«Ավոկադո»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ փոխարինվեց: ` → ՝ (9) oգտվելով ԱՎԲ |
չ clean up, փոխարինվեց: է: → է։, գ: → գ։ (2), ը: → ը։ (10), ի: → ի։ (3), լ: → լ։, ծ: → ծ։ (3), կ: → կ։, ղ: → ղ։, մ: → մ։ (8), ն: → ն։ (9), ջ: → oգտվելով [[Վիքիպեդիա:Ավտո... |
||
Տող 43.
}}
'''Ավոկադո''', ավոկադենի<ref>Ա. Ա. Ղուլյան, Կ. Վ. Բալայան, Բուսանունների հայերեն, ռուսերեն, լատիներեն բառարան, Երևան, 2013</ref> կամ ամերիկյան Perseus ({{lang-la|Persea americana}})` մշտադալար պտղատու [[բույսեր]]ի տեսակ, պատկանում է Lauraceae ընտանիքին: Մշակաբույսերի ընտանիքի կարևոր [[պտուղ]]: Ավոկադոյի պտուղները հարուստ են [[վիտամին]]երով և կարևոր հանքային նյութերով: Ռուսերենում օգտագործում են բույսի մեկ այլ անվանում՝ '''ագակատ'''<ref>Агакат // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона (см. раздел Ссылки).</ref>:
Իսկ անգլերենում բույսն ու պտուղները ունեն հետևյալ անունը՝ alligator pear («կոկորդիլոս տանձ»)
== Կենսաբանական նկարագրությունը ==
[[Պատկեր:Persea americana fruit.JPG|մինի|ձախից|Ավոկադոյի պտուղները ծառի ճյուղին]]
Ավոկադոն արագ աճող [[ծառ]] է, որի բարձրությունը հասնում է մոտավորապես 18 մետրի, [[ցողուն]]ը սովորաբար լինում է ուղիղ՝ խիստ
[[Ծաղիկներ]]ը փոքր են աչքի չնկնող, կանաչավուն են, գտնվում են ասեղնատերև տերևներում{{sfn|Ботаника|2006}}: Պտուղները տարբեր չափի են, տանձի նման, պտղի երկարությունը հասնում է 5 մինչև 20 սմ, քաշը 50գ մինչև 1,8
== Աճեցում ==
===== Աճեցման պատմությունը =====
Համաձայն հնագիտական տվյալների, ավոկադոն աճեցնում են մ. թ. ա. 3-րդ
[[Ացտեկներ]]ը այն անվանել են աուակատլ («անտառային յուղ»)
[[1553]] թվականին ավոկադոն առաջին անգամ հիշատակվել է Պեդրո Սիեզա դե Լեոնի<ref>{{cite web|url=http://kuprienko.info/pedro-cieza-de-leon-cronica-del-peru-parte-primera-al-ruso/|title=Сьеса де Леон, Педро. Хроника Перу. Часть Первая. - Киев, 2008 (пер. А. Скромницкий)|archiveurl=http://archive.is/sQQr|archivedate=2012-07-09}}</ref> «Խրոնիկա Պերուի»
===== Կիրառումը ացտեկների կողմից =====
Բերնարդինիո դե Սաագուն ([[1576]]) իր «Նոր Իսպանիայի գործերի ընդհանուր պատմություն» հիմնարար աշխատությունում նշել է ավոկադոյի բժշկական նշանակության մասին, և եկել է այն եզրակացության, որ ավոկադոն ունի մեծ նշանակություն, նրանից պատրաստված խառնուրդները օգտագործում են որպես շամպուն թեփի դեմ, իսկ նրա պտուղները խորհուրդ չի տրվում տալ կերակրող
{{մեջբերում|Նրանք, ովքեր տալիս են կաթ, չպետք է ուտեն ավոկադոյի պտուղներ, որովհետև դրանք երեխաների{{sfn|Саагун|2013|էջ=129}} մոտ առաջացնում են փորլուծություն}}
===== Արդյունաբերական աճեցում =====
Ավոկադոն աճեցնում են բազմաթիվ արևադարձային և մերձարևադարձային երկրներում ([[ԱՄՆ]], [[Բրազիլիա]], [[Աֆրիկա]], [[Իսրայել]])
{| class="wikitable sortable" align=center style="text-align:right"
Տող 109.
[[Պատկեր:GrowingAvocadoFromSeed.JPG|մինի|աջից|Սերմերի ցանելու ձևերը]]
[[Պատկեր:Persea americana20090902 48.jpg|մինի|աջից|Ավոկադոյի սածիլ]]
Ավոկադոյի ծիլերը տնկելիս դնում են բավականին խորը հողի մեջ, խորությունը՝ 2-3
Սերմը ցանելու համար անհրաժեշտ է սերմի վրա փոքր անցքեր անել, անցքերում դնել
[[Պատկեր:Persea americana (Avocado) Sprout 08May2010.JPG|մինի|ձախից|Ավոկադոյի 2 շաբաթական սածիլը]]
[[Պատկեր:Persea americana20090705 42.jpg|մինի|ձախից|Երիտասարդ սածիլ]]
===== Գյուղատնտեսական նշանակությունը =====
Բույսի աճի համար անհրաժեշտ է որևոտ վայր, պաշտպանություն ուժեղ
Սենյակային պայմաններում ավոկադոն պետք է պահել լուսավոր վայրում (ամռանը՝ տաք, ձմռանը՝ զով), ջրել
Բազմանում է սերմերով, հատումներով և
[[Պատկեր:Avocado.jpg|մինի|աջից|Ավոկադոյի պտուղները]]
== Խոհանոցում ==
Ավոկադոն իր կալորիականությամբ գերազանցում է ձվին և
Ավոկադոյի պտուղը համտեսելիս բարձրանում է տրամադրությունը, [[հիվանդություն]]ից հյուծված [[օրգանիզմ]]ին օգնում է վերականգնել կենսական
Պետք է հիշել, որ կտրատած ավոկադոյի պտղամսի վրա պետք է [[կիտրոնաթթու]] լցնել, քանի որ պտուղը կտրատելուց հետո մգանում է և ոչ ախորժաբեր տեսք է
Որպես սնունդ օգտագործվում է միայն
[[Պատկեր:Спелый плод авокадо с масштабом.jpg|մինի|աջից|Հասուն Ավոկադոյի պտուղը]]
===== Ավոկադոյի սննդարար արժեքը =====
100 գրամ ավոկադոն 118 կկալ կալորիականություն
===== Թեթև ուտեստներ =====
3 հատ ավոկադոն (առանց կորիզի) հարիչով լավ խառնել, ավելացնել 1 կիտրոնի հյութ, 3 ճաշի գդալ ձիթապտղի յուղ, աղ, սև և կարմիր (աղացած) պղպեղ (ըստ ցանկության)
2 հատ դեղնասպիտակավուն ավոկադոյի միջուկը կտրատել խորանարդիկներով, ավելացնել 1 կիտրոնի հյութ, աղ և
[[Պատկեր:IndonesianFood JusAlpokat.JPG|մինի|ձախից|շոկոլադե օշարակ]]
===== Աղցան յոգուրտով =====
1 ավոկադոյի միջուկը պատառաքաղով փափկեցնել, ավելացնել 2 ճաշի գդալ յոգուրտ (անյուղ), մի փոքրիկ ատամիկ ճզմած սխտոր, 1 ճաշի գդալ կիտրոնահյութ, աղ, [[պղպեղ]]՝ ըստ
===== Աղցան ավոկադոյից և նարնջից =====
Պատրաստել թանձր կերակրահյութ (սոուս)
[[Պատկեր:Criollo avocados de Oaxaca.png|400px|մինի|աջից|Ավոկադո]]
[[Պատկեր:Avocado.jpeg|400px|մինի|ձախից]]
Տող 166.
== Ավոկադոյի բժշկական նշանակությունը ==
Ավոկադոյի պտուղների մեջ պարունակվող [[ֆոլաթթու]]ն նվազեցնում է [[խոլեստերին]]ի մակարդակը արյան
Մենք, իհարկե, հնարավորություն չունենք այդ պտղի տերևներն օգտագործելու, բայց ավոկադոյի հայրենիքում այն օգտագործում են տարբեր հիվանդությունների բուժման
Ավոկադոյի տերևները ծամում են լնդերի (պիոռեա) հիվանդության
Շոգեխաշած տերևներն օգտագործում են վերքերի ապաքինման ժամանակ, իսկ տաք վիճակում տերևները տեղադրում են ճակատին, այդ միջոցը թեթևացնում է նյարդացավը (նևրալգիա)
Տերևների եփուկը օգտագործում են [[բկաբորբ]]ի և արյունահոսության
== Տես նաև ==
|