«Անասնաբուժություն»–ի խմբագրումների տարբերություն

Գիտությունների համակարգ, որն ուսումնասիրում է գյուղատնտեսական կենդանիների և թռչունների օրգանիզմի կառուցվածքը, նրանում ընթացող բնականոն, ախտաբանական պրոցեսները, հիվանդությունների պատճառները, նշանները, ախտորոշման և բուժման մեթոդները։ Միաժամանակ անասնաբուժություն ասելով հասկացվում է կենդանիների և մարդկանց հիվանդությունները կանխող, վերացնող անասնաբուժա-սանիտարական միջոցառումների համալիրը։ Անասնաբուժությունը սերտորեն կապված է անասնաբուծության, բժշկագիտության, ֆիզիկայի, քիմիայի և կենսաբանական մի շարք գիտությունների հետ։ Անասնաբուժությունը միավորում է կենդանիների անատոմիան, ֆիզիոլոգիան, հյուսվածաբանությունը, անասնաբուժական մանրէաբանությունը, դեղագիտությունը, ախտորոշագիտությունը, ծննդագիտությունը (արհեստական սերմնավորման հետ), մակաբուծաբանությունը, կենդանիների համաճարակագիտությունը, ընդհանուր և մասնավոր վիրաբուժությունը, ներքին ոչ վարակիչ հիվանդությունները և դրանց բուժումը, անասնաբուժա-սանիտարական փորձազննությունը, դատական անասնաբուժությունը։

== Անասնաբուժությունը տարբեր ժամանակահատվածներում և տարբեր վայրերում ==

== Անասնաբուժությունը Հայաստանում ==

12-րդ դարում (կամ ամենաուշը 13-րդ դարի սկզբներին) Կիլիկիայում արաբերենից թարգմանվել է «Գիրք վաստակոց»–ը (հայերեն հրատարակված [[1877]]), որը օտարազգի քսան հեղինակների (նրանց թվում՝ Վառոնի) գրվածքների հավաքածուն է։ Գրքի առանձին գլուխներում լուսաբանված են կենդանիների զանազան հիվանդություններ (աչքացավ, աչքի սպիտակում, միզակապություն, տաքություն, թոքացավ, խոցտուկ և այլն) և դրաևց կանխման ու բուժման ձևերը։ [[1696]] թվականին Ղազար Ամթեցին (Հոգոց վանք) արաբերենից հայերեն է փոխադրել «Բժշկարան վասն ձի ու ջորոյ և կամ իշու...» գրվածքը (Երևանի Մեսրոպ Մաշտոցի անվան Մատենադարան, ձեռագիր 459)։ Բժշկարանում (ընդամենը 10 թերթ) խոսվում է մարմնի տարբեր հատվածների հիվանդությունների և դրանց բուժման միջոցառումների մասին, իսկ «Վասն հիվանդութեանց անասնոց» ձեռագրում (Երևանի Մեսրոպ Մաշտոցի անվան Մատենադարան, ձեռագիր 9102)՝ աչքացավի, մորթու խոցերի, բերանի խոցի, վիրավոր կենդանիների, հարբուխի, հազի և այլ հիվանդությունների մասին։ Կիլիկիայի Հայկական թագավորության ժամանակ թարգմանվել է (ենթադրվում է ֆրանսերենից) «Ի գրաստոց բժշկարանեն փոխած» բժշկարանը (տես «Բազմավեպ», 1867, ձեռագիր 12)։ 19-րդ դարում Մելքոն Պեյլերյանը բնութագրել է շների կատաղությունը (Երևանի Մեսրոպ Մաշտոցի անվան Մատենադարան, ձեռագիր 8428)։ Երևանի նահանգը կազմվելուց հետո, ռուս անասնաբույժների օժանդակությամբ, ստեղծվում են անասնաբուժարաններ, անասնաբուժական սահմանային կետեր։ Հայաստանում խորհրդային կարգերի հաստատումից հետո ստեղծվեց անասնաբուժական սպասարկման լայն ցանց։ [[1928]] թվականին կազմակերպվեց Անղրկովկասյան անասնաբուժական ինստիտուտը ([[1930]] թվականից՝ Երևանի անասնաբուծա-բուժական ինստիտուտ), իսկ [[1930]] թվականին՝ Անասնաբուժական ԳՀԻ։ Անասնապահության և Կերահայթայթման ԳՀԻ-ների միավորմամբ [[1956]] թվականին ստեղծվեց [[ՀԽՍՀ]] անասնաբուծության և անասնաբուժության ԳՀԻ։ Ձեռնարկած միջոցառումների շնորհիվ վերացվեցին ձիերի խլախտը, էնցեֆալոմիելիտը, տավարի ժանտախտը և վարակիչ այլ հիվանդություններ։ Մշակվեցին սիբիրախտի, լեպտոսպիրոզի, բրուցելոզի և այլ հիվանդությունների դեմ պայքարի արդյունավետ միջոցառումներ (պրոֆեսորներ՝ Ա.Ի. Իսահակյան, Վ. Ս. Ղազարյան, Գ. Ա. Շաքարյան, Հ. Բ. Բոյախչյան, Վ. Գ. Հայրապետյան և ուրիշևեր)։ Համամիութենակաև ճաևաչում են գտել [[ՀԽՍՀ]] ԳԱ թղթ-անդամ Է. Հ. Դավթյանի, Գ. Ա. Գրիգորյանի, Ա. Հ. Ղևոնդյաևի ուսումնասիրությունները ճիճվային և մակաբուծական հիվաևդություևների վերաբերյալ, նշված եև դրանց դեմ պայքարի Նորագույն բուժական միջոցառումները։ Հայտնի են պրոֆեսոր Ս. Գ. Մելիքսեթյանի ստեղծած մագնիսական զոնդ և օղակ, մետաղորսիչ անասնաբուժական գործիքները, պրոֆեսոր Ա. Ա. Բայբուրտցյանի առաջարկած ամորձատման նոր մեթոդը։ Ոչ վարակիչ հիվանդությունների ախտորոշման և բուժամիջոցների մշակման գործում մեծ աշխատանք է կատարել պրոֆեսոր Պ. Ա. Հովհաննիսյանը։ Ծննդագիտության, արհեստական սերմնավորման բնագավառներում ակնառու ներդրումներ ունեն պրոֆեսորներ Ա. Հ. Մանասյանը, Հ. Հ. Մադոյանը, Գ. Ս. Գրիգորյանը և ուրիշներ, դեղագիտության, իմունոլոգիայի ասպարեզներում՝ պրոֆեսոր Ս. Շ. Աաքանյանը։ Պրոֆեսոր Հ. Գ. Ստեփանյանն առաջարկել է բնական ստամոքսահյութի օգտագործումը՝ որպես աճը խթանող և ստամոքսաղիքային համակարգի մի շարք հիվանդություններ բուժող միջոց։ Հյուսվածաբան Ե. Վ. Կադիլովի ղեկավարությամբ ուսումնասիրել են կաթնասունների օրգանների և հյուսվածքների վերականգնման, պատվաստման տեսական հարցերը, պրոֆեսոր Տ. Բ. Մովսիսյանի ղեկավարությամբ՝ մի շարք վարակիչ հիվանդությունների ախտաբանական անատոմիան։ Ախտաբան Մ. Ս. Գրիգորյանն ուսումնասիրել է ցավի ախտաբանական ֆիզիոլոգիան, միկրոտարրերի դերը օրգանիզմի համար և այլն։