Վիքիպեդիա

«Ակ-Կոյունլուների պետություն»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
չ փոխարինվեց: ` → ՝ oգտվելով ԱՎԲ
չ clean up, փոխարինվեց: → (6) oգտվելով ԱՎԲ
Տող 61.
== Ակ-Կոյունլուների ցեղապետության առաջացում ==
 
[[14-րդ դար]]ի վերջին [[Միջին Ասիա]]յում զորապետ Թեմուր-Լանը կամ [[Լենկթեմուր]]ը («Կաղ Թեմուր») ստեղծել էր մի ընդարձակ պետություն՝ [[Սամարղանդ]] (այժմ՝ քաղաք [[Ուզբեկստան]]ում) մայրաքաղաքով։ [[Պարսկաստան]]ի մեծ մասը գրավելուց հետո նրա բանակները ձեռնամուխ եղան նոր նվաճումների։ Լենկթեմուրի զորքերը [[1386]] թվականին անցան [[Երասխ]] գետը և մտան [[Սյունիք (նահանգ)|Սյունիք]] ու [[Այրարատյան դաշտ]]։ Հաջորդ տարում Լենկթեմուրի զորքերը չկարողացան ընկճել [[Սասուն]]ի լեռնականներին, իսկ [[Վան]]ի բնակիչները համարձակորեն մերժեցին անձնատուր լինելու պահանջը։ Թշնամին քաղաքը գրավեց երկարատև պաշարումից և մեծաթիվ զոհեր տալուց հետո։ Լենկթեմուրը հրամայեց գերի տանել փրկված կանանց ու երեխաներին, իսկ ողջ մնացած տղամարդկանց ցած գլորել [[Տուշպա-Վան|Վանի բերդ]]ի ժայռից։ Սպանվածների կույտն այնքան բարձրացավ, որ վերջին նետվածները ողջ էին մնում։ [[1402]] թվականին Լենկթեմուրի զորքերը ծանր պարտության մատնեցին օսմանյան սուլթան Բայազետին Անգորայի (այժմ՝ [[Անկարա]], [[Թուրքիա]]յի մայրաքաղաք) ճակատամարտում։ Միայն [[Սեբաստիա]]յում նրանք կենդանի թաղեցին ավելի քան 4000 մարդու։ Զորավարը 1405 թվականին մահացավ, նրա աշխարհածավալ պետությունը սկսեց քայքայվել<ref>[http://www.findarmenia.com/arm/history/21/330/331 Լենկթեմուրի արշավանքները Հայաստան]</ref>։
[[Պատկեր:Diyarbakirwalls2.jpg|մինի|ձախից|Դիյարբեքիրի ամրոց, Ակ-Կոյունլուների ժամանակաշրջան]]
Լենկթեմուրի հետ [[Առաջավոր Ասիա]] էին տեղափոխվել նորանոր միջինասիական, գլխավորապես՝ թուրքմենական ցեղեր։ Միջինասիական ցեղերի ներգաղթը սկսվել էր դեռ [[սելջուկ-թուրքական արշավանքները Հայաստան|սելջուկ-թուրքական արշավանքների]] ժամանակ՝ [[11–րդ դար]]ում։ Զորավարի ժառանգների միջև ծայր առան գահակալական արյունալի կռիվներ, որոնցից օգտվեցին [[կարա-Կոյունլուներ|կարա-Կոյունլու]] և ակ-Կոյունլու թուրքմենական ցեղերի առաջնորդները, որոնց մի մասը դեռ [[13-րդ դար]]ի վերջին [[Միջին Ասիա]]յից ներգաղթել էր [[Փոքր Ասիա]] և Հայաստան։ Դրոշների վրա պատկերված էին սպիտակ (ակ) և սև (կարա) ոչխարներից և ծագել են այդ ցեղերի անունները։ Նրանց իշխանությունները ուժեղացան [[15-րդ դար]]ի սկզբին՝ Լենկթեմուրի մահից հետո։ Նրանց միջև մրցակցություն սկսվեց Հայաստանին և նրա հարևան երկրներին տիրելու համար։ Լենկթեմուրի հետնորդների և ակ-Կոյունլուների դեմ պայքարում հաղթանակեց կարա-Կոյունլու ցեղի առաջնորդ Կարա Յուսուֆը, որի օրոք նրա իշխանությունը վերածվեց ուժեղ տերության ([[1410]]-[[1468]])։ Վերջինիս մայրաքաղաքն էր Թավրիզը։ Տերության մեջ էին մտնում [[Հայկական լեռնաշխարհ|Հայաստանը]], [[Ատրպատական]]ը, [[Իրան]]ի արևմուտքը և [[Վրաստան]]ը։
Տող 87.
|-
|- style="background:yellow"
|align="center"|''Բեյ'' <br> <small>{{Nastaliq| بیگ}}</small>
|align="center"| Տուռ Ալի իբն Փահլևան <br> <small>{{Nastaliq| طور علی پہلوان}} </small>
|align="center"|1340 - 1360
|-
|- style="background:yellow"
|align="center"|''Բեյ'' <br> <small>{{Nastaliq| بیگ}}</small> <br>''Ֆախր-ալ-Դին'' <br> <small>{{Nastaliq| فخر الدین}}</small>
|align="center"| Կութլուղ իբն Տուռ Ալի<br> <small>{{Nastaliq| قتلغ بن طور علی}} </small>
|align="center"|1360 - 1378/79
|-
|- style="background:lightblue"
|align="center"|''Բեյ'' <br> <small>{{Nastaliq| بیگ}}</small>
|align="center"| Ահմեդ իբն Կութլուղ<br> <small>{{Nastaliq| احمد بن قتلغ }} </small><br><small>1396 - 1403 </small>
|align="center"|1389 - 1403
Տող 122.
|-
|align="center"| ''Բեյ'' <br> <small>{{Nastaliq| بیگ}}</small><br>''Աբու ալ-Նասր'' <br> <small>{{Nastaliq| ابو النصر}}</small>
|align="center"| '''Ուզուն Հասան իբն Ալի'''<br> <small>{{Nastaliq| اوزون حسن بن علی}}</small>
|align="center"| 1457 - 1478
|-
Տող 162.
|align="center"|''Բեյ'' <br> <small>{{Nastaliq| بیگ}}</small><br>Զեյն ալ-Աիբիդին Ահմեդ իբն Ուղուրլու Մուհամմադ]]<br> <small>{{Nastaliq| زین العابدین بن احمد}}</small><br>1504 - 1508
|colspan=2 align="middle"|շահ Իսմաիլ <br> <small>{{Nastaliq| شاہ اسماعیل}}</small><br>
|align="center"| ''Բեյ'' <br> <small>{{Nastaliq| بیگ}}</small><br>''Աբու ալ-Մուզաֆֆար'' <br> <small>{{Nastaliq| ابو المظفر}}</small><br>սուլթան Մուրադ իբն Յակուբ իբն Ուզուն Հասան<br> <small>{{Nastaliq| الوند بن یوسف بن اوزون حسن}}</small><br>1500 - 1508
|-
|colspan=4 align="middle"| 1508 թվականին ակ-Կոյունլուների դինաստիան ընդհատվում է, տիրույթներն անցնում են Սեֆյան Իրանին
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Ակ-Կոյունլուների_պետություն» էջից