«Ալեքսանդրապոլի պայմանագիր»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ մանր-մունր oգտվելով ԱՎԲ |
չ clean up, փոխարինվեց: ): → )։ (5) oգտվելով ԱՎԲ |
||
Տող 64.
Պայմանագրերի օրինականության համար կարևոր է պատվիրակությունների լիազորությունների օրինականությունը։ Ցանկացած միջազգային պայմանագրի օրինականության համար միջազգային իրավունքն ունի հստակ պահանջներ։ Ինչպես օրինակ՝ որևէ պայմանագիր կարող է համարվել օրինական, եթե այն ստորագրվել է ճանաչված պետության օրինական իշխանության լիազոր ներկայացուցիչ(ներ)ի կողմից։
Միջազգային իրավունքով փորձաքննությունը ցույց է տալիս, որ Ալեքսանդրապոլի պայմանագիրը '''անօրինական (illegal)''' է և '''անվավեր (invalid)''', քանի որ.
* պայմանագրի ստորագրման պահին պատվիրակություններից և ոչ մեկը լիազորված չէր հանդես գալու իր երկրի անունից. հայկական պատվիրակությունն ''արդեն'' չէր ներկայացնում երկրի իշխանությունը, իսկ թուրքական (քեմալական) պատվիրակությունը ''դեռևս'' չէր ներկայացնում երկրի իշխանությունը (տե՛ս «Կնքող կողմերի լիազորությունները»)
* պայմանագիրն ստորագրվել է միջազգային իրավունքի սկզբունքները ոտնահարող ուժի կիրառման բացահայտ սպառնալիքով։<ref>Vienna Convention on the Law of Treaties, 1969. UNO, NY, Article 52.</ref>
* պայմանագիրն այդպես էլ չի վավերացվել և ուժի մեջ չի մտել։
Տող 74.
<br />
''Թուրքական (քեմալական) պատվիրակություն''<br />
Մինչ, այսպես կոչված, թուրքական պատվիրակությանն անդրադառնալն անհրաժեշտ է ընդգծել, որ «թուրքական» բառն այստեղ գործածվել է զուտ էթնիկ և ոչ՝ քաղաքական իմաստով, քանի որ մինչևիսկ այդ պատվիրակության անդամներն իրենք իրավացիորեն իրենց չէին համարում Թուրքիայի պետության ներկայացուցիչներ։ Պայմանագրի նախաբանում այս պատվիրակությունն անվանված է ոչ թե Օսմանյան կայսրության կամ Թուրքիայի կամ դրանց կառավարության պատվիրակություն, այլ ''Թուրքիայի ազգային մեծ ժողովի կառավարություն'' (''Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti''՝ պայմանագրի [[թուրքերեն]] օրինակում)
Քեմալականների գործունեությունը նաև Թուրքիայի սահմանադրության խախտում էր, ուստի Թուրքիայի օրինական իշխանությունները դեռևս 1920 թվականի [[ապրիլ]]-[[մայիս]]ին քեմալականների նկատմամբ մի շարք մահավճիռներ էին կայացրել (օրինակ, դեռևս 1920 թվականի [[ապրիլի 11]]-ին կայսրության բարձրագույն կրոնավորի՝ շեյխ-ուլ-իսլամի ֆեթվայով ([[կոնդակ]]ով) խռովարարները հայտարարվել էին օրենքից դուրս և նրանց սպանելը՝ աստվածահաճո գործ<ref>Zurcher E.J. Turkey, The Modern History. London-New York, 1998, p. 158.</ref>)
Այդ կազմակերպությունը, չնայած լայնորեն տարածում գտած թյուր կարծիքի, 1920-[[1923]] թվականներին Թուրքիայի խորհրդարանը չէր։ Նա միջազգային իրավունքի և երկրի գործող սահմանադրության տեսանկյունից չէր կարող լինել խորհրդարան։ Կապիտուլյացիայի ենթարկված երկրում, ռազմակալման ողջ ժամանակահատվածում, դադարում են գործել տվյալ երկրի օրենսդիր և գործադիր իշխանության մարմինները։ Գերակա իշխանությունն անցնում է հաղթող երկրներին և այդ իրավական կարգավիճակը մնում է մինչև խաղաղության պայմանագրի կնքումը և ուժի մեջ մտնելը։ Այդ կարգավիճակն ու իրավիճակը միանշանակորեն ամրագրված են միջազգային իրավունքի մեջ և ամրապնդված բազում օրինակներով<ref>Paenson I. Manual of the Terminology of the Law of Armed Conflicts and International Humanitarian Law. Brussels, 1989, p. 46.</ref>: Թուրքիայի պարագայում [[1918]] թվականի [[հոկտեմբերի 30]]-ից ([[Մուդրոսի զինադադար]]ի ստորագրումից) գոնե մինչև [[1923]] թվականի [[հուլիսի 24]]-ը ([[Լոզանի կոնֆերանս|Լոզանի պայմանագրի ստորագրումը]]) Թուրքիայում, միջազգային իրավունքի համաձայն, իշխանությունը պատկանում էր հաղթած Դաշնակից երկրների Գերագույն խորհրդին (''Supreme Council of the Allied Powers'')
Այդ խորհուրդը, որի կազմում էին [[Մեծ Բրիտանիա|Բրիտանիա]]յի, [[Ֆրանսիա]]յի, [[Իտալիա]]յի և ԱՄՆ բարձրագույն պաշտոնյաները, իր իշխանությունը Թուրքիայում իրականացնում էր նախ պարզ ներկայացուցիչների (1918 թվականի [[նոյեմբեր]] – 1919 թվականի [[մարտ]]), ապա և Գերագույն հանձնակատարների (''High Commissioners'') միջոցով (1919 թվականի [[մարտ]] – 1923 թվականի [[սեպտեմբեր]])<ref>Criss N.B. Ibid, p. 61:</ref>: Վերջիններիս միավորող կառույցը, որն իրականացնում էր բարձրագույն իշխանությունը նախկին Օսմանյան կայսրության տարածքում, կոչվում էր Վերահսկման և կազմակերպման միջդաշնակցային հանձնախմբեր (''Inter-Allied Commissions of Control and Organization'') և ուներ զանազան ենթահանձնախմբեր<ref>Criss N.B. Ibid, p. 158</ref>:<br />
«Թուրքիայի Ազգային մեծ ժողով» կազմակերպության առաջին նիստը գումարվել է 1920 թ. ապրիլի 23-ին։ Այդ ժողովն ունեցել է 327 մասնակից, որոնցից առավելագույնը միայն 92 էին (1/3-ից էլ պակաս) նախկին օսմանյան խորհրդարանի նախկին անդամներ։ Նրանք համարվում են նախկին, քանի որ խարհրդարանի վերջին օրինական ընտրությունները տեղի էին ունեցել 1912 թ. և այդ տարի ընտրվածների լիազորությունների ժամկետը, համաձայն գործող սահմանադրության 70-րդ հոդվածի, ավարտվել էր 1916 թ.-ին։ Պատմագիտական գրականության մեջ հիշատակվող 1919 թ. վերջին ամիսների «ընտրությունները» և դրա հետևանքով 1920 թ. հունվար-ապրիլին կայացած ժողովները չեն կարող համարվել ընտրություններ և դիտարկվել որպես խորհրդարանական նիստեր, քանզի դրանք տեղի են ունեցել թուրքական ինքնիշխանության բացակայության պայմաններում և չեն իրականացվել երկրի սահմանադրության և օրենսդրության պահանջներին համապատասխան։ <br />
Տող 92.
== Աղբյուրներ ==
* [[Արա Պապյան]] - Հայրենատիրություն. Հայոց պահանջատիրության իրավական հիմունքները և հարակից հարցեր (հոդվածների ժողովածու), Ասողիկ, [[Երևան]], [[2012]] (ISBN 978-9939-50-190-1, ՀՏԴ՝ 941(479.25)
== Արտաքին հղումներ ==
|