«Ին և յան»–ի խմբագրումների տարբերություն

Ռուս արևելագետ, պատմական գիտությունների դոկտոր Ալեքսեյ Մասլովի խոսքերով`խոսքերով՝ հնարավոր է, որ ին-յանի սիմվոլիզմը [[Դաոսականություն|դաոսականները]] փոխառել են [[Բուդդայականություն|բուդդիստներից]] 1-3-րդ դարերում. {{քաղվածք|Նրանց գրավել է բուդդայական նկարված սիմվոլիկան, և դաոսիզմում հայտնվել է իրենց [[մանդալա]]ն` նշանավոր սև և սպիտակ «ձկները»` ինը և յանը<ref>http://ec-dejavu.ru/t-2/Taoism.htm</ref>:|}}

«Փոփոխությունների գրքում» («Ի ցզին») ''յանը'' և ''ինը'' օգտագործվում էին [[լույս]]ը և խավարը, ամուրը և փափուկը արտահայտելու համար: [[Չինաստան|Չինական]] փիլիսոփայության զարգացմանը զուգընթաց ''յանը'' և ''ինը'' ավելի շատ սկսեցին խորհրդանշել ծայրահեղ հակադրությունների փոխազդեցությունը`փոխազդեցությունը՝ լույսի և խավարի, [[գիշեր]]վա և ցերեկվա, [[արև]]ի և [[Լուսին|լուսնի]], [[Երկինք|երկնքի]] և [[Երկիր|երկրի]], ցրտի և տաքության, դրականի և բացասականի, զույգի և կենտի և այլն: Չինական [[փիլիսոփա]]ների [[դիալեկտիկա]]կան սխեմաների մեծամասնության բովանդակության հիմքում ընկած է ''ին-յան'' բևեռային ուժերի փոխազդեցության հայեցակարգը, որտեղ դրանք դիտարկվում են որպես տիեզերական հիմնական շարժման ուժեր, բնության մշտական փոփոխականության սկզբնական պատճառներ: [[Դուալիզմ]]ի մասին ուսմունքում ''ին-յան'' ուժը չինական փիլիսոփայության դիալեկտիկական համակարգերի անհրաժեշտ բաղադրիչ է: Մ.թ.ա. 5-3-րդ դարերում Հին Չինաստանում կար փիլիսոփայական դպրոց`դպրոց՝ ին յան ցզյա: ''Ին-յանի'' մասին պատկերացումները տարբեր կիրառություններ են գտել նաև չինական բժշկության, քիմիայի, երաժշտության և այլ ոլորտների տեսական հիմքերը մշակելիս:

Սկզբնական տայցզի մատերիան առաջացնում է երկու հակադիր [[սուբստանց]]` ''յան'' և ''ին'', որոնք միասնական են և անբաժան: Ի սկզբանե «ին» նշանակում էր «հյուսիսային, ստվերային», իսկ «յան»` «հարավային, լեռան արևային լանջ»: Ավելի ուշ ''ին''-ը սկսեց ընկալվել որպես բացասական, սառը, մութ և կանացի, իսկ ''յան''-ը`ը՝ որպես դրական, պայծառ, տաք և տղամարդկային սկիզբ:

Հանդիսանալով գոյություն ունեցող ամեն ինչի հիմնական (հիմնաքարային) մոդելը`մոդելը՝ ին-յան հայեցակարգը առաջ է քաշում երկու թեզիս, որոնք բացահայտում են Դաոյի էությունը: Նախ`Նախ՝ '''ամեն ինչ գտնվում է մշտական շարժման մեջ''', երկրորդ`երկրորդ՝ '''հակադրությունները փոխլրացնում են միմյանց''' (չկա սև առանց սպիտակի, և հակառակը): Այդ կերպ, մարդկային գոյության նպատակը համարվում է հակադրությունների [[Հավասարակշռում|հավասարակշռությունը]] և [[Հարմոնիա|ներդաշնակությունը]]: Չի կարող գոյություն ունենալ «վերջնական հաղթանակ», քանի որ չկա վերջնական ոչինչ, և վերջ`վերջ՝ որպես այդպիսին, նույնպես չկա<ref>''Miller, J.'' Daoism. c. 54. http://issuu.com/hunabkuproductions/docs/miller---taoism-a-beginner-s-guide</ref>:

Այս նախահիմքերի փոխգործակցությունը և պայքարը պայմանավորում են հինգ տարերքները (սկզբնատարրեր)` ''ու-սին''` [[ջուր]]ը, [[կրակ]]ը, [[փայտ]]ը, [[մետաղ]]ը և [[հող]]ը, որոնցից առաջանում է նյութական աշխարհի ամբողջ բազմազանությունը`բազմազանությունը՝ ներառյալ մարդը: Այդ տարերքները գտնվում են մշտական շարժման և ներդաշնակության մեջ, փոխստեղծում (ջուրը ստեղծում է փայտ, փայտը`փայտը՝ կրակ, կրակը`կրակը՝ հող, հողը`հողը՝ մետաղ, մետաղը`մետաղը՝ ջուր) և հաղթահարում են միմյանց (ջուրը հանգցնում է կրակը, կրակը հալեցնում է մետաղը, մետաղը քայքայում է փայտը, փայտը`փայտը՝ հողը, իսկ հողը լցվում է ջրի մեջ):

''Ին''-ի և ''յան''-ի մասին ուսմունքը կազմում է չինական ավանդական բժշկության տեսական հիմքերից մեկը: Շրջապատող աշխարհի բոլոր երևույթները, այդ թվում`թվում՝ մարդը և բնությունը, չինական բժշկության տեսանկյունից մեկնաբանվում են որպես ին-ի և յան-ի փոխազդեցություն, որոնք հանդիսանում են միասնական իրականության տարբեր կողմերը: