«Թվի քերականական կարգ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
չ փոխարինվեց: ` → ՝ (26) oգտվելով ԱՎԲ
Տող 3.
=== Եզակի թիվ ===
{{հիմնական|եզակի թիվ}}
Եզակի թիվը ցույց է տալիս մեկ առարկա։ Սովորաբար այն բառի ուղիղ ձևն է։ Եզակին բազմանշանակ է, այն ցույց է տալիս ոչ միայն մեկ առարկա, այլև տվյալ տեսակի առարկաներից յուրաքանչյուրի քանակային հարաբերությունը, նրանց այս կամ այն խումբը և այլն, օրինակ`օրինակ՝ ''Ծառից խնձոր ընկավ։ Խնձորն օգտակար միրգ է։ Աղջիկը խնձոր էր քաղում։'' Առաջին նախադասության մեջ խոսքը վերաբերում է մեկ առարկայի, երկրորդում`երկրորդում՝ տվյալ տեսակի բոլոր առարկաներին, իսկ երրորդում եզակի թվով դրված բառը վերաբերում է նույն տեսակի առարկաների մի խմբին։
=== Հոգնակի թիվ ===
{{հիմնական|հոգնակի թիվ}}
Հոգնակի թիվը ցույց է տալիս մեկից ավելի միատեսակ առարկաներ։
 
Հոգնակին կարող է կազմվել տարբեր եղանակներով`եղանակներով՝
* Կրկնություն (''«{{lang-ja|yama}}» — «լեռ», «yamayama» — «լեռներ»'')։
* Վերջավորությունների միջոցով`միջոցով՝ (''նստարան - նստարաններ, {{lang-ru|«крот»}} — «խլուրդ», «кроты» — «խլուրդներ»'')։
* Բառահիմքի փոփոխությամբ - (''{{lang-ru|«человек»}} -մարդ, «люди» - մարդիկ'').
* Հնչյունափոխությամբ - («{{lang-ar|կիտաբ}}» — «գիրք», «կուտուբ» — «գրքեր»).
 
Հայերենում հոգնակին կազմվում է ''-եր'' (միավանկ բառերի դեպքում) և ''-ներ'' հոգնակերտերով, իսկ որոշ բառերի հոգնակին կազմվում է ''իկ'' (''մարդիկ''), ''այք'' (''կանայք, տիկնայք, պարոնայք''), ''ինք'' (անձինք), ''ք'' (հատուկ է բարբառներին, օրինակ`օրինակ՝ ''գյուղացիք'') վերջավորություններով։
 
Հոգնակի թիվը կարող է արտահայտել տարբեր նշանակությւոններ`նշանակությւոններ՝
*«մեկից ավելի» - «Սեղանին գրքրեր կան։» = «Սեղանին մեկից ավելի գրքրե կան։»,
*«յուրաքանչյուրը» - «Էլեկտրոններն ունեն բացասական լիցք։» = «Յուրաքանչյուր էլեկտրոն ունի բացասական լիցք։»,
Տող 26.
 
=== Հավաքական գոյականներ ===
''Հավաքական գոյականները'' ցույց են տալիս միատեսակ առարկաների հավաքական ամբողջություն, բազմություն։ Դրանք ձևով եզակի են, նախադասության մեջ գործածվում են որպես եզակի գոյականներ, բայց արտահայտում են հոգնակի թվի իմաստ, օրինակ`օրինակ՝ ''ուսանողություն, հայություն, գյուղացիություն։ Ուսանողությունը նշեց բուհի հիմնադրման 20-ամյակը։''։ Սրանք սովորաբար կարող են փոխարինվել համապատասխան հոգնակի թվով, օրինակ`օրինակ՝ ''Ուսանողները նշեցին բուհի հիմնադրման 20-ամյակը''։
 
Հայերենում հավաքական գոյականներ են կազմվում ''-ություն, -եղեն, -անք, -ենք, -ոնք, -այք, -անի'' [[ածանց]]ներով, ինչպես`ինչպես՝ ''երիտասարդություն, Վարդանանք, ամանեղեն, դեղորայք, առածանի'' և այլն։
 
=== Անեզական գոյականներ ===
''Անեզական գոյականները'' ({{lang-lat|Pluralia tantum}} - «միայն հոգնակի»}) գործածվում են միայն հոգնակի ձևով, բայց ունեն եզակիի իմաստ։ Դրանք մեծ մասամբ աշխարհագրական անուններ են, օրինակ`օրինակ՝ ''[[Նիդերլանդներ]], [[Ֆիլիպիններ]], [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ]], [[Ալպեր]], [[Հիմալայներ]]'' և այլն։ Որոշ լեզուներում մի շարք բառեր ունեն մաիյն հոգնակիի ձև, իսկ դրանց հայերեն համարժեքներն ունեն եզակիի ձև, օրինակ`օրինակ՝ ռուսերեն ''брюки, качели, ножницы, очки, часы, шахматы, шашки'', անգլերեն ''scissors, glasses, trousers'' բառերը։
=== Անհոգնական գոյականներ ===
''Անհոգնական գոյականները'' ({{lang-lat|Singularia tantum}} - «միայն եզակի») իրենց արտահայտած հատուկ իմաստների պատճառով (հաշվարկելի չեն) ունեն միայն եզակիի ձև։ Նման բառերը երբեմն կարող են գործածվել նաև հոգնակի թվով, սակայն այս դեպքում հոգնակին ունի որոշակիորեն յուրահատուկ և համեմատաբար հազվադեպ կիրառություն։
 
Սովորաբար միայն եզակի թվով են գործածվում`գործածվում՝
*Հատուկ անունները (անձնանուններն, ազգանունները, տեղանունները և այլն), օրինակ`օրինակ՝ ''Արամ, Աշոտ, Արագած, Երևան, Հայաստան'' և այլն։ Սրանք հոգնակի թվով գործածվում են այն դեպքում, երբ ցույց են տալիս նույն անունը ունեցող անձինք կամ նույն ընտանիքի, տոհմի անդամներ, օրինակ`օրինակ՝ ''Դասարանում երկու Արամներ կան։ Արշակունիները Հայաստանում թագավորել են համեմատաբար կարճ ժամանակ։''
*Գիտությունների, ուսմունքների, կրոնների անունները`անունները՝ ''[[ֆիզիկա]], [[լեզվաբանություն]], [[մատերիալիզմ]], [[նատուրալիզմ]], [[քրիստոնեություն]]'' և այլն։
*Վերացական հասկացությունների անուները`անուները՝ ''հպարտություն, խաղաղություն, [[սեր]], զայրույթ'' և այլն։
*Նյութերի անուները, օրինակ`օրինակ՝ ''[[ջուր]], [[գինի]], [[ավազ]], [[ազոտ]], ձավար'' և այլն։ Հոգնակի թվով գործածվելիս այս բառերը ցույց են տալիս նրա տարբեր տեսակներ (օրինակ`օրինակ՝ ''գինիներ, հյութեր'') կամ առատությւոնը (օրինակ`օրինակ՝ ''անձրևներ, ջրեր, ցրտեր'')։
*Շաբաթվա օրերի, ամիսների անունները`անունները՝ ''[[երկուշաբթի]], [[կիրակի]], [[հուլիս]], [[մարտ]]'' և այլն։
*Բնության մեջ հանիպող եզակի երևույթների անունները, օրինակ`օրինակ՝ ''[[Լուսին]], [[Արև]], [[Երկիր]], հյուսիս, հարավ'' և այլն։
== Բայի թվի քերականական կարգ ==
Բայի թիվը ցույց է տալիս`տալիս՝ մե՞կ, թե՞ մեկից ավելի անձինք կամ առարկաներ են կատարում գործողությունը։ Ըստ այդմ էլ տարբերում են բայի երկու թիվ`թիվ՝ եզակի և հոգնակի։
 
Բայի եզակի թիվը ցույց է տալիս մեկ անձի կամ առարկայի կատարած գործողություն, օրինակ`օրինակ՝ ''գնում եմ, երգում է, հեռացի՛ր, կանչես'' և այլն։
 
Բայի հոգնակի թիվը ցույց է տալիս երկու կամ ավելի անձերի կամ առարկաների կատարած գործողություն, օրինակ`օրինակ՝ ''գրել ենք, կհասնեք, պիտի մարտնչեք'' և այլն։
 
Հայերենում բայի թվի և [[դեմքի քերականական կարգ]]երն արտահայտվում են դիմաթվային նույն [[վերջավորություն]]ներով, օրինակ`օրինակ՝ ''տեսնում եմ, խոսես, կարդանք, հասնեն'' և այլն։
 
== Ծանոթագրություններ ==