«Գետնանուշ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ փոխարինվեց: ` → ՝ (17) oգտվելով ԱՎԲ |
|||
Տող 41.
}}
'''Գետնանուշ''' ({{lang-lat|}}Arachis) — [[ծաղկավոր բույսեր]]ի [[դաս]], [[ընտանիք]]` հատիկաընդեղենային (Fabaceae):<br />
«Գետնանուշ» անունը ստացել է հավանաբար {{lang-gr|}} αράχνη– [[սարդ]] բառից, պատճառը նրա [[պտուղ]]ների նմանությունն է սարդին։ Շատ–շատ
Ունի մոտավորապես [[70]] տեսակ։ <ref name="TPL">[[The Plant List]]:[http://www.theplantlist.org/browse/A/Leguminosae/Arachis/ ''Arachis'']</ref> Տեսակների մեծ մասը վայրի են։ Բոլոր տեսակները խոտային բույսեր են բարդ [[տերև]]ներով։ Գետնանուշի [[սերմ]]երը պարունակում են մինչև [[60]]% [[յուղ]] և մինչև [[3]]4% [[սպիտակուց]]։ [[Յուղ]]ը օգտագործվում է անմիջապես սննդի, ինչպես նաև պահածոների, [[հրուշակեղեն]]ի և օծանելիքի արդյունաբերության մեջ։ Գետնանուշի քուսկը պարունակում է մինչև [[48]]% [[սպիտակուց]] և [[8]]% [[ճարպ]]։ Ցողուններով կարելի է կերակրել անասուններին։ Գետնանուշի միջին բերքը ոռոգվող հողերում կազմում է [[10]]-[[12]]ց/հա։ Սակայն բարենպաստ պայմաններում և բարձր ագրոտեխնիկայի դեպքում գետնանուշի բերքը հասնում է [[35]]ց/հա և ավելի։
== Բուսաբանական բնաթագիրը ==
Գետնանուշը (չինական [[ընկույզ]], հողի պիստակ) (Arachis hypogaea L.) - միամյա խոտաբույս է, կանգուն կամ փռվող թփի ձևով։ Գետնանուշի [[արմատ]]ը թափանցում է հողի մեջ մինչև [[186]] սմ խորությամբ և ճյուղավորվում է մինչև [[140]] սմ [[շառավիղ]]ով։ Ցողունը և նրա ճյուղավորությունները ծածկված են խիտ, բարդ, զույգ փետրավոր [[տերև]]ներով։ [[Ծաղիկ]]ները հավաքված են ծաղկափթթության մեջ, որոնք տարբեր աստիճանի հոծախիտ ողկույզներ կամ հուրաններ են։ [[Ծաղիկ]]ների գույնը լինում է վառ դեղին կամ նարնջագույն տարբեր նրբերանգներով։ Գետնանուշի ծաղկման շրջանը շատ երկարատև է (հունիսից մինչև օգոստոսի վերջը, երբեմն էլ մինչև հոկտեմբեր)։ Վեգետացիոն ժամանակաշրջանի ընթացքում մեկ [[բույս]]ի վրա կազմակերպվում է մինչև [[2000]] [[ծաղիկ]], սրանց մեծ մասը ծաղկում է բերքահավաքից մի քանի շաբաթ առաջ, այդ պատճառով էլ պտուղ չեն տալիս։ Գետնանուշի [[ծաղիկ]]ները երկու տիպի
[[Պատկեր:Arachis hypogaea - Köhler–s Medizinal-Pflanzen-163.jpg|մինի|Գետնանուշ]]
== Ձևերը և տեսակները ==
Մշակովի գետնանուշը ստորաբաժանվում է երեք
== Կենսաբանական առանձնահատկությունները ==
Տող 58.
Պտղից ստանում են որակյալ յուղ, որն իր հատկություններով մոտ է նուշին։ Քուսպից ստանում են օսլա կամ կերակրում անասուններին։ Պտուղը պարունակում է մինչեւ 60 տոկոս ճարպային թթուներ, 25 տոկոս սպիտակուց, շաքար, բջջանյութ, սապոնին, վիտամին E, նիկոտինաթթու (PP), պանտոտենաթթու (B5), բիոտին (H), քոլին (B4)։
Հարուստ է հակաօքսիդանտ հատկություն ունեցող պոլիֆենոլային նյութերով, որոնց պարունակությանը պտուղը ջերմային մշակման ենթարկելու ընթացքում հասնում է մինչեւ 20-25 տոկոսի։ 100 գրամ հումքի մեջ պարունակվում է 2,8 մգ
Յուղi մեջ պարունակվող չհագեցած լինոլի թթուն ունի հակասկլերոտիկ ազդեցություն։ Պատյանը պարունակում է գլիկոզիդ արախիտոզիդ, ներկանյութեր, կանաչ մասում կա ալկալոիդ արախին։
Տող 68.
== Զգուշացում ==
{{ստուգել փաստերը}}
Գետնանուշի կալորիականությունը բարձր է. աղաջրում
Խորհուրդ չի տրվում գիրության, հոդատապի, արթրոզի դեպքում։
Տող 74.
Ստամոքսի եւ տասներկումատնյա խոցի ոչ սուր ընթացքի դեպքում. Փոշիացրեք պտուղը, թրմեք եռջրում (1։20)։ Խմեք հեղուկը։
Դիմադրողականությունը բարձրացնելու համար. Պտուղը տաքացրեք յուղի մեջ (կարճատեւ), առանձնացրեք կճեպը, եւ 1 ճ/գ-ն թրմեք երկու շաբաթ մութ
== Ագրոտեխնիկայի առանձնահատկությունները ==
Գետնանուշը սովորաբար տեղադրում են ցանքաշրջանառության շարահերկային
Գետնանուշը շատ զգայուն է [[պարարտանյութ]]երի, հատկապես [[ֆոսֆոր]]ական, իսկ պալարաբակտերիաննրի թույլ գործունեության
[[Հանքային պարարտանյութեր]]ի ազդեցությունը խիստ կերպով բարձրանում
Գետնանուշի բարձր բերք ստանալու համար, բացի հիմնական և ցանքակից պարարտացումից, տալիս են երկու
Նախնական երեսվար արված դաշտերում ցրտահերկի վաղ, խորը վարը ուժեղ կերպով բարձրացնում է գետնանուշի բերքը և որակը։ Հզոր [[հումուս]]ային հորիզոն ունեցող և ստորերկրյա ջրերը խորը կանգնած հողերում ցրտահերկի խորությունը պետք է լինի [[30]] սմ։
Հողի նախացանքային մշակությունը բաղկացած է վաղ գարնանային փոցխումից և մի քանի ([[2]]-[[3]])
Գետնանուշի ամբողջական ունդերով ցանքը տալիս է անհամերաշխ և ուշացած ծիլեր։ Դրա համար նպատակահարմար է ցանքը կատարել պտղահան սերմերով ցանք։
[[Սերմ]]ի նախապատրաստումը ցանքին բաղկացած է ունդերի կեղևահանում, սերմերի մաքրում և սորտավորում աշխատանքներից։ Խոշոր սերմերն առավել բերքատու են, մանր և չմշկված սերմերը ցանքի համար չեն օգտագործվում։
Ցանքից առաջ սերմերը ախտահանամ են գրանոզանով, [[1]]ց սերմի համար [[150]]-[[200]] գ պրեպարատի հաշվով և մշակում [[նիտրագեն]]ով։ Գետնանուշը ցանում են, երբ հողի [[10]] սմ խորության վրա օրվա միջին [[ջերմաստիճան]]ը լինում է [[14]]-[[15]]°C-ից ոչ պակաս։ Առավել տարածված է գետնանուշի ցանքի քառակուսի-բնային
== Տեսակներ ==
|