«Բաղաձայններ»–ի խմբագրումների տարբերություն

[[Հայերեն]]ի բաղաձայններն են`են՝ [[բ]], [[գ]], [[դ]], [[զ]], [[թ]], [[ժ]], [[լ]], [[խ]], [[ծ]], [[կ]], [[հ]], [[ձ]], [[ղ]], [[ճ]], [[մ]], [[յ]], [[ն]], [[շ]], [[չ]], [[պ]], [[ջ]], [[ռ]], [[ս]], [[վ]], [[տ]], [[ր]], [[ց]], [[փ]], [[ք]], [[ֆ]]։

Խուլ բաղաձայնները լինում են պարզ և շնչեղ, վերջիններս կազմված են աղմուկից ու ''հ'' [[հագագ]]ից։ Պարզ խուլեր են ''պ, կ, տ, ծ, ճ, ֆ, ս, խ, շ, հ'' հնչյունները, շնչեղ խուլեր`խուլեր՝ ''փ, ք, թ, ց, չ'' հնչյունները։

Շփական և պայթաշփական բաղաձայնները, ըստ հնչյունի երանգի, լինում են ''սուլական'' և շչական։ Բաղաձայները սուլական և շչական երանգ են ստանում հաղթահարվող նեղվածքի համեմատական նեղության և կլորության պատճառով։ Հայերենում սուլական են ''զ, ս, ձ, ծ, ց'' հնչյուները, շփական`շփական՝ ժ, շ. ջ, ճ, չ հնչյունները։

Հնչարտաբերական գործարանների որոշակի մասերում ստեղծվող հնչարաններում և արտաբերման համաձայն`համաձայն՝ բաղաձայնները ստորաբաժանվում են հետևյալ տեսակների`տեսակների՝

*'''[[Պայթական բաղաձայններ]]'''ն արտաբերվում են [[բերան]]ի հնչարաններում ստեղծվող որևէ փակվածքի`փակվածքի՝ [[օդ]]ի հոսքի կողմից հաղթահարման արդյունքում։ Այդ հնչյուններն արտասանվում են փակվածքի հաղթահարման ընթացքում վայրկենապես և կոչվում են նաև ''վայրկենական'' կամ ''ակնթարթային''։

Պայթական հնչյուններն արտաբերելիս փակվածքներ կարող են առաջ գալ բերանի խոռոչի տարբեր հնչարաններում`հնչարաններում՝ [[շրթունքներ]]ի, [[ատամներ]]ի, [[Լեզու (օրգան)|լեզվի]] և [[քիմք]]ի հպումներից։

Ժամանակակից հայերենի պայթական բաղաձայններն են`են՝ ''բ, պ, փ, գ, կ, ք, դ, տ, թ, մ, ն''։

*'''[[Շփական բաղաձայններ]]'''ն արտաբերվում են [[բերան]]ի հնչարաններում ստեղծվող որևէ նեղվածքի`նեղվածքի՝ [[օդ]]ի հոսքի կողմից հաղթահարման արդյունքում։ [[Թոքեր]]ից արտամղվող օդի հոսանքը, անցնելով հնչարաններում ստեղծված նեղվածքի մոջով, շփվում է նրա պատերին և ստեղծում որոշակի աղմուկ։ Նեղվածքներն էլ, փակվածքների նման, կարող են առաջանալ բերանի խոռոչի տարբեր հնչարաններում`հնչարաններում՝ շրթունքի և ատամների, լեզվի և քիմքի մոտեցմամբ։ Շփական բաղաձայնները պայթականներից տարբերվում են նրանով, որ կազմավորվում և արտաբերվում են նեղվածքով (ոչ թե փակվածքով), ինչի պատճառով էլ վայրկենական չեն, այլ տևական ու կարող են հնչել համեմատաբար երկար։ Այդ պատճառով էլ շփական բաղաձայնները կոչվում են տևական հնչյուններ։

Ժամանակակից հայերենի շփական բաղաձայններն են`են՝ ''վ, ֆ, ժ, շ, զ, ս, ղ, խ, հ''։

Ժամանակակից հայերենի պայթաշփականներն են`են՝ ''ջ, ճ, չ, ձ, ծ, ց''։

Ըստ կազմության`կազմության՝ բաղաձայնները լինում են պարզ և բարդ։

*'''Բարդ բաղաձայնները''' ձևավորվում և արտաբերվում են հնչարտաբերական գործարաններում ստեղծվող փակվածքի կամ նեղվածքի միաժամանակյա հաղթահարմամբ։ Այդ եղանակով արտաբերվում են ''ջ, ճ, չ, ձ, ծ, ց'' պայթաշփականները։ Այս բաղաձայնները կազմված են մեկ պայթականից և մեկ շպականից`շպականից՝ ''ձ>դ+զ, ջ>դ+ժ, ծ>տ+ս, ց>թ+ս, ճ>տ+շ, չ>թ+շ''։

Բարդ են նաև հայերենի պարզ խուլ պայթականների հագագային շնչեղացումով կազմավորվող և արտաբերվող ''փ, ք, թ'' շնչեղ խուլ բաղաձայնները, որոնք ունեն հետևյալ կազմությունը`կազմությունը՝ ''փ>պ+հ, ք>կ+հ, թ>տ+հ''։