Վիքիպեդիա

«Արմավիր (մայրաքաղաք)»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
չ փոխարինվեց: ` → ՝ (7) oգտվելով ԱՎԲ
Տող 140.
* [[Արմավիր մայրաքաղաք]]ի արվեստի և թատրոնի առկայության գիտա-պատմական ուսումնասիրությունները սկսվել են 20-րդ դարի 50-ական թվեիվ, ընդ որում ուսումնասիրողները Արմավիրը բնորոշել են որպես նախահելլենիստական և հելլենիստական դարաշրջանների թատրոնի կենտրոն։ Հետագայում գերադասությունը տրվեց [[Արտաշատ]] մայրաքաղաքին, թեպետ Արմավիրի հնագիտական պեղումներով է ապացուցված (թատերական դիմակների, հնագույն թատրոնի հանդիսասրահի (արենա) հետքերի, հունալեզու չորսը արձանագրությունները), որ սկսած մ.թ.ա. 2-րդ հազարամյակի 20-րդ դարից մինչև [http://Արտաշատ%20մայրաքաղաք Արտաշատ մայրաքաղաք] ի թատերական արենայի կառուցումը, Արմավիր մայրաքաղաքում գործել է, և մշակութային կյանքում նշանակալի դերակատարում է ունեցել ''Արմավիրի թատրոնը''։ Արմավիրն է հանդիսացել երիտասարդ արքայազն [[Արտավազդ Բ]] ոստանն ու նստավայրը. Արմավիրի բլրի Ծաղկավանքի մոտ է գտնվել ''Արտավազդ Բ արքային վերագրվող սեպագիր արձանագրությամբ քարը''՝ երիտասարդ արքայազնի կյանքի արմավիրյան շրջանի բանաստեղծություններից կամ թատերական պիեսներից մեկի դրվագներով։<ref>Գ. Գոյան։ 2000-ամյա հայկական թատրոնը։ 1952. ռուս.։ Георг Гоян. 2000-летняя история армянского театра. http://armenianhouse.org/goyan/ancient-armenian/theater-i.html.</ref>
=== Գրադարաններ։ Արքունի և մեհենական ''դիվաններ'' ===
[[Արմավիր]]ում եղել են երկու տիպի [[գրադարան]]ներ` թագավորական, որոնցում պահպանվել են արքունական դիվանի փաստաթղթերը, և տաճարային - մեհենական` կրոնական, պատմական և այլ կարգի գրականություն<ref name="Ռ. Իշխանյան Հանրագ. հ.7, էջ 443/4"/>։ Չի բացառվում, որ [[հունարեն]], պահլավերեն, [[արամեերեն]] գրքերի հետ նրանցում եղել են մեհենական գրով հայերեն շարադրված նյութեր՚։ [[Մովսես Խորենացի]]ն գրում է, որ [[Վաղարշակ]] թագավորը կարգելով հայոց նախարարությունները`նախարարությունները՝ ՙայս բոլորից հետո [[Արմավիր]]ում մեհյան /[[Միհր]] աստծո տաճար /հեղ// շինելով`շինելով՝ արձաններ է կանգնեցնում արեգակին, լուսնին և իր նախնիներին՚ ։ [[Երվանդունիներ]]ը Արմավիրում կանգնեցնում են հունական տարածքներից ավար բերած հունական արձաններ. այստեղ էին գտնվում [[Արեգ]]ի ([[Ապոլլոն]]ի) և Լուսնի ([[Արտեմիս]]ի - ([[Անահիտ]]ի) տաճարը։ Բացառված չէ, որ այդ արձանների միջև կանգնած էին Հայկազունիների`Հայկազունիների՝ [[Երվանդունիներ]]ի նախնինների արձանները։
 
=== Մեհյանները ===
Տող 174.
# առաջինը ութ տող,
# երկրորդը՝ 12 տող
# և երրորդը`երրորդը՝ 5 տող<ref>ГЕОРГ ГОЯН. Театр древней Армении. http://armenianhouse.org/goyan/george-goyan.html</ref>։
130 տարվա հնագիտական պեղումների, նաև տեղի բնակիչների կողմից գերեզման հատելիս, գտնվել են՝
հինգը տասյակի հասնող վնասված, ջնջված, ջարդ ու փշուր արված սեպագիր արձանագրություններ, '''մոխրացած մագաղաթների կույտեր''',կարճ սեպագիր-նշումներ գինու և ցորենի կարասների, կերամիկայի արձանիկների վրա։
'''Տոտեմական ժայռակոփ «'''Սրբազան քար'''» Արմավիրի բլրի լանջին։'''<br />
Գտնվում է արևելյան Բլրի լանջին՝ [[Արմավիրի մարզ]][[Արմավիր]]-[[Նոր Արտագերս]] գյուղերի մայրուղու մոտակայքում, [[Արմավիր]] հնավայր-բլուրի հյուսիսային լանջին։ Հայտնաբերվել է 19-րդ դարում՝ Արմավիրի բլրի ժայռի վրա, Ծաղկավանքի կոչվող տեղանքի մոտակայքում։ Հայտնաբերվել է <ref>Уваров А. С., Исследов. местности, на к-рой предполагались развалины Армавира. 5-й археологич. съезд в Тифлисе. Протоколы подготовит. к-та, М., 1882.</ref>։ Նկարագրել են թե հայ և թե օտար հնագետները և պատմաբաները, ունենալով հակադիր կարծիքներ։ Վերջերս ժաեյպատկերը ուսումնասիրել և իրեն եզրակացությունն է տվել հայ-իտալական համատեղ հնագիտական արշավախմբը<ref>Карапетян, Инесса and Хачатрян, Жорес and Канецян, Амина (2004) Доурартский Армавир (III — начало I тыс. до н. э.). Պատմա-բանասիրական հանդես, № 2 . pp. 254-275.</ref>։ Տոտեմական քարի առթիվ տվել է հետևյալ եզրակացությունը.{{քաղվածք|«Արմավիրի բլրի տարածքը բնակեցվել է մ.թ.ա. 4-րդ հազարամյակի վերջերից։ Բլուրը համարվել է սրբազան վայր, այնտեղ գործող պաշտամունքային համալիրը հանդիսացել է Արարատյան դաշտի այս հատվածի կրոնական կենտրոնը, քարի վրա պատկերված նշագծումներով»։|}}
Աղբյուրները։ Ինեսա Կարապետյանը, Ժորես Խաչատրյանը, Ամինա Կանեցյանը`Կանեցյանը՝ իտալացի արևելագետ Ջուստո Տրայնա։<br /> «Մինչուրարտական Արմավիրը», ՊԲՀ, 1980։ [http://hpj.asj-oa.am/3775/ hpj.asj-oa.am/3775/]. <br />
'''Արմավիրի էլամերեն արձանագրությունը։'''<br />
Անտիկ շրջանի եզակի սեպագիր արձանագրություններ, երեք մասերից։ Հայտնաբերվել է հայոց [[Արմավիր մայրաքաղաք]]ի միջնաբերդի 1988 թ պեղումներից (հնագիտական արշավախմբի ղեկ.՝ Գ. Տիրացյան)։ Հնագետները այն գնահատում են որպես '''հնագիտական երևույթ''', քանզի [[Հայկական լեռնաշխարհ]]ում գտնված միակ էլամերեն արձանագրությունն է։ Բաղկացած են երեք կավե սալիկներից, որից մեկ անվնաս և երկու վնասված բեկորներից։ Սեպագիրը հայտնաբերող հնագետ Գ. Տիրացյանի կարծիքով սեպագրերի լեզուն՝ էլամերեն է, այն պատմում է Ջրհեղեղի և [[Գիլգամեշ]]ի էպոսի մասին։ Սալիկների բովանդակությունը վերծանանել են էլամերենի մասնագետների Ի. Մ.Դյակոնովը ([http://И.%20М.%20Дьяконов И. М. Дьяконов]) և Ն. Յիկովսկայան, գրելով, որ արձանագրություներից '''մեծը''' անմիջականորեն առնչվում է հին արևելյան հանրածանոթ առասպելական հերոսի՝ [[Գիլգամեշ]]ի անվան հետ։ Կազմված է «''սցենարի ձևով'', որի մեջ հանդես են գայիս մենակատարները [[Գիլգամեշ]]ը, Սիդուրին և խումբը, և որ իբրև-թե էլամցիները [[Արմավիր]]ում մասնակցել են [[Ուրարտու]]ի արքա Սարդուրի Բ հարսանյաց թատերականացված հանդեսին:<ref>И. М. Дьяконов и Н. Б. Яиковская. Эламский диалог Гильгамеша и Сидури и другие эламские тексты из Аргиштихинеле (Армавир)Պատմա-բանասիրական հանդես, № 2 . pp. 55-62. ISSN 0135-0536</ref>:
=== Արմավիրի հուշարձանների կործանումը և ոչնչացումը ===
[[Արևելյան Հայաստան]]ը տիրող թուրք-սելջուկների տիրապետության օրոք` 13 -18-րդ դարերում, նախ, գանձեր որոնողները ավերակների վերածեցին հին մայրաքաղաքի շինությունները<ref>https://www.youtube.com/watch?v=KPenP-h9HOI</ref>։ Ապա շրջանի պարսիկ հրամանատար Հասան խանը որոշել էր դաշտում կառուցել նոր բերդ`բերդ՝ [[Սարդարապատ]]ը։ Բերդի համար ''պատրաստի քարհանք ծառայեց Արմավիրի ավերակները''։ Սարդարի հրամանով, սկսած ''1719 թվականից'', քանդել էին ներկայիս [[Արմավիր]]ի և [[Նոր Արմավիր]]ի բլուրների վրա դեռևս կանգուն քաղաքի պարիսպները, միջնաբերդի, նաև տաճարների մնացորդները։ Բերդաշինությունը մեծ թափ ստացավ 1789 - 1819 թվականներին։ Պարսիկ զինվորները տեղացի հայ գյուղացիների սայլերով [[Սարդարապատ]] են տեղափոխել ավերակների մանր ու մեծ քարերը։ Սնահավատ և խորամանկ Հասան խանը, որպեսզի պատասխանատվությունը հավասարապես բաժաներ տեղի հայ բնակչության հետ և չարժանանար հայոց աստվածների անեծքին, տեղացի հայերին մասնակից էր դարձել ավերակների քանդմանը`քանդմանը՝ թույլատրելով սեփական տներ շինել քաղաքի ավերակների քարերից։ Սարդարապատ մահալում «բերդը հիմնադրվել է 1719 -ին` [[Երևան]]ի սարդարի /հրամանատարի/ եղբայր Հասան խանը։ Բերդի շինարարության մեջ հիմնականում օգտագործվել է Արմավիրի բլրի հինավուրց միջնաբերդի քարերը»<ref>ՀՀանրագիտարան հ-10, էջ`227</ref>։ Մայրաքաղաքի քարերով են վերաշինվել և կառուցվել շրջանի [[Արմավիր]], Հայկավան, [[Այգեշատ]], [[Տանձուտ]], [[Նոր Արտագերս]], [[Սարդարապատ]] ու [[Նորապատ]], [[Բամբակաշատ]], [[Նալբանդյան]], [[Ջրաշեն]], [[Նոր Արմավիր]] և [[Նոր Կեսարիա]] գյուղերի բնակիչների առանձնատները, գերեզմանաքարերը, նար Արմավիրի (նախկին՝ Ղուրղուղուլիի տարածաշրջանի) 7-13 րդ դդ և 16-18-րդ դարերի ժամերը և եկեղեցիները<ref>Ղ.Ալիշան. Այրարատ, http://digitale-sammlungen.ulb.uni-bonn.de/content/pageview/250447</ref><ref>Տիրացյան, Գ. Ա. (1980) Արմավիրի պեղումները (Առաջին պեղումների 100-ամյակի առթիվ). ՊԲՀ, № 2;http://hpj.asj-oa.am/3292/1/1980-2(23).pdf</ref><ref>Надписи Руса III, сына Эримена. 288.Надпись на камне, найденном у подножия Армавирского холма.Месроп Смбатянц, «Арарат» (на арм. яз.), 1869 г., стр. 138 (А); М. В. Никольский, «Археологические известия и заметки», 1893, № 12 (А, Т, П); Sayce, 85 (JRAS, 1893) (Т, П); М. В. Никольский, «Труды Восточной Комиссии», т. I, вып. 1, 1896. Руса, сын Эримена, это зернохранилище устроил. 1432 капи (есть) там (в нем)</ref><ref>Надписи неизвестной принадлежности. 315.Фрагмент надписи на камне; найден около Армавира. М. В. Никольский считал, что эта надпись, возможно, принадлежит Аргишти I, хотя, по его мнению, с равным правом она могла бы принадлежать и Сардури II</ref><ref>Надписи неизвестной принадлежности. 316.Фрагмент надписи из района Армавирского холма; опубликован: «Арарат» (на арм. яз.) (1885, стр. 416) (А). В надписи читается:...имя (?) я установил1)... я установил ... город...2)</ref><ref>Надписи 317 և неизвестной принадлежности. 367 Ime-nu-u (Менуа?)</ref>։<br />
Տես՝ Սարդուրի Բ - Սեթ Բ Արմավիրյան ժառանգությունը<ref>http://surenasmaryan.blogspot.com/2015/06/blog-post_56.html</ref>
 
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Արմավիր_(մայրաքաղաք)» էջից