«Անապատ (աշխարագրություն)»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
Տող 5.
{{legend|#white|[[Սառցադաշտեր]] |border=1pt solid #000000}}]]
 
'''Անապատ''', ծայրահեղ չորային, ջերմաստիճանի կտրուկ փոփոխությամբ շրջան է, որտեղ [[Գոլորշացում|գոլորշիացումը]] ջրի բաց մակերեսից 7-ից 30 անգամ գերազանցում է մթնոլորտային տեղումների քանակին։ Երկրագնդի անապատների ընդհանուր տարածությունը 15–20 մլն. կմ² է։ Անապատները, (բացառությամբ սառցային անապատների), առաջացել են [[Խոնավություն|խոնավության]] պակասի պատճառով։ Բնութագրվում են աննշան տեղումներով, շոգ ամառներով, գոլորշիացման արտակարգ չափերով, [[Հող|հողի]] և [[Օդ|օդի]] ջերմաստիճանի օրական ու տարեկան մեծ տատանումներով, մակերեսային ջրերի մշտական հոսքի (բացառությամբ «տարանցիկ» գետերի) բացակայությամբ, հողի վերին շերտում [[Աղեր|աղերի]] կուտակումով, բուսածածկույթի նոսրությամբ կամ բացակայությամբ։ Կլիման չորային է։ Ամռանը խոնավությունն իջնում է մինչև 14%, ամիսներ շարունակ երկինքը պարզ է։ Արևոտ օրերի թիվը բարեխառն գոտու անապատներում հասնում է 197 (Կուշկա), արևադարձայիններում՝ 295 օրվա, առավելագույն ջերմաստիճանը համապատասխանաբար հասնում է 49,5°C և 58°Շ։ Արևի տակ ավազի մակերևույթը տաքանում է մինչև 90°Շ։ Ջերմաստիճանի տարեկան տատանումը 90°ՇC է, օրականը՝ 30°Շ։ Տեղումների տարեկան միջին քանակը [[Կենտրոնական Ասիա|Միջին Ասիայի]] անապատներում 60–175 մմ է, [[Կենտրոնական Ասիա|Կենտրոնական Ասիայում]]՝ 9 մմ ([[Տակլա Մական|Տակլա–Մական]]), արևադարձային անապատներում 100 մմ–ից պակաս։ Հյուսիսային և [[Հարավային Աֆրիկա|Հարավ]]– [[Արևմտյան Աֆրիկա|Արևմտյան Աֆրիկայի]], ինչպես նաև [[Հարավային Ամերիկա|Հարավային Ամերիկայի]] արևմուտքի անապատներում տարիներ շարունակ անձրևներ չեն տեղում, սակայն հազվադեպ լինում են տեղատարափներ։ Մակերեսային ջրերը (բացառությամբ «տարանցիկ» գետերի) գոյանում են [[Մթնոլորտային տեղումներ|մթնոլորտային տեղումներից]] և մնում մի քանի ժամ կամ առավելագույնը՝ մի քանի օր։ Ստորերկրյա ջրեր կան բոլոր անապատներում, գտնվում են փոքր խորություններում և աղի են։ Անուշահամ ջրերն առաջանում են գետերի կամ տեղումների ծծանցումից։ Բուսականության թույլ զարգացումն ու նոսր ծածկույթը, հիմնսւհողերի մերկությունն ու ջերմաստիճանի կտրուկ փոփոխությունները նպաստում են ինտենսիվ հողմահարմանը՝ ընդհուպ [[Ավազ|ավազի]] և [[Փոշի|փոշու]] առաջացումը։
 
== Տարածման շրջաններ ==
[[Պատկեր:Sahara satellite hires.jpg|մինի|աջից|[[Սահարա]] անապատը տիեզերքից]]
Անապատների [[Բնական զոնաներ|բնական զոնան]] ընկած է [[մայրցամաքներ]]ի բարեխառն, մերձարևադարձային և արևադարձային գոտիների ներքին շրջաններում։ Անապատները տարածված են բոլոր մայրցամաքներում (մայրցամաքներում։<nowiki/>[[Անտարկտիդա]]յում տիրապետում է [[Սառցային զոնագոտի|Սառցայինսառցային զոնան]] (անտարկտիկական սառցային անապատներ) զոնան)։
 
== Կլիմա ==
Տող 49.
 
=== Գիպսա-անհիդրիդային անապատներ ===
Գիպսա–անհիդրիտային անապատները տարածված են Ամերիկայի և Ասիայի ավելի չորային մասերում։ Ծածկված են [[Գիպս|գիպսի]] փայլուն կեղևով և մինչև 5 մ գմբեթաձև բարձրություններով։ Բուսատեսակները քիչ են, բայց քանակով ավելի շատ, քան թաքիրներում։ Գիպսա–անհիդրիտային անապատների տիպին են պատկանում Ուստյուրտը և Հարավային Կզըլկումը։
 
=== Ավազային անապատներ ===