«Սվաստիկա»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Տող 9.
Շատ ազգերի մոտ այս նշանը կապված էր արևի պաշտամունքի հետ ու հանդիպում էր [[Հին քարի դար]]ում և ավելի հաճախ՝ [[Նոր քարի դար]]ում։ Մ.թ.ա. յոթից վեցերորդ դարերում այն մտնում է բուդդիստական նշանների մեջ, որտեղ այն նշանակում է Բուդդայի գաղտնի ուսմունք։ Համարվում է, որ այս նշանը Եվրոպայում է տարածվել [[Բրոնզի դար|Բրոնզի]] և [[Երկաթի դար]]աշրջաններում։ [[Հայկական բարձրավանդակ]]ում հանդիպում է հնագույն [[ժայռապատկեր]]ներում, այնուհետև, լինելով [[բրոնզե դար]]ի հիմնական զարդանախշերից, պատկերվել է զանազան առարկաների (կավամաններ, բրոնզե գոտիներ, գնդասեղներ և այլ) վրա, հաճախ պատրաստվել կախազարդի ձևով ([[բրոնզ]]ից, [[ծարիր]]ից)՝ որպես առանձին զարդ ([[Լոռի]] և այլուր)։ Կիրառվել է նաև միջնադարում, օրինակ ՝ [[Անի]]ի պարիսպների վրա։ Մինչ օրս կիրառվում է [[հավերժության հայկական նշան]]ի տեսքով։ Արարիչ Ար Աստծո, Արև-Աստծո, Արևի տարածված խորհրդանիշեր են սվաստիկան ու խաչը։ Սվաստիկան իր հիմքով նման է խաչի, սակայն թևերի չորս ծայրերը ուղիղ անկյունով թեքվում են աջ կամ ձախ՝ խորհրդանշելով աշխարհի չորս կողմերը տարածվող լույսը, արևը, անսահմանությունը ու հավերժությունը։
== Ստուգաբանություն ==
Սվաստիկա բառի ստուգաբանությունը կարելի է գտնել հնագույն գրավոր աղբյուրներում՝ հնդկական [[Վեդաներ|վեդաներին]] և իրանական «[[Ավեստա]]յին»: Հին հնդկական վեդայական գրականության մեջ (սանսկրիտ) հանդիպում է svar, suar (արև, լույս, փայլուն) և asti, hvar բառերը «արև, լույս» իմասն ունեն: Հնդեվրոպական «ազդ», «աստ» բառարմատները նշանակում են «ուժ, զորություն», իսկ ուժ, զորություն ունենում աստվածները: Հետևաբար սվաստիկա բառը կազմված է svar,suar արև, լույս, փայլուն) և asti (աստված) բաղադրիչներից, որը արևի, լույսի, աստված իմաստն ունի
==== Աջակողմյան և ձախակողմյան ====
Կան բազմաթիվ կարծիքներ այն մասին, որ աջակողմյան և ձախակողյան սվաստիակները ունեն տարբեր իմաստներ:Սվաստիկան տարբեր կողմերից նայելով կարող ես հասկանալ տարբեր կերպ:Կան հնադարյան պատկերներ վերջավորություններով,
{{Багдасаров, Роман; Дымарский Виталий , Захаров Дмитрий.Свастика: благословение или проклятие. "Цена Победы". "Эхо Москвы". Проверено 7 апреля 2010. Архивировано из первоисточника 23 августа 2011.}}
Այս տեսակետը համապատասխանում է տիեզերքում և բնության մեջ գործող դրական–բացասական, արական-իգական (ին, յան) և այլ նմանատիպ հակադրությունների, պայքարի ու միասնության հասկացողությանը: Տարածված է այն տեսակետը, որ աջ թեքվող սվաստիկան կյանքի ու հավերժության խորհրդանիշն է, իսկ ձախ թեքվողը՝ մահվան: Այլ տեսակետի համաձայն՝ աջ թեքվող սվաստիկան արական իմաստ ունի, իսկ ձախ թեքվողը՝ իգական:
Հին հնդկական գրություններում առանձնացվում է արական և իգական սվաստիկա,որը արտացոլում է երկու իգական, ինչպես նաև երկու արական աստվածներ:== Ծանոթագրություններ ==
{{Գոլան, 1993. էջ 122}}
Ըստ Գոլանի ռուսական ավանդության մեջ աջ և ձախ սվաստիկաները մեկնաբանվում է այլ կերպ.մեկը նշանակում է շարժը արևի ուղղությամբ և խորհրդանշում է բարին, իսկ մյուսը՝ շարժ արևի հակառակ ուղղությամբ և համարվում է չարի նշան:
Սվաստիկայի ուսումնասիրման համար շատ կարևոր են [[Գեղամա ժայռապատկերներ|Գեղամա]] և [[Սյունյաց ժայռապատկերներ|Սյունյաց ժայռապատկերները]]
== Տարածվածությունը ==
Սվաստիկան որպես առանձին նշան հանդիպում ենք բրոնզե և պղնձե դարերում:
Սվաստիկայի բազմաթիվ պատկերներ կան հատկապես Գեղամա լեռներին:Արև-Աստվածն ու իր խորհրդանիշները մեծ քանակությամբ ու բազմապիսի ձևերով պատկերված են նաև հնագույն խեցեղենին, զարդերին, զենքերին և այլն:
19-րդ դարի վերջերին- 20-րդ դարի սկզբներին Հայաստանում հնագիտական պեղումների ժամանակ (Ռեսլեր, [[Նիկողայոս Մառ|Ն.Մառ]],Յ.դը Մորգան,Է. Շանտր, Խ. Սամվելյան , Հ.Օրբելի) հայտնաբերվել են բազմաթիվ իրեր արևի ու Նրա խորհրդանիշների պատկերներով: Արևը հաճախ պատկերվել է ուղեկից կենդանիների(առյուծ, ձի, խոյ, ցուլ, արծիվ) հետ:Ուսումնասիրողները([[Գրիգոր Ղափանցյան|Գ.Ղափանցյան]], Հր. Աճառյան, Հ.Մարտիրոսյան)պնդում են , որ թռչունները(ծիծեռնակ, արագիլ) ներկայացնում են գարնան արևը, առյուծը՝ ամռան արևը, իսկ ձին «արևի մշտնջենական, ամփոփոխ ուղեկիցն է տարվա բոլոր եղանակներին»[2]Մեր նախնիների պատկերացմամբ արևի գունդը երկնակամարում շարժվում էր առյուծների, ձիերի, ցուլերի և այլ արագավազ ու հզոր կենդանիների օգնությամբ: Հայտնաբերված հնագիտական իրերին ձիերը միշտ պատկերված են շարժման, վարգի ընթացքում, իսկ այդ վիճակը համապատասխանում է արևի շարժման ընթացքին: Հայոց մատենագրության մեջ նշվում են ձիերի անունները՝ Էնիկ, Մենիկ, Բենիկ, Սենիկ, որոնք լծված էին Արև-Աստծո կառքին և որոնց օգնությամբ կառքը շարժվում էր երկնքում:Ձիերի օգնությամբ Արև-Աստծո շարժման տեսարան է պատկերված Լճաշենից հայտնաբերված բրոնզե գոտու մի բեկորի վրա (մ.թ.ա. 2-րդ հազարամյակի կես), Հաղպատից հայտնաբերված բրոնզե գոտու վրա և այլն:
| |||