«Մարիա Ֆեոդորովնա (Դագմար)»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Տող 31.
| մայր = [[Հես-Կասելյան Լուիզա]]
| ամուսին = [[Ալեքսանդր III]]
| զավակներ = [[Նիկոլայ II]]<br>[[Մեծ Իշխան Ալեքսանդր Ալեքսանդրովիչ]]<br>[[Մեծ Իշխան Գեորգի Ալեքսանդրովիչ]]<br>[[Մեծ Իշխանուհի Քսենիա Ալեքսանդրովնա]]<br>[[Մեծ Իշխան ՄիխաիլՄիխայիլ Ալեքսանդրովիչ ]]<br>[[Մեծ Իշխանուհի Օլգա Ալեքսանդրովնա]]
}}
'''Մարիա Ֆեոդորովնան''' (ռուսերեն` Мария Фёдоровна) դանիացի արքայադուստր էր, ով ամուսնանալով ռուս կայսր [[Ալեքսանդր III]]-ի հետ դարձավ Ռուսաստանի Կայսրության կայսրուհի: Ծնվել է 1847 թվականի նոյեմբերի 26 և մահացել է 1928 թվականի հոկտեմբերի 13-ին:
 
Մարիա Ֆեոդորովնան (ռուսերեն` Мария Фёдоровна) դանիացի արքայադուստր էր, ով ամուսնանալով ռուս կայսր [[Ալեքսանդր III]]-ի հետ դարձավ Ռուսաստանի Կայսրության կայսրուհի: Ծնվել է 1847 թվականի նոյեմբերի 26 և մահացել է 1928 թվականի հոկտեմբերի 13-ին:
Նրա որդին վերջին ցար [[Նիկոլայ II]]-ն էր:
 
 
== Կյանքը ==
Տող 57 ⟶ 55՝
Ռուս կայսր [[Ալեքսանդր II]]-ը ամեն գնով ցանկանում էր, որպեսզի գահին հավակնող իր որդին՝ Մեծ Իշխան Նիկոլայ Ալեքսանդրովիչը, ամուսնանար եվրոպացի արքայադստեր հետ՝ այլ ոչ թե ռուս:
1864 թվականին Նիկոլայը մեկնեց Դանիա, որտեղ կատարվեց նրա և Դագմարի նշանադրությունը, սակայն 1865 թվականի ապրիլին նա վախճանվեց մինինգիտից: Մահից առաջ նա ցանկություն հայտնեց, որպեսզի Դագմարը ամուսնանա իր կրտսեր եղբոր Ալեքսանդրի հետ:
Դագմարի վրա հատ մեծ ազդեցություն էր ունեցել իր սիրելիի մահը և իր հայրենի պալատ վերադառնալուց հետո ընտանիքի անդամները մտահոգված էին նրա առողջության համար: Դագմարը շատ էր կապվել ռուսների հետ և շատ էր հավանել այդ ընդարձակ և մեծ երկիրը, որը կարող էր դառնալ իրենը: [[Ալեքսանդր II]]-ը նրան նամակ գրեց հայտնելով, որ Դագմարը կարող էր իրեն համարել ընտանիքի անդամ:
1866 թվականին [[Ալեքսանդր III]]-ը, ով պետք է հետագայում ստանձներ կայսրի կոչումը, այցելեց Դագմարին: Իր սենյակում նկարներ նայելու ժամանակ Ալեքսանդրը խնդրեց Դագմարի ձեռքը և նա համաձայնեց:
 
Տող 72 ⟶ 70՝
 
=== Երեխաները ===
Մարիա Ֆեոդորովնան հայտնի էր իր բարությամբ: Նրա առաջին երեխան՝ ապագա կայսր [[Նիկոլայ II]]-ը ծնվեց 1868 թվականի մայիսի 18-ին: Նրա և [[Ալեքսանդր III]]-ի երկրորդ զավակը՝ Ալեքսանդր Ալեքսանդրովիչը ծնվեց 1869 թվականին, բայց մահացավ վաղ հասակում մինինգիտ հիվանդությունից: Այնուհետև ծնվեցին ևս չորս երեխաներ՝ Մեծ Իշխան Գեորգի Ալեքսանդրովիչ (1871 թ), Մեծ Իշխանուհի Քսենիա Ալեքսանդրովնա (1875 թ), Մեծ Իշխան ՄիխաիլՄիխայիլ Ալեքսանդրովիչ (1878 թ) և Մեծ Իշխանուհի Օլգա Ալեքսանդրովնա (1882 թ):
 
Մարիա Ֆեոդորովնան շատ մոտ էր իր որդիների հետ և համեմատաբար քիչ կապված էր իր դստրերին:
Նա պաշտում էր իր ավագ որդուն` Նիկոլային, ում հետ շատ կապնված էր և կիսում էին իր գաղտնիքները:
Ալեքսանդր III-ի ընտանիքը շատ ամուր էր: Նրանք վարում էին համեմատաբար համեստ ապրելակերպ: Մարիա Ֆեոդորովնան իր ձեռքով ուտեստներ էր պատրաստում և հյուրասիրում իր ամուսնուն և երեխաներին:
 
 
== Ռուսաստանի կայսրուհի ==
Տող 93 ⟶ 90՝
Անվտանգության նպատակով կայսերական ընտանիքը տեղափոխվեց ապրելու Գաչինայի պալատ, անվտանգության ոստիկանապետ Գերենալ Չերևինի խորհրդով: Մարիան և Ալեքսանդրը նոր պալատում ապրեցին 13 տարի: Այն կառուցվել էր Եկատերինա II-ի ժամանակ և ուներ 900 սենյակ:
[[File:1888._%D0%A1%D0%B5%D0%BC%D1%8C%D1%8F_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B0_%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%B0_III.jpg|thumb|left|200px|Մարիան իր ամուսնու և երեխաների հետ]]
Ալեքսանդր III-ը փակվել էր Գաչինայի պալատում և դուրս էր գալիս իր ընտանիքի հետ միասին միայն պահակախմբի ներկայությամբ: Նա շատ էր վախեցել իր հոր մահից, այդ իսկ պատճառով պահպանում էր իր ընտանիքը պալատի ներսում պահելով: Ընտանիքի անդամները պալատը լքում էին միայն եկեղեցական արարողությունների և միջոցառոմների նպատակով: Մարիա Ֆեոդորովնան երբեմն այցելում էր Ձմեռային Պալատ՝ պարահանդեսներին ներկա գտնվելու համար : Գաչինայի Պալատում նունյպեսնույնպես կազմակերպվում էին միջոցառումներ և պարահանդեսներ: Ալեքսանդր III-ը շատ էր սիրում ներկա գտնվող երաժիշտներին, սակայն վերջում նրանց հերթով ցտեսություն էր մաղթում, դրանով Մարիային հասկացնելով որ երեկույթը ավարտված է:
 
Ամեն ամառ Մարիա Ֆեոդորովնան Ալեքսանդր III-ը և նրանց երեխաները այցելում էին Դանիա Մարիայի ծնողներին հյուր: Նրանց նաև միանում էին Անգլիայի և Հունաստանի թագավորական ընտանիքների ներկայացուցիչները: Ժամանակը անցնում էր շատ ուրախ:
 
Ալեքսանդրը III-ը, ի տարբերություն իր հոր ազատամետ քաղաքականությանը, սահամանել էր խիստ կարք ու կանոն, որին բոլորը պետք է ենթարկվեին: Նա սկսել էր պաշտել ռուս ազգը և քիչ կարևորություն տալ մյուս ազգերին: Ալեքսանդրը ինքն իրեն նույնպես վերաբերվում էր շատ խիստ: Ուտում և խմում էր շատ քիչ և երբեք չէր անում այն ինչ ցանկանում էր, այլ այն ինչ հարկավոր էր: Ընտանիքի անդամները հետևում էին նրա օրինակին:
[[File:Alexander-Maria.jpg|thumb|right|200px|Մարիա Ֆեոդորովնան և Ալեքսանդր III-ը Կոպենհագենում 1893 թվականին]]
 
Տող 103 ⟶ 100՝
 
[[File:Alexander_III_of_Russia_with_family_at_Small_Palace_of_Livadia.jpg|thumb|left|200px|Մարիա Ֆեոդորովնան, Ալեքսանդր III-ը և նրանց հինգ երեխաները 1893 թվականին]]
Սակայն դա վերջին մահվան վտանգը չէր: 1888 թվականին թագավորական ընտանիքը գնացքի մեջ էին: Երբ նրանք նստած նախաճաշում էին, գնացքը դուրս եկավ երկաթգծից և շուռ եկավ: Այն սլանում էր չափից դուրս արագ:
Միջադեպից հետո Մարիա Ֆեոդորովնան և երեխաները սարսափի մեջ էին: Ալեքսանդրը կարողացած դժվարությամբ դուրս գալ շուռ եկած գնացքի տակից և սկսեց որոնել իր ընտանիքի անդամներին: Նա երկար ժամանակ գնացքի ծանր վագոնը վեր պահած կանգնել էր, որպեսզի երեխաները կարողանային տակից դուրս գալ: Բոլորը փրկվեցին, սակայն միջադեպը ծանր հետևանք ունեցավ Ալեքսանդրի առողջական վիճակի վրա:
 
Մինչև 1894 թվականը Ալեքսանդր III-ը գնալով ավելի և ավելի էր թուլանում: Մարիա Ֆեոդորովնան գիտեր, որ իր ամուսնուն երկար ժամանակ չէր մնացել ապրելու: Ամբողջ ուշադրությունը սևեռած էր ապագա կայսր [[Նիկոլայ II|Նիկոլայ]]ի վրա, ով դեռ լիովին պատրաստ չէր պաշտոնը ստանձնելուն: Ալեքսանդրը գոհ չէր իր ավագ որդու բնավորությամբ և արտաքին տեսքից: Նա իր հորից շատ ավելի կարճահասակ էր և չուներ կառավարչի մտածելակերպ: Ալեքսանդրը մտահոգված էր կայսրության ապագայով, քանի որ իր առողջական վիճակի ծանրանալու պատճառով շատ ժամանակ չէր ունեցել Նիկոլային կառավարչական գիտելիքներ տալու:
Մարիա Ֆեոդորովնան նույնպես մտահոգված էր: Բացի դրանից Նիկոլայը արդեն մի քանի տարի սիրահարված էր գերմանացի իշխանուհի [[Ալեքսանդրա Ֆեոդորովնա (Ալիքս)|Հեսյան Ալիքս]]ին և ցանկանում էր նրա հետ ամուսնանալ: Մարիա Ֆեոդորովնան և Ալեքսանդր III-ը դեմ էին այդ միությանը, քանի որ ունեին հակագերմանական հայացքներ և չէին հավանում Ալիքսի ամաչկոտ և ինքնամփոփ բնավորությունը:
 
 
=== Նախկին կայսրուհի ===
[[File:Maria_Fyodorovna_Nikolay_II.jpg|thumb|left|200px|Մարիան իր որդու՝ կայսր Նիկոլայ II-ի հետ 1896 թվականին]]
 
1894 թվականի նոյեմբերի մեկին կայսր Ալեքսանդր III-ը մահացավ Ղրիմի Լիվադիայի պալատում: Մարիա Ֆեոդորովնան այդ օրը գրեց իր օրագրում՝ "Իմ սիրտը կոտրված է, բայց ես վերջին պահին նրա դեմքին տեսա ժպիտ և դա ինձ ուժ տվեց": Ուելսի արքայազն ու արքայադուստրը ժամանեցին Լիվադիա` Մարիայի կողքին լինելու և նրան օգնություն ցուցաբերելու համար: Նրանք իրենց վրա վերցրին թաղման արարողությունների կազմակերպումը:
Ալեքսանդր III-ի մարմինը տեղափոխվեց Սանկտ-Պետերբուրգ:
Տող 118 ⟶ 113՝
Մինչև իր մահը Ալեքսանդրը հասցրել էր իր ամուսնության համաձայնությունը տալ որդի Նիկոլային և Ալիքսին և նրանց օրհնել, չնայած այն փաստին, որ չէր հավանում ապագա կայսրուհուն: Մարիան նույնպես դեմ լինելով այդ միությանը փորձում էր բարին տեսնել ամեն ինչում:
 
Մարիա Ֆեոդորովնան տեղափոխվեց Անիչկովի պալատ: 1888 թվականին վնասված գնացքը վերականգնվեց, նորացվեց և տրվեց նախկին կայսրուհուն սեփական օգտագործման համար:
1899 թվականին Մարիայի կրտսեր որդին՝ Գեորգին, վախճանվեց տուբերկուլյոզից: Թաղման արարողության ժամանակ Մարիան իրեն զգաստ էր պահում, սակայն վերջում չդիմանալաով նա վազեց եկեղեցուց և որդու գլխարկը գրկած փակվեց իր սենյակում:
 
Մարիա Ֆեոդորովնան մեծ ազդեցություն ուներ իր որդու՝ [[Նիկոլայ II]]-ի և ընտանիքի մնացած անդամների վրա: Նա ուներ դիվանագիտական մտածելակերպ: Չնայած այն փաստին, որ նրան բոլորը սիրում էին և հարգում, նա շատ լարված հարաբերությունների մեջ էր գտնվում իր որդու կնոջ՝ կայսրուհի Ալեքսանդրա Ֆեոդորվնայի հետ: Լարվածությունը այնքան շատ էր, որ նույնիսկ Նիկոլայի երեխաների հետ նա մոտ չէր: Դա նաև պայմանավորված էր նրանով, որ Մարիան՝ լինելով նախկին կայսրուհի երբեմն ավելի մեծ ազդեցություն և իրավունքներ էր ունենում ի համեմատ ներկա կայսրուհու` Ալեքսանդրա Ֆեոդորովնայի:
 
Քսաներորդ դարի առաջին տարիները նախկին կայսրուհին հիմնականում անց էր կացնում Ռուսաստանի Կայսրությունից դուրս: Նա երբմեներբեմն ապրում էր Անգլիայում իր քրոջ՝ Ալեքսանդրա Թագուհու մոտ: 1906 թվականին, երբ մահացավ նրա հայրը՝ Դանիայի թագավոր Կրիստիան IX-ը, Մարիան մեկնեց իր հայրենիք: Նա այնտեղ ստանձնեց Հվիդորի վիլլան: Այնուհետև նա իր քրոջ Ալեքսանդրայի հետ նորից մեկնեց Անգլիա:
 
Մարիան կազմակերպեց իր դստեր՝ Մեծ Իշխանուհի Օլգայի հարսանիքը, որը ավարտվեց ամուսնալուծությամբ: Օլգան շատ դժբախտ էր իրենից տարիքով բավականին մեծ Օլդենբուրգի դուքս Պետրոսի հետ ամուսնությունից: 1916 թվականին Նիկոլայ II-ը վերջապես թույլ տվեց իր քրոջը բաժանվել ամուսնուց: Այնուհետև Օլգան ամուսնացավ թագավորական ընտանիքին չպատկանող Նիկոլայ Կուլիկովսկու հետ: Մարիան դեմ էր այդ ամուսնությանը, սակայն իր դստերը հակառակում չհամոզեց:
1912 թվականին Մարիայի կրտսեր որդի ՄիխաիլըՄիխայիլը ամուսնացավ իր սիրուհու հետ՝ խայտառակելով և՛ Մարիային, և՛ Նիկոլային:
 
=== [[Առաջին Համաշխարհային Պատերազմ]] ===
[[File:Sisters Marie Feodrovna and Alexandra with their niece Marie of Greece.jpg|thumb|right|200px|Մարիա Ֆեոդորովնան (ձախից) իր քրոջ և զարմուհու հետ]]
 
1914 թվականին ՝ Առաջին Համաշխարհային Պատերազմի սկսելու ժամանակ Մարիա Ֆեոդորովնան գտնվում էր [[Լոնդոն]]ում՝ իր քրոջ մոտ: Պատերազմը նրան ստիպեց վերադառնալ Ռուսաստան: Ճանապարհին նախկին կայսրուհու գնացքը ստուգվեց գերմանացիների կողմից և այն ստիպված եղավ անցնել չեզոք գոտիներ Դանիայի և Ֆինլանդիայի մեջով:
Կայսրություն վերադառնալուց հետո Մարիան տեղափոխվեց Յելագինի պալատ, որը Սանկտ-Պետերբուրգին ավելի մոտ էր գտնվում: Նա դարձավ Կարմիր Խաչի նախագահ՝ օգնելով վիրավոր զինվորներին: Մարիան իր օգնությունը ցուցաբերում էր նաև ֆինանսապես:
1916 թվականին Մարիան տեղափոխվեց [[Կիև]] ՝ Մարինսկու պալատ, դրանով արտահայտելով իր դժգոհությունը իր որդու ընտանիքի հետ կապված [[Գրիգորի Ռասպուտին]]ի հանդեպ: Նա այլևս Սանկտ-Պետերբուրգ չվերադարձավ:
 
 
== Հեղափոխություն և աքսոր ==
Տող 141 ⟶ 134՝
[[File:Maria Fyodorovna-Miser.jpg|thumb|left|200px|Մարիա Ֆեոդորովնայի ձեռքով նկարածը]]
1917 թվականին տեղի ունեցած հեղափոխության արդյունքում Մարիա Ֆեոդորովնայի որդին՝ կայսր [[Նիկոլայ II]]-ը գահընկեց եղավ: Մարիան Կիևից մեկնեց Մոգիլյով` իր որդուն տեսնելու նպատակով: Նորից Կիև վերադառնալուց հետո Մարիան նկատեց, որ այդ քաղաքում իր ներկայությունը այլևս ցանկալի չէր և նա մի խումբ Ռոմանովների հետ գնացքով մեկնեց [[Ղրիմ]]:
Մարիա Ֆեոդորովնան միշտ լուրեր էր ստանում, որ իր որդիները (Նիկոլայը և ՄիխաիլըՄիխայիլը) սպանվել էին բոլշևիկների կողմից, ինչպես նաև Նիկոլայի ընտանիքը: Նա միշտ հերքում էր այդ լուրերը և համոզված էր, որ իր որդիները արդեն փրկվել էին և գտնվում էին Ռուսաստանից դուրս: Այնուամենայնիվ նրա որդի ՄիխաիլըՄիխայիլը սպանվեց 1918 թվականի հունիսի 13-ին, իսկ Նիկոլայը և նրա ընտանիքը՝ կինը և հինգ երեխաները սպանվեցին նույն թվականի հուլիսի 17-ին: Մահացան նաև մի շարք այլ Ռոմանովներ և նրանց հետ կապված անձնավորություններ:
 
Մարիան իր նամակներում և օրագրերում գրում էր, որ աղոթում է Նիկոլայի համար և միշտ մտածում է նրա մասին:
Տող 148 ⟶ 141՝
Չնայած այն փաստին, որ Մարիա Ֆեոդորովնան 1917 թվականից այլևս չէր համարվում կայսրուհի կամ նախկին կայսրուհի, ողջ մնացած Ռոմանովները և հավատարիմ մարդիկ նրան նախկինի պես համարում էին Ռուսաստանի կայսրուհի:
 
Ռուսաստանից վտարումից հետո Մարիա Ֆեոդորովնան ապրեց տարբեր տեղերումվայրերում: Որոշ ժամանակ ապրելով Անգլիայում իր քրոջ Ալեքսանդրայի հետ, նա նկատեց որ գրավել էր երկրորդական դիրք և կարևորություն չէր ներկայացնում որպես անձնավորություն, այդ իսկ պատճառով նա լքեց Անգլիան: Որոշ ժամանակ նա ապրեց իր զարմիկի՝ Դանիայի թագավոր Կրիստին X-ի պալատում, սակայն վերջում նա տեղավորվեց Հվիդորի կալվածք, որտեղ էլ ապրեց իր վերջին տարիները:
 
Մարիա Ֆեոդորովնան խուզարկու էր վարձել իր որդի Նիկոլայի հնարավոր սպանության մասին ավելի շատ տեղեկություններ ստանալու նպատակով: Խուզարկուն տարիներ շարունակ աշխատեց այդ առեղծվածի վրա՝ լինելով [[Եկատերինբուրգ]]ի Իպատիևի տանը, որտեղ որ սպանվել էր նախին թագավորական ընտանիքը: Վերջանակապես համոզվելով, որ նրանք իրոք սպանվել էին, նա ուղեվորվեց Մարիա Ֆեոդորովնայի մոտ՝ հայտնելու այդ լուրը սակայն Մեծ Իշխանուհի Օլգան՝ Մարիա դուստրը նրան նամակով խնդրեց չներկայանալ իր արդեն հիվանդ և ծեր մոր վիճակը ավելի չբարդացնելու համար:
 
Մարիա Ֆեոդորովնան խուզարկու էր վարձել իր որդի Նիկոլայի հնարավոր սպանության մասին ավելի շատ տեղեկություններ ստանալու նպատակով: Խուզարկուն տարիներ շարունակ աշխատեց այդ առեղծվածի վրա՝ լինելով [[Եկատերինբուրգ]]ի Իպատիևի տանը, որտեղ որ սպանվել էր նախին թագավորական ընտանիքը: Վերջանակապես համոզվելով, որ նրանք իրոք սպանվել էին, նա ուղեվորվեցուղևորվեց Մարիա Ֆեոդորովնայի մոտ՝ հայտնելու այդ լուրը, սակայն Մեծ Իշխանուհի Օլգան՝ Մարիա դուստրը նրան նամակով խնդրեց չներկայանալ, իր արդեն հիվանդ և ծեր մոր վիճակը ավելի չբարդացնելու համար:
== Մահը ==
 
1925 թվականին մահացավ Մարիայի սիրելի քույրը՝ թագուհի Ալեքսանդրան: Դա վերջին ծանր հարվածն էր, որ նա կարող էր կրել:
Մարիա Ֆեոդորովնան մահացավ 1928 թվականի հոկտեմբերի 13-ին Հվիդորի կալվածքում` 80 տարեկան հասակում : Նա իր չորս որդիներից երկար ապրեց: Թաղվեց իր հայրենի [[Դանիա]]յում:
 
2005 թվականին Դանիայի թագուհի Մարգրեթ II-ի և Ռուսատանի նախագահ [[Վլադիմիր Պուտին]]ի որոշումով նրա մարմինը Դանիայից տեղափոխվեց Սանկտ-Պետերբուրգ և 2006 թվականին թաղվեց իր ամուսնու՝ կայսր Ալեքսանդր III-ի կողքին՝ Սուրբ Պողոս և Պետրոս տաճարում:
 
2006 թվականին Պետերհոֆում կանգնեցվեց Մարիա Ֆեոդորովնայի արձանը:
 
 
 
== Արտաքին հղումներ ==
 
* [http://dagmaria.dk/indexEn.html Website of the Danish Cultural Society ''Dagmaria'']
 
 
 
[[Կատեգորիա:Ռոմանովներ]]