«Նոր Գվինեա»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Նոր Գվինեա''' ({{lang-id|''Pulau Irian''}}, {{lang-en|New Guinea}}), մակերոսովմակերեսով երկրորդ մեծ [[կղզի]]ն [[Երկիր|աշխարհ]]ում<ref>[http://installsoft.ru/viewtopic.php?f=351&t=15771 Նոր Գվինեա]</ref>՝ [[Գրենլանդիա]]յից հետո։ Գտնվում է [[Խաղաղ օվկիանոս]]ի<ref name="Новая Гвинея. Природа и климат острова Новая Гвинея">[http://www.inmoment.ru/beauty/tourism/new-guinea.html Կղզու բնությունն ու կլիման]</ref><ref name="История острова">[http://www.inokean.ru/okeans/tihiy-okean/action-tihiy-okean/237-novaya-gvineya Պատմություն: Աշխարհագրություն]</ref> [[հարավ]]-[[արևմուտք]]ում, [[Ավստրալիա]] [[մայրցամաք]]ից 150 [[կմ]] հեռավորության վրա<ref name="Новая Гвинея">[http://geographyofrussia.com/novaya-gvineya/ Նոր Գվինեայի աշխարհագրություն, ռելիեֆ, կլիմա, ջրային պաշարներ]</ref>՝ դեպի [[հյուսիս]]<ref name="Новая Гвинея. Природа и климат острова Новая Гвинея"/>։

Զբաղեցնում է 829 000 կմ² մակերես<ref name="Новая Гвинея"/><ref name="Новая Гвинея и прилегающие острова">[http://www.ecosystema.ru/08nature/world/geoworld/09-8-8-1.htm Նոր Գվինեայի ֆիզիկական աշխարհագրություն]</ref>։ Բնակչությունը [[2014]] թվականիթ. տվյալներով կազմում է 11 306 940 [[Մարդիկ|մարդ]]։ Կղզու ամենաբարձր կետը 4884 [[մ]] բարձրություն ունեցող Պունչակ Ջայա լեռն է, որը համարվում է [[Ավստրալիա և Օվկիանիա]] մայրցամաքի ամենաբարձր [[լեռ]]ը<ref name="Новая Гвинея"/><ref>[http://loveopium.ru/priroda/samye-vysokie-gory.html Բոլոր մայրցամաքների ամենաբարձր լեռները]</ref>։

Կղզին սնուցվում է Խաղաղ օվկիանոսի, [[Արաֆուրյան ծով|Արաֆուրյան]] և [[Մարջանների ծով]]երի ջրերով։ Լեռնային ռելիեֆն ու խոնավության առատ քանակը նպաստում են գետերի ցանցի հարստացմանը։ Նոր Գվինեայում առկա են մի շարք երկար գետեր, որոշների երկարությունը հասնում է մի քանի կիլոմետրի։ Դրանցից ամենաերկարը [[Սեպիկ]] գետն է: Գետի երկարությունը 1126 կմ է, իսկ ջրհավաք ավազանի մակերեսը կազմում է 80 321 կմ²։ Երկարությամբ երկրորդը Պապուա Նոր Գվինեայի տարածքում գտնվող նավարկելի [[Ֆլայ (գետ)|Ֆլայ]] գետն է, որըորի գտնվումերկարությունը է1050 Պապուակմ Նորէ, Գվինեայիջրհավաք տարածքում։ավազանի Գետիմակերեսը` երկարությունը76 1120000 կմ²։ է,Ֆլայ իսկգետը ավազանընաև կազմումամենաջրառատն է ամբողջ է։Օվկիանիայում: Գետի ջրային պաշարն ամբողջությամբ գոյանում է [[անձրև]]ներից։

Նոր Գվինեայի հարավային շրջանները պատկանում են Ավստրալիական պլատֆորմին։ Կղզու հյուսիսային և կենտրանականկենտրոնական մասերը զբաղեցնում են բարձր լեռնազանգվածները։ Կղզու ողջ հյուսիսարևմուտքիցհյուսիս-արևմուտքից մինչ հարավ-արևմուտք ձգվում է գլխավոր լեռնահամակարգը (Կենտրոնական լեռներ), որի ամենաբարձր կետը 3000-4000 մ բարձրություն ունեցող Ջայա լեռն է։ Ծովափերին հանդիպում են բազմաթիվ կորալյան ժայռեր և փոքր կղզիներ, որտեղ հանգած [[հրաբուխ]]ներ կան։ Նոր Գվինեայի լեռնաշղթաները ձգվում են մինչև Բիսմարկի [[արխիպելագԲիսմարկի արշիպելագ]] և Սոլոմոնյան[[Սողոմոնյան կղզիներ։Կղզիներ|Սողոմոնյան կղզիներ]]։ Այս կղզիների լեռների բարձրությունը սովորաբար չի գերազանցում 3000 մետրը։ Շատերը կազմված են հանգած և գործող հրաբուխներից։

Այստեղ եկած առաջին եվրոպացիները եղել են իսպանացի և պորտուգալացի նավաստիները, որոնք կղզում հայտնվել են [[16-րդ դար]]ում։ Լեգենդի համաձայն,` պորտուգալացի դոն Ժորժի դի Մենեժեշը, գալով կղզի, այն անվանում է ''LlhasIlhas dos Papuas''` «ՊապուաՊապուասների կղզի» (մալայերեն «գանգրահեր» բառից)։ [[1545]] թվականինթ. կղզի է գալիս իսպանացի ծովագնաց Ինիգո Օրտիս դե Տորեսը, ով կղզին կոչում է «Նոր Գվինեա»՝ ի հիշատակ աֆրիկյան բնակավայր Գվինեայի, որտեղ եղել էր նախկինում։ Այդ պահից սկսածեվրոպացիները սկսեցին Նոր ԳվինեանԳվինեայից դարձել էարտահանել թանկարժեք մետաղներիմետաղներ, [[Կոկոսյան արմավենի|կոկոս]] և արժեքավոր [[ծառ|ծառատեսակներ]]ատեսակների, այդ թվում՝ [[Կաուչուկատու բույսեր|կաուչուկ]], կոկոս։։

[[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ի տարիներին Նոր Գվինեան բաժանվել է մի քանի մասի։ Կղզին միմյանց մեջ բաժանել են [[Մեծ Բրիտանիա]]ն, [[Գերմանական կայսրություն]]ը, [[Նիդերլանդներ]]ը։ [[Հայրենական պատերազմ]]ի սկզբին կղզին օկուպացվել է [[Ճապոնիա]]յի կողմից։ Պատերազմի ավարտից հետո այն մնացել է Նիդերլանդների հսկողության տակ։ [[20-րդ դար]]ի 60-ական թվականներին սկսվել է կղզու անկախության գործընթացը, որին բացասաբար է վերաբերվել Ինդոնեզիայի Հանրապետությունը։ Ինդոնեզիան իր զորքերը կենտրոնացրել է կղզու արևմտյան շրջանում` նորգվինեացիների դեմ պայքարելու համար, որի արդյունքում զոհվել են 300 հազար պապուացիներ։

Կղզու հարավային մասերը տեղումների բաշխվածությամբ նման են Հյուսիսային Ավստրալիայի կլիմային։ Ձմռանը հարավարևելյան պասատները[[Պասսատներ|պասսատները]] կլիման դարձնում են չորային, իսկ ամռանը հյուսիսային մուսոնները[[Մուսսոն|մուսսոնները]] խոնավություն են հաղորդում։ Տեղումների տարեկան քանակը հասնում է 1000 մմ-ի<ref name="Новая Гвинея и прилегающие острова"/>։

Կղզին իր ֆլորայով ավելի նման է Ասիային, քան Ավստրալիային։ Ինչպես կենդանական աշխարհը, այնպես էլ բուսականությունը կազմված է [[էնդեմիկ]] տեսակներից։ Տեսակների բաշխվածությունը կապված է տեղումների քանակի և օվկիանոսի մակարդակից բարձրության հետ։

Խոնավությամբ հարստացվածհարուստ արևադարձային անտառները իր կազմով նման էեն հարավարևելյան Ասիայի անտառներին։ Բայց Նոր Գվինեայի և շրջակա կղզիների խոնավ արևադարձային թավ անտառների քանակըքանակն արագ նվազում է։ Դրանք արժանանում են [[Աֆրիկա]]յի, [[Ինդոնեզիա]]յի, [[Ֆիլիպիններ]]ի անտառների ճակատագրին<ref name="Новая Гвинея и прилегающие острова"/>։ Այստեղ հանդիպում են նաև [[հնդկեղեգ]], [[շքածառ]]։

Նոր Գվինեան, լինելով արևադարձային կղզի, հարուստ է կենդանական և բուսական [[տեսակ]]ներով։ Կղզում հանդիպում են [[էնդեմիկ կենդանիներ]]։ Բուսական աշխարհը կազմված է 11 000 տեսակներից, որոնցից 2 500-ը օրխիդեաներն[[Խոլորձ|խոլորձներ]] ուեն, 1 200-ը` ծառատեսակները։ Նոր Գվինեան 500 [[թռչուններ]]ի, 400 [[երկկենցաղներ]]ի, 180 [[կաթնասուններ]]ի և 450 [[թիթեռներ]]ի հայրենիք։հայրենիք է։ [[Օվկիանոս]]ային կենդանատեսակները նույնպես բազմազան են։ Կան [[ձկներ]]ի 1 000 տեսակներ։ Այստեղ հանդիպում են ներկայացուցիչներ [[կաթնասուններ]]ի բոլոր ենթադասերից ներկայացուցիչներ՝ենթադասերից՝ [[միանցքանիներ]], [[պարկավորներ]], գիշատիչ պարկավորներ (լատ.`''Dasyuromorphia)'', ''Peramelemorphia'', ''Diprotodontia'', ''Eutheria''։

Նոր Գվինեայի արևմտյան մասը համարվում է աշխարհի քիչ հետազոտված վայրերից։ Հետազոտություններին չիչեն օգնում նաև [[արբանյակ]]ային նկարները։ Արևմուտքի սաղարթախիտ [[անտառ]]ների վրա գոյացող [[ամպ]]երի պատճառով հնարավոր չի լինում տիեզերքից հետազոտել անանցանելի ջունգլիների խորքերը։

Այստեղ հանդիպում են թռչունների 79 ընտանիքներ և 730 տեսակներ և 320 տեսակ էնդեմիկ թռչուններ։ [[Թութակներ]]ն ու աղավնիները մեծ թիվ են կազմում։ Հանդիպում են [[ճնճղուկանմաններ]]ի կարգի ներկայացուցիչներ։ Այդ կարգի ավելի հայտնի տեսակներից են դրախտային թռչունները ({{lang-lat|Paradisaeidae}})։ Էնդեմիկ կենդանիների դասին է ներառվում նաև [[Նորգվինեական կոկորդիլոս]]ը (''Crocodylus novaeguineae''):

[[2005]] թվականինթ. ամերիկացի հետազոտողների խումբըմի խումբ հայտնաբերել ենէ «Եդեմի այգի» կոչվող վայրը Նոր Գվինեայի արևադարձային լեռնային անտառներում։ Այդ տարածքը զբաղեցնում է 300 000 հեկտար մակերես ունի Ֆոջա լեռան լանջերին և մեկուսացված է եղել արտաքին աշխարհից։ Հետազոտողները «Եդեմի այգում» հայտնաբերել են մինչ այդ դեռևս չհայտնաբերված ավելի քան 20 տեսակի [[գորտեր]], 4 տեսակ թիթեռներ, 5 տեսակ արմավենիներ։ Հայտնաբերվել են մի քանի հազվադեպ հանդիպող [[պարկավորներ]]՝ [[կենգուրու]]։