«Հայսմավուրք»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
No edit summary
չ փոխարինվեց: 1]]թ → 1]] թ oգտվելով ԱՎԲ
Տող 1.
{{Արևմտահայերէն|Յայսմաւուրք}}
'''Հայսմավուրք''' (''Յայսմաւուրք'', XIII դարից կիրառվող այս անվանումը ծագել է գրաբարյան «Յայսմ աւուր»` «այս օրը» բառակապակցությունից, ինչով սկսվում է սրբերի պատմությունը), ծիսամատյան, որը պարունակում է [[սուրբ|սրբերի]] կյանքի (վարքի) և նահատակության (վկայության) պատմությունները, որոնք հավաքվելով, գրի են առնվել IV դ.` [[Եվսեբիոս Կեսարացի|Եվսեբիոս Կեսարացու]] կողմից։ «Հաւաքումն պատմութեան մարտիրոսաց հնոց» խորագիրը կրող այդ ժողովածուն կորել է VI դ., ինչը անհրաժեշտություն է առաջացրել վերստին հավաքել և կազմել նոր ժողովածուներ՝ ծիսական նպատակներով։ Ի տարբերություն սրբերի հիշատակի կատարման համար Հույն և Լատին եկեղեցիների որդեգրած արեգակնային, ամսաթվային կարգի, որն անշարժ է, [[Հայոց եկեղեցի]]ն ընդունել է յոթնեկական դրությունը, որը շարժական է։ Սակայն հայոց մեջ կիրառվել է նաև սրբոց հիշատակման մի եղանակ ևս՝ համաձայն անունների այբբենական կարգի։ Հայոց Հայսմավուրքը կազմավորվել է V–XV դդ. ընթացքում։ Մատենագրական աղբյուրները Հայսմավուրքի կազմավորումը կապում են [[Սողոմոն Մաքենացի|Սողոմոն Մաքենացու]], Գագիկ վարդապետի (IX–X դդ.) և Ատոմ եպիսկոպոսի (X դ.) անվան հետ։ Հայոց Հայսմավուրքի կազմավորմանը զգալիորեն նպաստել է հունաց Հայսմավուրքի հայերեն թարգմանությունը ([[991]] թ.), որն իրականացրել է Հովսեփ Կոստանդնուպոլսեցին։ Հատկապես կարևոր է եղել [[Գրիգոր Բ Վկայասեր]] կաթողիկոսի կազմած Հայսմավուրքը, որը, ենթարկվելով զանազան փոփոխությունների, ժամանակի ընթացքում ձեռք է բերել կայուն նկարագիր և հիմք դարձել այդ ծիսամատյանի տարբեր խմբագրումների համար։
 
Հայոց Հայսմավուրքն ունի չորս խմբագրություն. [[Իսրայել Խաչենցի|Իսրայել Խաչենցու]] (մահ. 1249), [[Կիրակոս Գանձակեցի|Կիրակոս Գանձակեցու]], [[Գրիգոր Է Անավարզեցի]] կաթողիկոսի և [[Գրիգոր Խլաթեցի|Գրիգոր Խլաթեցու]]։ Տեր Իսրայել Խաչենցին իր Հայսմավուրքը կազմել է [[Վանական Վարդապետ]]ի (XIII դ.) և Հասան-Ջալալ Դոլա իշխանի պատվերով։ Նա ճշգրտել է Գրիգոր Բ Վկայասերի սահմանած՝ հայ նահատակների վկայության օրերը և դրանք տեղադրել Հովսեփ Կոստանդնուպոլսեցու թարգմանած հունական Հայսմավուրքի մեջ։ Տեր Իսրայելը փոխել է նաև օրվա մեջ նշվողտոնի կարգը՝ առաջնությունը տալով հայոց