«Բոինգ 747»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
չ թարգմանում եմ անգլերեն ամսանունները oգտվելով ԱՎԲ
չ փոխարինվեց: 9թ → 9 թ (21) oգտվելով ԱՎԲ
Տող 6.
}}
 
'''Boeing 747''', աշխարհում առաջին հեռագնաց երկհատականի լայնիրան մարդատար օդանավն է։ Ամերիկյան [[Բոինգ|"Boeing"]] ընկերության կողմից ստեղծման պահին Boeing 747-ը եղել է ամենախոշոր, ծանր և տարողունակ օդանավը։ Առաջին թռիչքն իրականացրել է 1969թ1969 թ. փետրվարի 9-ին։
 
== Հատկանիշները ==
Տող 16.
747-ի պատմության սկիզբը կապված է 1960-ականների ուղևորափոխադրումների ծավալների մեծացման հետ<ref name=Norris_Wagner_p13>Norris and Wagner 1997, p. 13.</ref> Կոմերցիոն ավիափոխադրումների ժամանակաշրջանում, որտեղ առաջատարներն էին արդեն դժվարությամբ ուղևորահոսքերն սպասարկող [[Բոինգ 707]]-ը և [[Դուգլաս DC-8]]-ը, եկավ հաջորդելու երկար տարածությունների թռիչքների ժամանակը։<ref name=Norris_Wagner_p13/><ref>[http://www.boeing.com/companyoffices/gallery/images/commercial/707-03.html "Boeing Multimedia Image Gallery 707"]. ''The Boeing Company''. Retrieved: December 8, 2007.</ref>։ Boeing-ի հիմնական սպառող Pan Am ավիաընկերության ղեկավար Խուան Թրիփլի պահանջով Boeing-ն սկսեց մի նոր օդանավ մշակելու աշխատանքները, որն ավելի քան երկու անգամ պետք է մեծ լիներ 707-ից<ref>[http://www.pbs.org/kcet/chasingthesun/innovators/jtrippe.html "Innovators: Juan Trippe."] ''PBS''. Retrieved: December 17, 2007.</ref>։
 
1965թ1965 թ. Ջո Սաթերը [[Բոինգ 737]]-ի զարգացման թիմից տեղափոխվում է գլխավորելու 747 կարգային համարն ստացած նոր օդանավի մշակման աշխատանքներն իրականացնող խումբը։<ref name=Sutter_p80-4>Sutter 2006, pp. 80–84.</ref> Ավիաընկերությունների պահանջներն առավել հասկանալի լինելու համար Սաթերը նախաձեռնեց իր աշխատանքային խումբը Pan Am և այլ ավիաուղիների հետ համատեղ։ Այդ ժամանակ ընդունված կարծիք կար, որ 747-ն նման հսկաներին վերջո կփոխարինեն գերձայնային օդանավերը<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/852087.stm "Air travel, a supersonic future?."] ''BBC News'', July 17, 2001. Retrieved: December 9, 2007.</ref>։ և դա էր պատճառը, որ սկզբում նախատեսվում էր, որ 747-ը լինելու է ուղևորաբեռնափոխադող։ Հսկայական չափսերի Բոինգ 747-ի արտադրության համար [[Վաշինգտոն (նահանգ)|Վաշինգտոն]] նահանգի Էվերեթ քաղաքում կառուցվեց նոր գործարան։
 
1966 թ. ապրիլին Pan Am-ը $525մլն-ով պատվիրեց 25 հատ 747-100։ [[Սիեթլ]]ում [[Բոինգ|Boeing-ի]] 50-ամյակին նվիրված արարողության ժամանակ պայմանագիրը կնքելիս Խուան Թրիփլը նշեց, որ ըստ 747-ի ծրագիրը գլխավորող Մալքոմ Սթեմփերի "...747-ը լինելու է խաղաղության հզոր մի զենք, որը մարդկության ճակատագրի համար մրցակցելու է [[միջմայրցամաքային հրթիռ]]ների հետ"<ref name=Disc_Chan_747>[http://video.google.com/videoplay?docid=-6853359534780959649 "Great Planes-Boeing 747."] ''Discovery Channel''. Retrieved: October 28, 2007.</ref>։ Որպես առաջին գնորդ<ref name=ucfc747>Rumerman, Judy. [http://web.archive.org/web/20121007143215/http://www.centennialofflight.gov/essay/Aerospace/Boeing_747/Aero21.htm "The Boeing 747."] ''U.S. Centennial of Flight Commission,'' 2003. Retrieved: April 30, 2006.</ref><ref name=infoplease>Noland, David. [http://www.infoplease.com/spot/boeing747.html "Passenger Planes: Boeing 747."] "Info please." (''[[Pearson Education]]''). Retrieved: April 30, 2006.</ref> և մինչև պաշտոնապես պատվիրելուց առաջ մշակման աշխատանքներում ներգրավված լինելու շնորհիվ Pan Am-ը հնարավորություն ուներ ազդելու 747-ի մշակման և զարգացման վրա, մինչ այդ նմանը չեղած օդանավ ստեղծելու համար։
Տող 58.
== Վթարներ և պատահարներ ==
2010 թ. սեպտեմբերի դրությամբ 747-ը կապ է ունեցել 124 օդային աղետի հետ<ref>[http://aviation-safety.net/database/dblist.php?Type=104 "Boeing 747 incidents."] ''Aviation-Safety.net'', September 3, 2010. Retrieved: September 3, 2010.</ref>, որից 49 դեպքում եղել է օդանավի կործանում<ref>[http://aviation-safety.net/database/dblist.php?field=typecode&var=104%&cat=%1&sorteer=datekey&page=1 "Boeing 747 hull-loss occurrences."] ''Aviation-Safety.net'', September 3, 2010. Retrieved: September 3, 2010.</ref> և ընդյհանուր առմամբ` 2852 զոհ 31 աղետների ժամանակ<ref>[http://aviation-safety.net/database/type/type-stat.php?type=104 "Boeing 747 Accident Statistics."] ''Aviation-Safety.net'', Retrieved: December 16, 2009.</ref>։
Վթարներից մի քանիսի պատճառ են համարվում նախագծման թերությունները, մյուս պատահարները հետևանք են անձնակազմի, երկրային վերահսկողության սխալների։ 1983թ1983 թ. կորեական օդանավը կործանվել է խորհրդային ռազմական օդանավի կողմից այն բանից հետո, երբ հատել էր սահմանը։ Դրանից հետո էր, որ նախագահ [[Ռոնալդ Ռեյգան]]ը թույլատրեց GPS ռազմական համակարգն օգտագործել քաղաքացիական նպատակներով<ref name=KAL007>[http://www.america.gov/xarchives/display.html?p=washfile-english&y=2006&m=February&x=20060203125928lcnirellep0.5061609 "United States Updates Global Positioning System Technology."] ''america.gov,'' February 3, 2006. Retrieved: January 9, 2012.</ref>։
 
Նախագծման սխալների հետևանք է համարվում 1996 թ. հուլիսի 17-ին տեղի ունեցած վթարը, երբ կարճ միացումից բոցավառվել էր վառելիքի տարողությունը<ref name=TWA_800_final>{{cite journal |title=Aircraft Accident Report: In-flight Breakup Over the Atlantic Ocean Trans World Airlines Flight 800 |journal=NTSB/AAR-00/03 |url=http://www.ntsb.gov/doclib/reports/2000/AAR0003.pdf |publisher= National Transportation Safety Board |format=PDF |date=օգոստոսի 23, 2000 |pages= |accessdate=հունիսի 24, 2013}}</ref>
Տող 70.
|-
| {{դրոշ|չափ=25px|Գերմանիա}} D-ABYB
| 1974թ1974 թ. նոյեմբերի 20
| [[Նայրոբի]]
| Ջարդվել է գետնից պոկվելու ժամանակ
Տող 77.
|-
| [[Պատկեր:Flag of Iran (1964).svg|25px]] 5-8104
| 1976թ1976 թ. մայիսի 9
| [[Մադրիդ]]
| Ենթադրաբար` կայծակի հարվածից
Տող 84.
|-
| {{դրոշ|չափ=25px|ԱՄՆ}} N736PA
| 1977թ1977 թ. մարտի 27
| Լոս Ռոդեոս
| Բախվել են
Տող 91.
|-
| {{դրոշ|չափ=25px|Հնդկաստան}} VT-EBD
| 1978թ1978 թ. հունվարի 1
| [[Բոմբեյ]]
| Սարքերի խափանում
Տող 98.
|-
| {{դրոշ|չափ=25px|Հարավային Կորեա}} HL7445
| 1980թ1980 թ. դեկտեմբերի 19
| [[Սեուլ]]
| Կոշտ վայրէջք մառախուղի պատճառով
Տող 105.
|-
| {{դրոշ|չափ=25px|Հարավային Կորեա}} HL7442
| 1983թ1983 թ. սեպտեմբերի 1
| [[Սախալին]]
| Անցել է [[ԽՍՀՄ]] սահմանը և խփվել Սու-15-ի կողմից
Տող 112.
|-
| {{դրոշ|չափ=25px|Կոլումբիա}} HK-2910
| 1983թ1983 թ. նոյեմբերի 27
| [[Մադրիդ]]
| Վայրէջք կատարելիս մխրճվել է բլրի մեջ
Տող 119.
|-
| {{դրոշ|չափ=25px|Հնդկաստան}} VT-EFO
| 1985թ1985 թ. հունիսի 23
| [[Ատլանտյան օվկիանոս]]
| Պայթել է երկնքում [[Մոնրեալ]]ից [[Լոնդոն]] թռչելիս
Տող 126.
|-
| {{դրոշ|չափ=25px|Ճապոնիա}} JA8119
| 1985թ1985 թ. օգոստոսի 12
| Գումա, [[Ճապոնիա]]
| Բախվել է լեռանը։ Պատճառը եղել է անորակ նորոգումը
Տող 133.
|-
| {{դրոշ|չափ=25px|ՀԱՀ}} ZS-SAS
| 1987թ1987 թ. նոյեմբերի 28
| [[Հնդկական օվկիանոս]]
| Ընկել է հրդեհի հետևանքով
Տող 140.
|-
| {{դրոշ|չափ=25px|ԱՄՆ}} N739PA
| [[Լոքերբիի օդային աղետ|1988թ1988 թ. դեկտեմբերի 21]]
| Լոքերբի, [[Միացյալ Թագավորություն]]
| Պայթեցրել են [[Լիբիա]]յի հատուկ ծառայությունները
Տող 147.
|-
| {{դրոշ|չափ=25px|Իսրայել}} 4X-AXG
| 1992թ1992 թ. հոկտեմբերի 4
| Ամսթերդամի օդակայան
| Պոկվել է շարժիչը, ընկել է բնակելի շենքի վրա
Տող 154.
|-
| {{դրոշ|չափ=25px|ԱՄՆ}} N93119
| 1996թ1996 թ. հուլիսի 17
| [[Նյու Յորք (նահանգ)|Նյու Յորք նահանգ]]
| Պայթել է վառելիքի բաքը, հավանաբար` կարճ միացումից
Տող 161.
|-
| {{դրոշ|չափ=25px|Հնդկաստան}} HZ-AIH
| 1996թ1996 թ. նոյեմբերի 12
| Չարխի Դարի, [[Հնդկաստան]]
| Բախվել է Իլ-76-ին, վերջինիս անձնակազմի սխալից
Տող 168.
|-
| {{դրոշ|չափ=25px|Հարավային Կորեա}} HL7468
| 1997թ1997 թ. օգոստոսի 6
| [[Գուամ]]
| Իջնելիս կործանվել է անձնակազմի սխալից
Տող 175.
|-
| {{դրոշ|չափ=25px|Սինգապուր}} 9V-SPK
| 2000թ2000 թ. հոկտեմբերի 31
| [[Թայբեյ]]
| Վերելքի ժամանակ
Տող 182.
|-
| {{դրոշ|չափ=25px|Թայվան}} B-18255
| 2002թ2002 թ. մայիսի 25
| [[Խաղաղ օվկիանոս]]
| Օդում քանդվելով, ընկել է
Տող 189.
|-
| {{դրոշ|չափ=25px|ԱՄՆ}} N949CA
| 2013թ2013 թ. ապրիլի 29
| Բաղրամ, [[Աֆղանստան]]
| Կործանվել է վերելքի ժամանակ բեռան տեղաշարժից
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Բոինգ_747» էջից