«Արմավիր (մայրաքաղաք)»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
չ կետադրություն և բացատներ, փոխարինվեց: մ՝Ա → մ՝ Ա (5) oգտվելով ԱՎԲ
չ փոխարինվեց: 7թ → 7 թ (3) oգտվելով ԱՎԲ
Տող 37.
[[Մովսես Խորենացի|Մովսես Խորենացու]] [[«Հայոց պատմություն»|«Հայոց պատմության»]]<ref>Մովսես Խորենացի: Պատմություն հայոց, Մալխասյանցի թարգմանություն, 1968:</ref> առաջին գրքի 10-12-րդ բաժինները պարունակում են տեղեկությունները, ըստ որի [[Հայկազունիներ]]ի քաղաքական կենտրոնը [[Հարք]]-[[Տարոն]]ից տեղափոխվում է [[Արարատյան դաշտ]]<ref>[[Ղևոնդ Ալիշան]]: Տեղագիր Հայոց Մեծաց կամ աշխարհագրութիւն Հայաստանի, Վենետիկ-Ս.Ղազար, 1853 (http://digitale-sammlungen.ulb.uni-bonn.de/content/pageview/105837)</ref>]], որտեղ հիմնադրվում է [[Արմավիր]]ը<ref>• Сергей Глинка. «Обозрение истории армянского народа от начала бытия его до возрождения области Армянской в Российской империи».Москва, 1832.</ref>։ [[Մովսես Խորենացի]]ն '''Արմավիրի''' հիմնադրումը վերագրում է [[Հայկ Նահապետ]]ի թոռ [[Արամայիս]]ին.{{քաղվածք|[[Արամայիս]]ն իր բնակության համար տուն է շինում գետի ափին մի բլուրի վրա և իր անունով այն կոչում է Արմավիր, իսկ գետի անունը իր թոռան՝ [[Երաստ]]ի անունով դնում է [[Երասխ]]''»։|}}
=== Արմավիրի և Սոսյաց անտառի տեղադրությունը ===
[[Արմավիր]] քաղաքը և քաղաքի չորս դին փռված [[Սոսյաց անտառ]]ը<ref>• Հայկ Խաչատրյան [[Սոսյաց անտառ]], 1978: ԱՐՔԱՅԱՊԱՏՈՒՄ:</ref> տեղակայված էին [[Արարատյան դաշտ]]ի [[Արագածոտն գավառ]]ում, նախկինում [[Երասխ գետ]]ի կամ Արմավիր գետի աջ և ձախ ափերի՝ Արմավիրի Արևելյան և արևմտյան բլուրների և դրանցը հարող տարածքների վրա՝ այժմյան [[Արմավիրի մարզ]]ի [[Արմավիր]], Հայկավան, [[Ջրաշեն]] և [[Նոր Արտագերս]], [[Բամբակաշատ]], [[Նոր Արտագերս]], [[Նոր Արմավիր]], [[Նալբանդյան]], [[Այգեշատ]], [[Ջանֆիդա]] և [[Ամասիա]] գյուղերի շրջագծում<ref>Սոսյաց անտառի կամ սրբազան՝ արհեստական անտառի մասին առաջին հիշեցումը պատկանում է հույն նշանավոր աշխարհագրագետ և տիեզերագետ, մաթեմատիկոս Պտղոմեոս Կլավդիոսին (90 –168, այլ տվյաներով՝ 70-147թթ147 թթ.), որը եղել է Արմավիրում և հիացել անտառի գեղեցկությամբ</ref>։ <br />
=== Արմավիր քաղաքի տեղադրությունը ===
Հնագետների [[Արմավիր]] քաղաքի տեղադրության հարցում ունեն տարակարծություններ.մի մեծ խումբ հնագետները քաղաքի տեղադրությունը համարում են [[Արմավիր]]ի արևելյան և արևմտյան բլուրները և նրանց միջև գտնվող տարածքները։ Արմավիրի 1962-1969 թթ հնագիտական արշավախմբի ղեկավար [[Բաբկեն Առաքելյան]]ի համոզմամբ, մայրաքաղաքի գլխավոր բնակելի մասը տեղակայված էր [[Արմավիր]]ի արևելյան Բլրի վրա և Բլրի շուրջ բնակելի տարածքներում, իսկ «մոնումենտալ շինությունը», միջնաբերդը, մեհյանա-տաճարային տնտեսությունը, մշակույթային, տնտեսական և պաշպտանական սպասարկման նշանակությամբ կառույցներով, նաև եռաշարք պարիսպները տեղակայված էին [[Արմավիր]]ի արևելյան Բլրի վրա։ Միջնաբերդը և Տաճարը շրջափակված էր արտաքին եռաշարք պարիսպով<ref>Б. Н. Аракелян, О некоторых результатах археологического изучения древнего Армавира, «Պատմա-բանասիրական հանդես, 1969, № 4:</ref>։ Ըստ հնագետների Արմավիր մայրաքաղաքը տեղակայված էր ավելի քան 10 հազ m², իսկ վիմագիր արձանագրությունների ցրվածության «աշխահագրությամբ» այն ընդգրկում էր ներկայիս [[Արմավիրի մարզ]]ի Արմավիրի տարածաշրջանի 12 - 14 գյուղերի վարչական տարածքները։ Այսպես, քաղաքի արևելյան դարպաս է հանդիսացել [[Արմավիր]]-[[Արևիկ]] գյուղերի սահմանագծում տեղակայված Մոխրաբլուր-Քյուլթափան<ref>Էմմա Խանզադյան, Մ.թ.ա. 3-րդ հազարամյակի բնակավայրեր Մոխրաբլուրում(Արևիկ-Արմավիր</ref>), հյուսիսում՝ Արմավիրի մարզի Ալաշկերտ գյուղ-[[Արմավիր]]-Հայկավան [[Արմավիրի մարզ]]ի [[Ալաշկերտ]] գյուղ-Արմավիր-Հայկավան] մայրուղու «Դիք Կամուրջը», արևմուտքում՝ Ամասիա, [[Նոր Արմավիր և Նոր Ամասիա գյուղերի]] բլրաշարքերը<ref>Мартиросян А. А. Аргиштихинили, Издательство АН Армянской ССР, Ереван, 1974</ref>, հարավում՝[[Երասխ]] գետը։ Բլուրը և քաղաքը պաշտպանված էին ջրանցքների ցանցով, առուներով, իսկ նրանց միջակայքում՝ տեղակայված էին [[Արմավիր մայրաքաղաք]]ի ագարակային տնտեսությունները, զորանոցները, ախոռները, դարբնոցները և այլ արհեստանոցաախոռային համալիրներ՝ «արհեստավորաց թաղերը»։<ref>Գ.Տիրացյան'''։ Արմավիրի պեղումների 100-ամյակը:</ref>։
Տող 61.
Արհեստական անտառ [[Արմավիր մայրաքաղաք]]ի վարչական տարածքում։ [[Արմավիր մայրաքաղաք]]ի պաշտպանական համակարգի մեջ մտնող արհեստական ջանցքներից ոռոգվող անտառաշերտ։ Ըստ Խորենացու [[Սոսյաց անտառ]]ը հիմադրել էր Արմենակ - [[Արամանյակ]] նահապետը<ref>Արմենակ (մ.թ.ա. 2026-1980)Հայ ժողովրդի առաջնորդները, ինտերնետ կայք:</ref>)։ Ընդգրկել էր [[Արմավիր]]ի տարածաշրջանի ավելի քան 1000 հա տարածքներ։ Անտառում աճել են հիմնականում [[սոսի]]ներ։ [[Սոսի]] ծառը հայ ժողովրդի մոտ հայտնի է նաև [[չինար]] անունով։ Այժմ էլ [[Արմավիր]]ի տարածաշրջանի գյուղերում հող վարլեիս՝ հողի տակից դուրս են գալիս ծառերի կոճղերը։<br />
Հայտնի են սոսի-չինարի մի քանի տեսակներ, որոնք այժմ էլ կարելի է տեսնել Արմավիրի մարզի գյուղերի տարածքներում։<br />
Հույն պատմիչ-զորավար [[Պտղոմեոս Կլավդիոս]]ը<ref>Պտղոմեոս Կլավդիոս (հուն.՝ Κλαύδιος Πτολεμαῖος, Klaudios Ptolemaios; լատ.՝ Claudius Ptolemaeus; մոտ 90 –168, այլ տվյաներով՝ 70-147թթ147 թթ.) հույն նշանավոր աշխարհագրագետ և տիեզերագետ, մաթեմատիկոս։</ref>, այցելել է [[Արմավիր]], և հիացել է անտառի գեղեցկությամբ {{քաղվածք|«[[Արամանյակ]]ը այս տարածքում հիմնեց սոսիների անտառ` [[Սոսյաց անտառ]]ը։- Պատմիչը հաղորդում է, որ [[Հայաստան]]ում սովոր էին գուշակություններ անել սոսի ծառերի տերևների սոսափյունով։ Կար ''էգ սոսի'' և ''արու սոսի''` ավելի շատ սվսվում են էգերը, պատգամախոս քրմերը հաշվարկներ էին կատարում` պատերազմի և հաղթանակի ելքը, զոհաբերությունների քանակը։ Անտառը յուրօրինակ ''օդերևութաբանական կայան էր'', ուր որոշվում էր, թե ինչ պարբերականությամբ էին կրկնվելու երաշտները, կարկուտները, հեղեղումները և այլ երևույթներ։ [[Սոսյաց անտառ]]ը սրբազան վայր էր, այս անտառին էր նվիրված [[Արա Գեղեցիկ]]ի թոռ [[Անուշավան Սոսանվեր]]ը<ref>Մ. Խորենացի, ՊՀ, էջ՝ 105-106</ref>, որը քրմապետ էր, գուշակ և պատգամախոս։'''Սոսին հեթանոսական Հայաստանի խորհրդանիշն էր'''` Մասիսներին հավասար։ Հայերը ռազմի դաշտ էին իջնում Սոսյաց անտառը պատկերող դրոշներով. [[Արամ]] Աշխարհակալի` ''[[Արծկե]]ից գտնված որմնանկարում [[Արամ]]ը սոսու տերև է պահել մատների արանքում'', Անտառը գոյատևել է 2300 տարի, մ.թ.ա. 25-րդ դ մինչև մ. թ. երրորդ դարը։ Պատմիչները չեն հաղորդում, թե ինչպես է կործանվել այդ անտառը, որից ոչ մի հետք չի մնացել<ref>Հայկ Խաչատրյան, Սոսյաց Անտառ:</ref>»։|}}<br />
տես՝ '''[[Սոսյաց անտառ]]''' հոդվածը։
 
Տող 154.
Էջմիածնի քահանա-հնագետ Բլրի գագաթին գտավ մի,իսկ Սարդարաբադի բերդի ավերակների մեջ Արգիշտի Ա արձանագրությունը.. (Մեսրոպ Մաշտոցի անվ․ Մատենադարան, ձեռ․ JNT* 4578).</ref>
# [[Շահրիար]]ի ([[([[Նալբանդյան]])]] գյուղի)՝ [[Արգիշտի Ա]]-ի [[Արմավիր]]ի '''28 տողանի արձանագրությունը'''<ref>Надписи Аргишти I, сына Менуа. 141.Надпись найдена в сел. Шахриар, близ Армавира> http://annals.xlegio.ru/urartu/ukn/141.htm</ref>։
# 1928թ1928 թ, [[Ջանֆիդա]]յի (Ջանֆիդա-[[Այգեշատ]] սահմանագլխին) արձանագրությունը<ref>Надписи Сардури II, сына Аргишти. № 170.Надпись на строительном камне; найдена в сел. Джанфжда, находящемся примерно в 5 км южнее Армавира, на левом берегу Аракса. Текст надписи продолжался на соседнем камне, лежащем справа.А. Калантар, «Даевник Комитета Охраны Древностей Армении» (на арм. яз.), 1930, № 4 (Ф, А, Т, П); Гр. Капанцян, «Нор ути» (на арм. яз.), № 2-3, 1929, стр. 298-303 (Т, П); И. И. Мещанинов, ИАН СССР, VII серия, ООН, 1932, № 9 стр. 859-866 (А, Т, П);http://annals.xlegio.ru/urartu/ukn/170.htm</ref>։
# [[Արգիշտի Ա]] '''Սարդարաբադի բերդից գտած 14 տողից բաղկացած արձանագրությունը'''<ref>Надписи Аргишти I, сына Менуа. 142.Армавир. Надпись на двух строительных камнях. Очевидно, она была высечена на нескольких рядом стоящих камнях, так как камень А содержит начало, а камень B — конец строк этой надписи. Однако эти два камня, составленные вместе, не дают цельного текста; несомненно, существовал еще один камень, приблизительно такой же величины, как и два найденных, содержащий середину строк этой надписи (МАК, V, стр. 42).Эти камни обнаружены в районе Армавирского холма, на котором стоял дворец — резиденция урартского наместника; здесь, на левом берегу Аракса, около совр. сел. Армавир (бывш. Курдуклю), находился основанный царем Аргишти I город Аргиштихинили. http://annals.xlegio.ru/urartu/ukn/142.htm</ref>։
# Թափադիբի (ներկայիս Հայկավան և Արմավիր գյուղերի մոտ) ''13-ական տող երկու բեկորից'', որոնք կազմում են ''մի մեծ արձանագրության աջ և ձախ մասերը''։ Միջին քարը բացակայում է<ref>Надписи Сардури II, сына Аргишти. № 169.Надпись на большом камне из развалин урартского сооружения на Армавирском холме. Текст, помещенный на этом камне, является лишь окончанием надписи, начало которой находилось на другом камне.М. В. Никольский, Новооткрытая в Эриванской губернии клинообразная надпись, ИАК, вып. 37, 1910. http://annals.xlegio.ru/urartu/ukn/169.htm</ref>։