«Սմբատ Սպարապետ»–ի խմբագրումների տարբերություն

{{Տեղեկաքարտ Անձ}}

'''Սմբատ Սպարապետը''' (1208-1276 թթ.)՝ 13-րդ դարի Կիլիկյան Հայաստանի ամենափառաբանված գունդստաբլն է՝ պատմիչ, իրավագետ և բանաստեղծ։ Սմբատ Սպարապետը [[Կոստանդին|Կոստանդին պայլի]] ավագ որդին է, [[Հեթում Ա]] (1226-1270թթ.) արքայի ավագ եղբայրը։ Պատմական ասպարեզ է ելել [[Լևոն Բ]] արքայի (1187-1219 թթ.) կառավարման վերջին շրջանում, իսկ եղբոր՝ Հեթում Ա-ի գահ բարձրանալուց հետո ստանձնել է սպարապետի պաշտոնը՝ վարելով այն կես դար շարունակ։ Սմբատ Սպարապետի նախնիները Կիլիկիա են տեղափոխվել 11-րդ դարում Մեծ Հայքից, հաստատվել Լամբրոնում, ապա իրենց իշխանությունը տարածել Կիլիկիայի որոշ բերդերի վրա՝ հիմք դնելով Հեթումյանների իշխանությունը։

 

Բազում հաղթական մարտեր է վարել՝ առաջնորդելով հայոց բանակը (Ռումի սուլթանության զորքերի դեմ՝ 1246 թ. Տարսոն քաղաքի մոտ, 1259 թ. Առակլի քաղաքի մոտ)։ Սմբատ Սպարապետի վարած մարտերից վերջինը տեղի է ունենում 1276 թ., երբ [[Եգիպտոս]]ի սուլթանության զորքերը կրկին ներխուժում են Կիլիկիա, վճռական ճակատամարտ է տեղի ունենում Մարաշի շրջանի Ջահան հովտի Սարվանդիքարի մոտակայքում։ Լարելով իր ուժերը՝ հայոց զորաբանակը Սմբատ Սպարապետի գլխավորությամբ այս մարտը ավարտվում է փայլուն հաղթանակով։ Սակայն այստեղ սպարապետը, վայր ընկնելով ձիուց, վնասվում է և, շուտով, կնքում իր մահկանացուն։

 

Սմբատ Սպարապետը մեծ ավանդ է ունեցել դիվանագիտական ասպարեզում։ Երբ 1243 թ. մոնղոլները սկսեցին սպառնալ Կիլիկյան Հայաստանի անվտանգությանը, Հեթում Ա-ը Սմբատ Սպարապետի և Կոստանդին պայլի գլխավորությամբ դեսպանություն ուղարկեց [[Կեսարիա]]՝ մոնղոլ զորքերի գլխավոր հրամանատար [[Բաչու Նոյինի]] մոտ։ Սմբատ Սպարապետի վարած հաջող բանակցությունների արդյունքում մոնղոլ զորահրամանատարի հետ ձեռք բերվեց համաձայնություն, ըստ որի Կիլիկիայի հայկական թագավորությունը պարտավորվում էր մոնղոլական զորքին պարենմթերք մատակարարել, ինչպես նաև հարկ եղած դեպքում տրամադրել օժանդակ զորք։ Մոնղոլներն իրենց հերթին պարտավորվեցին պահպանել [[Կիլիկիայի հայկական թագավորություն|Կիլիկիայի հայկական թագավորության]] ինքնուրույնությունը՝ միաժամանակ պահանջելով հատուկ դեսպանություն ուղարկել Մեծ Խանի մոտ՝ պայմանագիրը վավերացնելու համար։ 1248 թ. Սմբատ Սպարապետը ուղևորվել է մոնղոլների տերության մայրաքաղաք՝ Ղարաղորում, և նախապատրաստում Հեթում Ա-ի այցելությունը մեծ խանին։ 1250 թվականին վերադարձել է հայրենի, իսկ 1254 թ. ուղեկցել է Հեթում Ա-ին Մոնղոլիա, մասնակցել [[Մանգու խանի]] հետ հայ-մոնղոլական պայմանագրի կնքմանը։