«Երզնկա»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
չ փոխարինում եմ գոյություն չունեցող պարամետրերը oգտվելով ԱՎԲ
չ Ռոբոտ․ Տեքստի ավտոմատ փոխարինում (-` +՝)
Տող 82.
Երզնկան ունեցել է հետևյալ անվանումները. Արզանգան, Արզանկան, Արզանճան, Արզանջան, Արզանքան, Արզենկա, Արզենկան, Արզենջան, Արզինգա, Արզինգան, Արզինչան, Արզինջա, Արզնկյան, Արզնջան, Եզենկա, Եզընկա, Եզնիկե, Եզնգան, Եզնգան, Եզնկա, Եզնկան, Եկեղյաց քաղաք, Երեզ, Երեզավան, Երզ, Երզենկա, Երզենջան, Երզընկա, Երզիկան, Երզինգան, Երզինգիան, Երզինգյան, Երզինճան, Երզինջան, Երզիջան, Երզնգա, Երզնգան, Երզընկան, Երզնկյան, Երզնջան, Երիզ, Երիզա, Երիզավան, Երիզաց ավան, Երիզաք, Երջինա, Էզինկա, Էզինկե, Էրեզ, Էրզ, Էրզինգյան, Էրզինկյան, Էրզինճան, Էրզինճյան, Էրզինջա, Էրզնգի, Էրզնջան, Էրիզ, Էրիզա:
 
Բնակավայրը հնում ունեցել է Երեզ, Երիզա կամ Երիզավան անվանումները: Թուրքական տիրապետության ժամանակաշրջանում`ժամանակաշրջանում՝ Երզինգան, Երզինգյան, Երզինջան և այլ անվանումներ:<ref name=texanunneri_bararan>«Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան», հտ 2, էջ 235-237</ref>
 
==Աշխարհագրություն ==
Երզնկան գտնվում է Երզնակայի դաշտի արևմուտքում`արևմուտքում՝ Գայլ (Երզնկա) գետաբերանի մոտ: Հնում քաղաքը գտնվում էր ուղղակի Եփրատ գետի մոտ, սակայն երկրաշարժերի պատճառով քաղաքը ստիպված էին տեղափոխել 2 կմ հյուսիս: Իսկ այդ ավերված թաղը ստացել է Հին քաղաք անվանումը:
 
Երզնկայի տարածքում կան հորդաբուխ ջերմուկներ, որոնցով ջեռուցվել են քաղաքի որոշ թաղամասեր։
Տող 113.
Քրիստոնեության տարածումից հետո Երզնկան դարձավ նոր կրոնի նշանավոր կենտրոններից մեկը և եպիսկոպոսանիստ ավան։
 
Հայաստանի առաջին բաժանմամբ (387) Երզնկան անցավ Բյուզանդիային և դարձավ Արշակ Գ թագավորի մայրաքաղաքը։ 451 թվականին՝ [[Քաղկեդոնի ժողով|Քաղկեդոնի եկեղեցական ժողովին]] Երզնկայից մասնակցել է Պապ եպիսկոպոսը։ Հուստիանոս կայսր կողմից Երզնկա ավանից քիչ հեռու`հեռու՝ դեպի հարավ-արևելք, նախկին Ջեմին վայում հիմնվում է Հուստիանուպոլիս բերդաքաղաքը:<ref name=texanunneri_bararan/>
 
[[7-րդ դար]]ում Երզնկան գրավել են [[արաբներ]]ը, [[885]] թվականին եղել է [[Բագրատունիների թագավորություն|Հայոց Բագրատունիների թագավորության]] կազմում։ [[10-րդ դար]]ի վերջերին Երզնկան նվաճեցին բյուզանդացիները, [[1057]] թվականին՝ սելջուկ–թուրքերը։ [[1243]] թվականին մոնղոլական գորքերը Բաչու Նոինի հրամանատարությամբ Չմանկատուկ գյուղաքաղաքի մոտ ջարդեցին Իկոնիայի սուլթան Ղիաթեդդինի բանակը, ապա գրավեցին Երզնկան՝ մեծ ավերածություններ կատարելով քաղաքում։<ref name=soviet_enc/>
Տող 145.
[[XIV դար]]ում, ըստ [[Մակո Պոլո]]յի և Իբն Բաթուտայի Երզնկայի բնակչությունը միատարր էր և կազմված էր գրեթե միայն [[հայեր]]ից: [[1830]] թվականին հայ բնակչության թիվը հասնում էր 15 000:
 
[[1880]] թվականին Երզնկան ուներ 6000 տուն, որից 4000-ը [[թուրք]]ական էին, իսկ 1800-ը`ը՝ հայկական:
 
Ըստ Վ. Քինեի 1890-ական թվականներին Երզնկան ուներ 23 000 բնակիչ, որից 15 000-ը թուրքեր էին, 7500-ը հայեր, մնացածը հույներ և այլք:
Տող 168.
 
=== Գրչություն ===
Քաղաքը եղել է հայ մշակույթի նշանավոր կենտրոններից մեկը: Երզնկայում 13-17-րդ դարերում ընդօրինակվել են հարյուրավոր ձեռագրեր`ձեռագրեր՝ [[ավետարան]]ներ, [[Գանձարան (մատյան)|գանձարաններ]], [[շարակնոց]], մաշտոցներ, [[հայսմավուրք]], [[Գրիգոր Տաթևացի|Գրգիոր Տաթևացու]] «Քաղուածոյ մեկնութիւն Մատթէոսի Ավետարանին» աշխատությունը և այլն:<ref name=texanunneri_bararan/>
 
Դեռ 14–15-րդ դարերում Երզնկայի մոտ՝ Սեպուհ լեռան ստորոտին կառուցված [[Ավագ վանքի դպրոց|Ավագ]] և [[Կապոսի դպրոց|Կապոսի վանքերին կից եղել են դպրոցներ]], որտեղ դասավանդել են [[Գևորգ Երզնկացի]]ն, [[Հովհաննես Համշենցի]]ն և ուրիշները։<ref name=soviet_enc/>
Տող 193.
Կար նաև մի քանի [[մզկիթ]]ներ, որոնցից առավել հայտնի էր Իգղեթ փաշայի կառուցածը:
 
Երզնկայից քիչ հեռու`հեռու՝ արևելք`արևելք՝ [[Էրզրում]] տանող ճանապարհին, գտնվում էր [[Երզնկայի բերդ]]ը:<ref name=texanunneri_bararan/>
 
==== Հասարակական կառույցներ ====
Տող 200.
Նշանավոր շենքերից էր Սեբա պալատը, որն հանդիսանում էր թուրքական զորահրամանատարի նստավայր: Պալատի շուրջ տեղակայված էր գանձարանը, զորանոցը, կառավարչատունը, ոստիկանատունը, փաշայի ապարանքը և այլ պետական և զինվորական շենքեր:<ref name=texanunneri_bararan/>
 
Մինչ [[1914]] թվականը Երզնկան ունեցել է 4 ընթերցարան, 3 [[գրադարան]], 1 ինքնագործ թատրոն`թատրոն՝ 25 դերասաններով, 3 [[դեղատուն]], 2 [[բաղնիք]]: Քաղաքն ուներ 3 բժիշկ և 3 դեղագործ, 2500 աշակերտ և 100 ուսուցիչ–ուսուցչուհիներ։ Հայկական բարեգործական ընկերությունը Երզնկայում ուներ իր մասնաճյուղը:<ref name=texanunneri_bararan/>
 
=== Կրթություն ===
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Երզնկա» էջից