«Լուսավորչի աջ»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Լուսավորչի աջը''' [[Գրիգոր Ա Լուսավորիչ|Գրիգոր Ա Լուսավորչ]]ի աջ ձեռքի սուրբ մասունքներն են, որոնք [[5-րդ դար]]ում ամփոփվել են բազկի և մատների ձև ունեցող [[արծաթ]]ե պատյանում (Աջի մեջ)։: Հայ եկեղեցու ավանդական կանոնադրությամբ կաթողիկոսարանում Լուսավորչի աջի առկայությունը պարտադիր է՝ որպես հայրապետական աստիճանի խորհրդանիշ, որի զորությամբ են տրվում օրհնություններն ու կատարվում օծումները։օծումները: Լուսավորչի աջը սուրբ Խաչափայտի (սուրբ Նշան) ու Աստվածամուխ սուրբ [[Գեղարդ]]ի հետ, գլխավոր սրբությունն է և գործածվում է սուրբ Լուսավորչի [[մյուռոն]]ի օրհնության ժամանակ։ժամանակ:

Գրիգոր Ա Լուսավորչի վախճանվելուց ([[325]]/[[326]]) կարճ ժամանակ անց նրա նշխարները տարածվել են ողջ [[Հայաստան]]ում։ում:

Ըստ [[Ղազար Փարպեցի|Ղազար Փարպեցու]]՝ [[Վարդանանք|Վարդանանց]] ժամանակ, երբ նախարարները կեղծ ուրացությամբ վերադառնում էին [[Պարսկաստան]]ից, հոգևոր դասը եկողներին իրենց քրիստոնյա լինելը հիշեցնելու և դարձի բերելու համար ընդառաջ է ելել «առաքելանման նահատակ Սուրբ Գրիգորի նշխարներով»։: Նրա հաջորդ վկայությամբ, երբ [[Վահան Մամիկոնյան]]ը «Հայոց ուխտապահ նախարարներով հանդերձ» վերադարձել է Պարսկաստանից (այնտեղ [[485]] թվականին պաշտոնապես ճանաչվել էր [[սպարապետ]]), [[Հովհաննես Ա Մանդակունի]]ն նրանց դիմավորել է «ճգնավոր նահատակ Գրիգորի սուրբ նշխարներով, որոնցով էլ նրանց բոլորին ճանապարհել էր դեպի արքունիք»։:

Մասունքների պաշտամունքը զորացել է [[կրոն]]ական մաքառման շրջանում՝ [[Քաղկեդոնի ժողով]]ից հետո։հետո: Գրիգոր Ա Լուսավորչի լույս նշխարները հիշատակել են նաև մատենագիրներ [[Սեբեոս]]ը, [[Մովսես Կաղանկատվացի]]ն ([[7-րդ դար]]), [[Հովհաննես Ե Դրասխանակերտցի]]ն ([[9-րդ դար|9]]–[[10-րդ դար]]), [[Ասողիկ]]ը ([[10-րդ դար]]), [[Վարդան Արևելցի]]ն, [[Կիրակոս Գանձակեցի]]ն, [[Մխիթար Այրիվանեցի]]ն ([[13-րդ դար]]), [[Առաքել Դավրիժեցի]]ն ([[18-րդ դար]]) և այլք։այլք:

Ըստ Մովսես Կաղանկատվացու՝ [[Ներսես Գ Տայեցի]]ն Գրիգոր Ա Լուսավորչի մասունքների մեծ մասը իշխան [[Գրիգոր Ա Մամիկոնյան|Գրիգոր Պատրիկ Մամիկոնյան]]ի ձեռքով [[Թորդան]]ից տեղափոխել է [[Վաղարշապատ]]։: Այնուհետև, եկեղեցաքաղաքական հանգամանքներով պայմանավորված, խամրել են մնացյալ նշխարների մասին եղած պատմությունները, և միակ ճաճանչող մասունքի է վերածվել Լուսավորչի աջը։աջը: Որպես կաթողիկոսարանի գլխավոր սրբություններից՝ առաջին անգամ հիշատակվում է [[Ներսես Շնորհալի|Ներսես Շնորհալու]] «Թուղթ ընդհանրականում»։:

[[Վարդան Վարդապետ]]ը գրում է, որ նշխարների քանիցս տեղափոխություններից հետո (բյուզանդական [[Զենոն]] կայսրը [[5-րդ դար]]ում տարել է [[Կ.Պոլիս]], ապա դրանք վերադարձվել և դրվել են [[Զվարթնոց]]ում և այլ տեղերում) իր օրոք մնացել էր միայն «Աջն լուսընկալ և շնորհաբաշխ»։: Լուսավորչի աջով Հայոց կաթողիկոսները բացառիկ դեպքերում օրհնել են ժողովրդին։ժողովրդին: [[Կոստանդին Բ Կատուկեցի]]ն, հարկադրաբար հրաժարվելով կաթողիկոսական աթոռից (չի համակերպվել [[Հեթում Բ]] թագավորի լատինամետ քաղաքականության հետ), զգեստավորվել է հայրապետական հանդերձներով, բարձրացրել Լուսավորչի աջը, օրհնել Հայոց թագավորությունն ու ամենայն աշխարհը և հեռացել կաթողիկոսարանից։կաթողիկոսարանից: [[Հռոմկլա]]յի անկումից ([[1292]]) հետո եգիպտական սուլթանը գերի է տարել [[Ստեփանոս Դ Հռոմկլայեցի|Ստեփանոս Դ Հռոմկլայեցու]]ն՝ կաթողիկոսարանի սրբություններով և Լուսավորչի աջով հանդերձ։հանդերձ:

Ըստ Առաքել Դավրիժեցու՝ Լուսավորչի աջը, գերեվարվելով [[Եգիպտոս]], «երբ մտավ նրանց ապարանքը, պատժեց նրանց մահվամբ, ինչպես տապանակի միջոցով (պատժվեցին) այլազգիները։այլազգիները: Արդեն անհամար ու անթիվ էին մեռելները, երբ սուրբ Լուսավորիչ Գրիգորի աջ ձեռքը վերադարձրին [[Կիլիկիա]]՝ [[Հեթում Բ]]արեպաշտ թագավորին։թագավորին: Ապա ցասումը դադարեց նրանց նկատմամբ» («Պատմություն», [[1988]], էջ 325)։: Այսպիսի եզակի համեմատություն է արվում [[Հին կտակարան]]ի գլխավոր սրբության՝ Ուխտի տապանակի հետ, Լուսավորչի աջը համարելով Հայոց Ուխտի տապանակ։տապանակ:

Լուսավորչի աջի՝ [[Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին|Սուրբ Էջմիածին]] տարվելու ([[1441]]) մասին ժամանակի աղբյուրները նշում են, որ Աջը [[Սսի կաթողիկոսարան]]ից անհետանալով, մոտ չորս տարի հետո հայտնվել է [[Էջմիածին|Էջմիածն]]ում։ում: Նույն շրջանի մի շարք այլ աղբյուրներում ասվում է նաև, թե կորած Լուսավորչի աջը գտնվել է [[Սիս Վերին|Սս]]ում, որի պահպանությունը հանձնվել է Աջապահյաններին։Աջապահյաններին: [[Աղթամար]]ի կաթողիկոս [[Զաքարիա Գ]] ([[1434]]–[[1464]]) կարակոյունլու Ջահանշահ խանի օժանդակությամբ [[1461]] թ. տիրել է Սուրբ Էջմիածնի աթոռին։աթոռին: Մեկ տարի անց, հարկադրաբար հեռանալով Մայր աթոռից՝ իր հետ տարել է Լուսավորչի աջը։աջը:

Բերվող Աջին վասպուրականցիները ցնծությամբ են դիմավորել, ինչը հավաստում է նրա հանդեպ եղած համաժողովրդական սերն ու պաշտամունքը։պաշտամունքը: Ապա, [[Նախիջևան]]ին մերձակա [[Օծոփ]]ի Սուրբ Աստվածածին վանքի միաբաններից Վրթանես եպիսկոպոսի ջանքերով, արկածային վիպական մի պատմություն հիշեցնող գործընթացով, Լուսավորչի աջը վերադարձվել է Սուրբ Էջմիածին։Էջմիածին: Աջը երկրորդ անգամ Սուրբ Էջմիածնից հանվել է շահ Աբբաս առաջինի կատարած բռնագաղթից ([[1604]]) հետո, երբ նա ի շարս այլ սրբությունների [[Սպահան]] է տարել նաև Լուսավորչի աջը։աջը: [[Փիլիպոս Ա Աղբակեցի|Փիլիպոս Ա Աղբակեց]]ուն հաջողվել է [[1663]] թ. այն վերադարձնել Սուրբ Էջմիածին։Էջմիածին:

[[Նոր Ջուղա]]յի Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցում պահվում է ևս մի Աջ, որը, ենթադրվում է, մի մասունք ունի Լուսավորչի նշխարներից։նշխարներից: Պատմության ծանր ժամանակներում, երբ կաթողիկոսները քաղաքական իշխանության կողքին լինելու համար անհրաժեշտաբար թողել են Մայր աթոռը, իրենց հետ վերցրել են Լուսավորչի աջը՝ հայրապետական աթոռի և պաշտոնի վավերականությունը հաստատելու համար։համար: [[5-րդ դար|5]]–[[15-րդ դար]]երում, քաղաքական պարագաների բերումով, կաթողիկոսական աթոռը Լուսավորչի աջով հանդերձ բազմիցս տեղափոխվել է. [[Դվին]] ([[484]]–[[931]]), [[Աղթամար]] ([[931]]–[[944]]), [[Արգինա]] ([[944]]–[[992]]), [[Անի]] ([[992]]–[[1065]]), [[Ծամնդավ]] ([[1066]]–[[1105]]), [[Շուղրի Կարմիր վանք|Շուղրի Սև լեռան Կարմիր վանք]] ([[1105]]–[[1116]]), [[Ծովք]] ([[1116]]–[[1149]]), [[Հռոմկլա]] ([[1149]]–[[1292]]), [[Սիս]] ([[1293]]–[[1441]]) և կրկին Էջմիածին ([[1441]] թվականից առ այսօր)։: