«Կարմիր կիրակի»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Հայ մտավորականների տեղահանություն''', երբեմն անվանում են '''Կարմիր կիրակի''', [[Հայոց ցեղասպանություն|Հայոց Ցեղասպանության]] ժամանակ կազմակերպված գործողություն, որի ընթացքում [[Օսմանյան կայսրություն|Օսմանյան կայսրության]] մայրաքաղաքի հայ համայնքի առաջնորդները, իսկ հետագայում նաև կայսրության այլ համայնքների հայտնի ներկայացուցիչները ձերբակալվեցին և տեղափոխվեցին երկու համակենտրոնացման վայրեր [[Անկարա]]յի մոտ, ղեկավարվելով Ներքին գործերի մինիստր [[Թալեաթ փաշա]]յի արձակած [[s:Circular on April 24, 1915|հրամանով]] 1915 թվականի ապրիլի 24-ին։ին:

Այդ գիշերը հայ մտավորականների առաջին հոսքը, թվով 235 մարդ, ձերբակալվեց [[Կոստանդնուպոլիս]]ում։ում: Ձերբակալվածների ընդհանուր քանակը այս գործողության արդյունքում կազմեց 2345<ref name="vahakn dadrian">{{cite book|last=Dadrian|first=Vahakn N.|title=The history of the Armenian genocide: ethnic conflict from the Balkans to Anatolia to the Caucasus|year=2004|publisher=Berghahn Books|location=New York|isbn=1-57181-666-6|page=221|edition=6th rev.}}</ref> մարդ։մարդ: [[Օրենք տեղահանության մասին|Տեղահանության մասին]] օրենքի ընդունումից հետո, 1915 թվականի մայիսի 29-ին, ձերբակալվածները տեղաբաշխվեցին ամբողջ կայսրության տարածքում և նրանց մեծամասնությունը սպանվեցին։սպանվեցին: Շատ քչերը, այդ թվում [[Վրթանես Փափազյան]]ը և [[Կոմիտաս]]ը փրկվեցին առանձնահատուկ միջամտության արդյուքում։արդյուքում:

[[Մեծ Եղեռնի զոհերի հիշատակի օր]]ը նշվում է ամբողջ աշխարհում ամեն տարվա ապրիլի 24-ին ի հիշատակ Օսմանյան կայսրությունում Հայոց Ցեղասպանության բոլոր զոհերի։զոհերի: 1915 թվականի ապրիլի 24-ը լայնորեն ընդունվում է որպես [[Հայոց ցեղասպանություն|Հայոց Ցեղասպանության]] սկիզբ։սկիզբ: Մեծ Եղեռնի զոհերի հիշատակի օրը առաջին անգամ նշվել է 1919 թվականին, դեպքերի չորրորդ տարելիցին, [[Կոստանդնուպոլիս]]ում։ում: Այս ժամանակից սկսած հայերը ամբողջ աշխարհում նշում են այդ օրը։օրը:

Օսմանյան Ներքին գործերի մինիստր [[Թալեաթ փաշա]]ն տեղահանության հրամանը արձակել է 1915 թվականի ապրիլի 24-ին։ին: Գործողությունը սկսվեց երեկոյան, ժամը 20։0020:00-ին<ref>{{cite book

|first=Արշավիր|last=Շիրակյան|others=թարգմանվել է Սոնիա Շիրակյանի կողմից|title=Կտակն էր Նահատակներուն [Gdagn er Nahadagnerin]|trans_title=The legacy: Memoirs of an Armenian Patriot|publisher=Hairenik Press|location=Բոստոն|year=1976|oclc=4836363}}</ref>։: Կոստանդնուպոլիսում գործողությունները ղեկավարում էր քաղաքի ոստիկանության պետ Բեդրի Բեյը<ref name="Yve27">{{cite book|author1=Yves Ternon|author2=Naim Bey|title = Enquête sur la négation d'un génocide|language=ֆրանսերեն|publisher = Éditions Parenthèses|place=Marseille|year=1989|isbn=978-2-86364-052-4|lccn=90111181|page=27}}</ref>։: Ապրիլի 24–25 գիշերը 235-ից 270 հայ մտավորականներ, հոգևորականներ, բժիշկներ, խմբագիրներ, լրագրողներ, փաստաբաններ, ուսուցիչներ, և այլք ձերբակալվեցին մինիստրի հրամանով<ref name="Walker">{{Cite book|first=Christopher J.|last=Walker|contribution=World War I and the Armenian Genocide|editor-first=Richard G.|editor-last=Hovannisian|title=The Armenian People From Ancient to Modern Times|volume=II: Foreign Dominion to Statehood: The Fifteenth Century to the Twentieth Century|publisher=Palgrave Macmillan|year=1997|isbn=978-0-333-61974-2|oclc=59862523|page=252}}</ref>{{#tag:ref |[[Թեոդիկ]] Գողգոթա հայ հոգևորականութեան [The Golgotha of the Armenian clergy], Constantinople 1921<ref name="teotik-note" group=ref-notes >Պարունակում է ավելի քան 1500 ամբողջ Օսմանյան կայսրության տարածքում բռնագաղթած հոգևորականների կենսագրական տվյալներ, ինչպես նաև 1915 թվականի ապրիլի 24-ին սպանված 270-ից 100 հայտնի մարդկանց անուններ դասակարգված ըստ 9 մասնագիտական խմբերի</ref>|name="teotik"}}։: Մարդկանց քանակի տարբերությունները պայմանավորված են ոստիկանության գրառումների անճշտություններով, քանի որ նրանք ձերբակալել էին միևնույն անուններով մարդկանց։մարդկանց:

Դրանից հետո ևս եղել են տեղահանություններ մայրաքաղաքից։մայրաքաղաքից: Առաջնահերթ խնդիր էր պարզել ձերբակալվածների ինքնությունը, այս նպատակով, ձերբակալվածները մեկ օր պահվում էին ոստիկանական բաժանմունքում և Կենտրոնական բանտում։բանտում: Երկրորդ ձերբակալության հոսքով ձերբակալվեցին 500-ից 600 մարդ<ref name="Walker"/>{{sfn|Der Yeghiayan|2002|p=63}}<ref>{{cite book|last=Panossian|first= Razmik|title=The Armenians. From Kings and Priests to Merchants and Commissars|publisher=Columbia University Press|location=New York|year=2006|isbn=978-0-231-13926-7|oclc=64084873|lccn=2006040206|page=237}}</ref><ref>{{cite book|last=Bournoutian|first=Goerge A.|title=A Concise History of the Armenian People|publisher=Mazda|location=Costa Mesa, California|year= 2002|isbn=978-1-56859-141-4|oclc=49331952|lccn=2002021898|page=272}}</ref>։:

</ref>։: Ձերբակալվածներից մի քանիսը, նրանց մեջ նաև գրող Ալեքսանդր Փանոսյանը (1859–1919), ազատ արձակվեցին, նույնիսկ մինչև Անատոլիա տեղափոխելը<ref name="c-khachig">{{cite news|last=Boghosian|first=Khachig|title=My Arrest and Exile on April 24, 1915|newspaper=Armenian Reporter|date=ապրիլի 21, 2001}}</ref>։: Ընդհանուր առմամբ, 2345 հանրաճանաչ հայեր ձերբակալվեցին և տեղահանվեցին<ref name="vahakn dadrian"/><ref>{{cite book|title=A companion to World War I|year=2012|publisher=Wiley-Blackwell|location=Chichester, U.K.|isbn=1119968704|page=191|url=http://books.google.com/books?id=EjZHLXRKjtEC|edition=1. publ.|editor=John Horne}}</ref>, նրանցից շատերը չէին զբաղվում որևէ քաղաքական կամ ազգայնական գործունեությամբ<ref name="vahakn dadrian" />։:

Ձերբակալումից մինչև [[Օրենք տեղահանության մասին|Տեղահանության մասին]] օրենքի ընդունումը, 1915 թվականի մայիսի 29-ը, ձերբակալվածները բանտարկված էին երկու համակենտրոնացման ճամբարներում, իսկ օրենքի ընդունումից հետո նրանք տեղահանվեցին դեպի Օսմանյան Սիրիա։Սիրիա:

Ձերբակալվածներից շատերը տեղափոխվել են [[Կոստանդնուպոլիս]]ի Կենտրոնական Բանտից Սիրտեկ ընկերությանը պատկանող համար 67 շոգեգնացքով դեպի [[Հայդարփաշա կայարան]]։: Որտեղ ավելին քան տաս ժամ սպասելուց հետո նրանք ուղարկվեցին հատուկ գնացքով [[Անկարա]]յի ուղղությամբ։ուղղությամբ: Ամբողջ շարասյունը կազմում էին 220 հայեր<ref name="Nakashian">{{cite book|last1=Nakashian|first1=Avedis|last2=Rouben Mamoulian Collection (Library of Congress)|title=A Man Who Found A Country|publisher=Thomas Y. Crowell|location=New York|year=1940|oclc=382971|lccn=40007723| pages=208–278}}</ref>։: Հայ վագոնի ուղեկցորդը ձեռք է բերում տեղահանվողների ցանկը և փոխանցում [[Պոլսո հայոց պատրիարքություն]]։: [[Զավեն Տեր Եղիյան]]ը (այդ ժամանակ Պոլսո Հայոց Պատրիարք) անմիջապես սկսում է փորձել փրկել որքան հնարավոր է շատ տեղահանվողներին, սակայն ապարդյուն։ապարդյուն: Միակ արտասահմանյան երկրի դեսպանը, ով փորձել է օգնել նրան այս գործում, եղել է ԱՄՆ դեսպան [[Հենրի Մորգենթաու]]ն էր{{sfn|Der Yeghiayan|2002|p=58}}։: Գնացքի 20 ժամ տևած ուղևորությունից հետո, երեքշաբթի օրը կեսօրին, տեղահանվածները գնացքից իջեցվել են Սինչանկոյում (Անկարայի մոտ)։: Իբրահիմ կայարանում [[Կոստանդնուպոլիս]]ի Կենտրոնական Բանտի պետը դասակարգելով տեղահանվողներին բաժանել է երկու խմբի։խմբի:

Մի խումբը ուղարկվել է [[Չանկիրի]] (և Չորում, Չանկիրիի և [[Ամասիա]]յի միջև), իսկ մյուսը [[Այաս]]։: Այաս ուղարկվածները տեղափոխվել են սայլերով, նրանցից համարյա բոլորը մի քանի ամիս անց սպանվել են Անկարայի մոտ գտնվող կիրճերում<ref name="Bal95">{{cite book|last1=Palak'ean|first1=Grigoris|title=Le Golgotha arménien: de Berlin à Deir-es-Zor|language=ֆրանսերեն|publisher=Le Cerle d'Écrits Caucasiens|location=La Ferté-sous-Jouarre|year=2002|volume=1|isbn=978-2-913564-08-4|oclc=163168810|pages=95–102}}</ref>։: Միայն տաս (կամ 13)<ref name="Yve27" /> մարդկանց այս խմբից թույլ տրվեց վերադառնալ Կոստանդնուպոլիս Այասից{{#tag:ref|Համաձայն [[Թեոդիկ]]ի 1916-20 տարեգրքի նրանք էին՝ Տիգրան Աճեմյանը, Մկրտիչ Կարապետյանը, Հ. Ասատուրյանը, Հայկ Տիրիակյանը, Շավարշ Փանոսյանը, Գրիգոր Սյուրմեյանը, Սերվեթը, Դր. Բարսեղյանը, Բյուզանդ Բոզաջյանը և դր. Ավետիս Նակաշյանը։Նակաշյանը:|group="n"}}։: Մեկ այլ ձերբակալվածների 20 հոգանոց խումբ, որոնք ձերբակալվել էին ապրիլի 24-ին ավելի ուշ հասան Չանկիրի, 1915 թվականի մայիսի 7-ին կամ 8-ին<ref name="Shamt">{{cite book|last1=Shamtanchean|first1=Mikʻayēl|others=Translated by Ishkhan Jinbashian|title=Hay mtkʻin harkě egheṛnin|trans_title=The Fatal Night. An Eyewitness Account of the Extermination of Armenian Intellectuals in 1915|publisher=H. and K. Majikian Publications|location=Studio City, California|series=Genocide library, vol. 2|year=2007|origyear=1947|isbn=978-0-9791289-9-8|oclc=326856085|lccn=94964887}}</ref>։: Մոտ 150 քաղաքական բանտարկյալներ տեղավորվել էին Այասում և 150 մտավորականներ Չանկիրիում{{sfn|Kévorkian|2006|p=318}}։:

Ձերբակալվածներից ոմանք մայիսի 5-ին տեղափոխվեցին Այասից դեպի Դիարբեքիր ռազմական դատարանի առաջ կանգնելու համար։համար: Այս հայ մտավորականներն էին՝ [[Նազարեթ Տաղավարյան]]ը, [[Սարգիս Մինասյան]]ը, [[Հարություն Ճանգյուլյան]]ը, [[Գարեգին Խաժակ]]ը և [[Ռուբեն Զարդարյան]]ը։ը: Չհասած Դիարբեքիր, Կարաչայորեն կոչված վայրում նրանք սպանվեցին պետության կողմից հովանավորվող զինված բանդայի կողմից, որը գլխավորում էր [[Չերքեզ Ահմետ]]ը և նրա սպաներ Հալիլն ու Նազիմը<ref name="c-khachig" />։: Մեկ այլ բանտարկյալ, [[Ղազար Ղազարյան]]ը (Մարզպետ), ուղարկվեց Կեսարիա ռազմական դատարանի առաջ կանգնելու համար 1915 թվականի մայիսի 18-ին<ref name="Bal87">{{cite book | last1 = Palak'ean |first1 = Grigoris | title = Le Golgotha arménien : de Berlin à Deir-es-Zor | publisher = Le Cerle d'Écrits Caucasiens | location = La Ferté-sous-Jouarre | year = 2002 | volume = 1 | isbn = 978-2-913564-08-4 | oclc = 163168810 |pages = 87–94 }}</ref>։: Դատարանից ազատվելուց հետո նա աշխատել է կեղծ օսմանյան փաստաթղթերով գերմանացիների համար Ամանուսի երկաթուղային թունելի կառուցման վրա։վրա: Ապա փախուստի է դիմել Նուսայբին, որտեղ ընկնելով ձիուց մահացել է<ref name="Bal87" />։:

Գրոհայինները, որոնք պատասխանատու էին սպանություններում դատվել և մահապատժի են ենթարկվել [[Ջեմալ փաշա]]յի կողմից Դամասկոսում 1915 թվականին, այս դեպքերը հետագայում 1916 թվականին դարձան [[Օսմանյան պառլամենտ]]ի հետաքննության առարկա։առարկա: Այս հետաքննությունը ղեկավարում էր [[Հալեպ]] քաղաքից ընտրված խորհրդարանական [[Արթին Բոշգեզենյան]]ը։ը:

Ձերբակալվածներից ոմանք ազատ են արձակվել տարբեր ազդեցիկ մարդկանց ճնշումների և միջամտությունների արդյունքում{{sfn|Der Yeghiayan|2002|p=66}}։: Հինգ տեղահանվածներ Չանկիրիից ազատվել են ԱՄՆ դեսպան [[Հենրի Մորգենթաու]]ի միջամտության շնորհիվ<ref name="Yve27" />։: Ընդհանուր առմամբ 12 տեղահանվածների Չանկիրիից թույլ է տրվել վերադառնալ Կոստանդնուպոլիս{{#tag:ref|Համաձայն [[Թեոդիկ]]ի 1916-20 տարեգրքի։տարեգրքի:|group="n"}}։: Նրանք էին՝ [[Կոմիտաս]]ը, [[Բյուզանդ Քեչեյան]]ը, [[Վահրամ Թորգոմյան]]ը, [[Բարսեղ Դինանյան]]ը, [[Հայկ Հոյասարյան]]ը, [[Նշան Կալֆայան]]ը, [[Երվանդ Տոլայան]]ը, [[Արամ Կալենդերյան]]ը, [[Նոյիկ Տեր-Ստեփանյան]]ը, Վրթանես Փափազյանը (ձերբակալվել էր թատերագիր [[Վրթանես Փափազյան]]ի փոխարեն), Գառնիկ Ինջիջյանը և Հակոբ Բեյլերյանը։Բեյլերյանը: Չորս Կոնյայում բանտարկվածների նույնպես թույլ է տրվել վերադառնալ{{#tag:ref|Համաձայն [[Թեոդիկ]]ի 1916-20 տարեգրքի։տարեգրքի:|group="n"}}, այս մարդիկ էին՝ Ապիգ Մյուբեհեջյանը, Ադամյանը, Խերբեկյանը և Նոսրիգյանը<ref name="teodar16" />։:

Մնացած տեղահանվածները մնացել էին [[Անկարայի վիլայեթ]]ի նահանգապետի պաշտպանության տակ։տակ: Մաժար բեյը հրաժարվում էր իրականացնել [[Թալեաթ փաշա]]յի հրամանները տեղահանության վերաբերյալ<ref>{{cite news|title=The Real Turkish Heroes of 1915|url=http://www.armenianweekly.com/2013/07/29/the-real-turkish-heroes-of-1915/|newspaper=The Armenian Weekly|date=հուլիսի 29, 2013}}</ref>։: Այսպիսով, 1915 թվականի հուլիսի վերջին նրան ազատեցին զբաղեցրած պաշտոնից, և նրա տեղը զբաղեցրեց կենտրոնական կոմիտեի անդամ Աթիֆ բեյը<ref>{{cite web|last=Kevorkian|first=Raymond|title=The Extermination of Ottoman Armenians by the Young Turk Regime (1915–1916)|url=http://www.massviolence.org/IMG/article_PDF/The-Extermination-of-Ottoman-Armenians-by-the-Young-Turk-Regime.pdf|publisher=Online Encyclopedia of Mass Violence|page=31|date=հունիսի 3, 2008}}</ref>։:

[[Մուդրոսի զինադադար]]ից (30 հոկտեմբերի 1918) հետո, համակենտրոնացման ճամբարներում կենդանի մնացած հայ մտավորականները վերադարձան Կոստանդնուպոլիս, որը գտնվում էր [[Անտանտ|դաշնակից զորքերի]] [[Կոստանդնուպոլիսի օկուպացիա|վերահսկման]] տակ։տակ: Նրանք սկսեցին կարճ բայց ինտենսիվ գրական գործունեություն, որին վերջ տվեց 1923 թվականի Թուրքիայի հաղթանակը։հաղթանակը: Նրանցից ոմանք գրեցին հուշեր և ստեղծագործություններ տեղահանումների ընթացքում իրենց փորձի հիման վրա, օրինակ [[Գրիգոր Բալակյան]]ը, [[Արամ Անտոնյան]]ը, [[Երվանդ Օտյան]]ը, [[Թեոդիկ]]ը և այոք<ref>{{cite book|last=Odian|first=Yervant|title=Accursed years : my exile and return from Der Zor, 1914–1919|year=2009|publisher=Gomidas Institute |location=London|isbn=1-903656-84-2|page=x|url=http://books.google.com/books?id=NJYtAQAAIAAJ|editor=Krikor Beledian}}</ref>։: Մյուս կենդանի մնացածները ունեցան հոգեկան խանգարումներ, նրանցից [[Կոմիտաս]]ը 20 տարի շարունակ անցնում էր բուժում հոգեբուժարաններում, մինչև իր մահը 1935 թվականին<ref>{{cite news|last=Karakashian|first=Meliné|title=Did Gomidas 'Go Mad'? Writing a Book on Vartabed's Trauma|url=http://www.armenianweekly.com/2013/07/24/did-gomidas-go-mad-writing-a-book-on-vartabeds-trauma/|newspaper=Armenian Weekly|date=հուլիսի 24, 2013}}</ref>։:

Հայոց Ցեղասպանության պաշտոնական հիշատակի օրն է ապրիլի 24-ը, այս օրը նշվում է որպես հայ մտավորականների տեղահանության սկիզբ։սկիզբ: Առաջին անգամ այս օրը նշվել է մի խումբ ցեղասպանությունից փրկվածների կողմից Կոստանդնուպոլիսում 1919 թվականին հայկական Սուրբ Երորդության եկեղեցում<ref name=museum>{{cite web|title=At the Origins of Commemoration: The 90th Anniversary Declaring April 24 as a Day of Mourning and Commemoration of the Armenian Genocide|url=http://www.genocide-museum.am/eng/31.03.2009.php|publisher=Armenian Genocide Museum|date=մարտի 10, 2009}}</ref>։: Հայ համայնքի բազմաթիվ ներկայացուցիչներ մասնակցում էին այս միջոցառմանը։միջոցառմանը: Այդ օրվանից ամեն տարի աշխարհի բոլոր ծայրերում նշվում է Հայոց Ցեղասպանության հիշատակի օրը<ref name=museum />։:

Ստորև բերվում է հայ մտավորականների ցանկը, որոնք տեղահանվել են Կոստանդնուպոլիսից 1915 թվականի ապրիլի 24-ին, տեղահանման առաջին ալիքով։ալիքով:

| Հայ խմբագիր, մանկավարժ, մաթեմատիկոս։մաթեմատիկոս: 1908-1914-ին Քեոթահիա և Ագ-Շեհիր քաղաքներում գործող հայկական վարժարանների տնօրենն էր, երեք տարիների ընթացքում ղեկավարել է նաև իր սեփական դպրոցը Քեոթահիայում{{#tag:ref|{{cite book|last=Ավագյան|first=Կարինե|title=Եղեռնահուշ մասունք կամ խոստովանողք և վկայք խաչի|language=հայերեն|publisher=Զանգակ 97|location=Երևան|year=2002|isbn=978-99930-2-436-1|oclc=62755097}}<ref name="avak41-53-note" group="ref-notes">Պատմում է Չանկիրիում տեղի ունեցած դեպքերի մասին (տեղահանության առաջին կանգառ Անատոլիայում) և 100 տեղահանվածների կարճ կենսագրականներ։կենսագրականներ:</ref>|name="avak41-53"}}։:

| [[20 հնչակյանների կախաղան|Կախաղան]] է բարձրացվել [[Բեյազիտ հրապարակ]]ում (Կոստանդնուպոլիս) 1916 թվականի հունվարի 18-ին<ref name="teodar16" />։:

| Վերադարձել է Կոստանդնուպոլիս, որտեղ կախաղան է բարձրացվել<ref name="Bal87" />։:

| Տեղահանվել է Դեր Զոր, որտեղ սպանվել է 1916 թվականին<ref name="GöçYev">Article in Yevrobatsi 23 April 2007. [http://www.yevrobatsi.org/st/item.php?r=1&id=2983 "Etre à l'Université du Michigan pour la commemoration du 24 avril 1915", 23-04-2007, Par le Professor Fatma Müge Göçek, Université du Michigan]</ref>։:

| Տեղափոխվել է Այասի բանտից դեպի Դիարբեքիր մայիսի 5-ին, սպանվել է ճանապարհին։ճանապարհին:

| Վերադարձել է Կոստանդնուպոլիս<ref name="Bal87" />։:

| Թույլ է տրվել վերադառնալ Կոստանդնուպոլիս 1915 թվականի մայիսի 15-ից հետո{{sfn|Kévorkian|2006|p=662}}, տեղափոխվել է Չանկիրիից 1915 թվականի օգոստոսի 6-ին, բանտարկվել է Անկարայում, ապա տեղափոխվել է Տարսոն, հասել է Կոստանդնուպոլիս 1915 սեպտեմբերի 22-ին<ref name="avak41-53" />։:

| Բերվել է Չանկիրի տեղահանման երկրորդ ալիքի ժամանակ<ref name="Yve27" />, 1915 օգոստոսի 19-ին տեղափոխվել է Անկարայի բանտ (օգոստոսի 20–24), կոտրել է ոտքը, տեղափոխվել է Անկարայի հոսպիտալ, որտեղից փախել է{{sfn|Kévorkian|2006|p=663}}։: Միացել է տեղահանվողների քարավանին, և վերադարձել է Կոստանդնուպոլիս միայն Տարսուսից, Մարդինից, Դեր Զորից ու Հալեպից հետո<ref name="avak41-53" />։:

| Բերվել է Չանկիրի տեղահանման երկրորդ ալիքի ժամանակ<ref name="Yve27" />, 1915 օգոստոսի 19-ին տեղափոխվել է Անկարայի բանտ (օգոստոսի 20–24)։: Սպանվել է Յոզգաթի ճանապարհին{{sfn|Kévorkian|2006|p=663}} կամ մահացել է Դեր Զորի մոտ<ref name="avak41-53" />։:

| Բերվել է Չանկիրի տեղահանման երկրորդ ալիքի ժամանակ<ref name="Yve27" />, 1915 օգոստոսի 19-ին տեղափոխվել է Անկարայի բանտ (օգոստոսի 20–24)։: Սպանվել է Յոզգաթի ճանապարհին{{sfn|Kévorkian|2006|p=663}}։:

| Տեղափոխվել է Մեսկենե, որտեղ նա ծառայել է բանակում, որպես բժշկի օգնական, օգնել է հայ տեղահանվողներին<ref name="avak41-53" />։:

| Նրան թույլ է տրվել վերադառնալ<ref name="teodar16" />։:

| Նրան թույլ է տրվել վերադառնալ<ref name="teodar16" />։:

| Փախել է։է: Ապրել է [[Մանչեստեր]]ում և [[Մարսել]]ում։ում: Հրատարակել է կոտորածի մասին իր հուշերը<ref name="c-khachig" /><ref name="ReferenceA">Balakian, Krikor ''Հայ Գողգոթան [The Armenian Golgotha]'', Mechitaristenpresse Vienna 1922 (vol. 1) and Paris 1956 (vol. 2)</ref>։: Մահացել է Մարսելում 1934 թվականին։թվականին:

| Նրան թույլ է տրվել վերադառնալ Կոստանդնուպոլիս [[Թալեաթ փաշա]]յի հատուկ հեռագրով 1915 թվականի մայիսի 7-ին<ref name="doc11">{{cite web|title=Kastamonu Vilâyeti'ne|url=http://web.archive.org/web/20080227195454/http://www.devletarsivleri.gov.tr/kitap/belge/992/11.PDF|publisher=State Archives of the Republic of Turkey|language=թուրքերեն}}</ref>։: Այս խմբի ութ բանտարկյալները տեղեկացվել են 1915 թվականի մայիսի 9-ին հեռանալու մասին{{sfn|Kuyumjian|2001|p=131}} և հեռացել են Չանկիրիից 1915 մայիսի 11-ին{{sfn|Kévorkian|2006|p=662}}։:

| Ուղարկվել է Իզմիր այլ տեղահանվածների հետ միասին։միասին: Փախել է Կոնյա։Կոնյա: Կրկին տեղահանվել է, Դեր Զորի ճանապարհին կրկին փախել է ու վերադարձել Կոստանդնուպոլիս<ref name="avak41-53" />

| Նրան թույլ է տրվել վերադառնալ Կոստանդնուպոլիս 1915 թվականի մայիսի 11-ից հետո{{sfn|Kévorkian|2006|p=662}}։: Մահացել է 1921-ին (?)<ref name="pamuk" />

| «Ներում է շնորհվել Կոստանտնոպոլիս չվերադառնալու պայմանով» համաձայն [[Թալեաթ փաշա]]յի հեռագրի 1915 թվականի օգոստոսի 25-ին<ref name="doc347">{{cite web|title=Kastamonu Vilâyeti'ne|url=https://web.archive.org/web/20090303210424/http://www.devletarsivleri.gov.tr/kitap/belge/2600belge/347.doc|publisher=State Archives of the Republic of Turkey|language=թուրքերեն}}</ref>։:

| Ձերբակալվել է 1915 թվականի ապրիլի 24-ին, աքսորվել է 1915-ի մայիսի 3-ին։ին: Վերադարձել է Կոստանդնոպոլիս պատերազմից հետո<ref name="avak41-53" />։: Ապրել է Հալեպում։Հալեպում: Հիմնել է հիվանդանոց։հիվանդանոց: Հրատարակել է իր հուշերը<ref name="c-khachig" />, մահացել է [[Հալեպ]]ում 1955 թվականին։թվականին:

| Բժիշկ, հանրաճանաչ քաղաքական գործիչ, Հնչակ կուսակցության կազմակերպիչներից մեկը 1888 թվականին։թվականին: Նրա մարտական անունն էր Մուրադ<ref name="c-khachig" />։:

| Ուղարկվել է [[Կեսարիա]] ռազմական դատարանի առաջ կանգնելու համար, և այնտեղ մահապատժի է ենթարկվել<ref name="Bal87" /> 1915 թվականին։թվականին:

| Վերադարձել է Կոստանդնուպոլիս<ref name="Bal87" />։:

| Արտաքսվել է Կոնյա, Տարսուս, Կուսքուլար, Բելեմեդիկ։Բելեմեդիկ: Վերադարձել է Կոստանդնուպոլիս զինադադարից հետո<ref name="teodar16" />

| Արտաքսվել է Համման, Դեր Զոր, որտեղ մահացել է հիվանդությունից<ref name="GöçYev" />։:

| Գրող, հրապարակախոս,<ref name="teotik" /> ուսուցիչ և «Ոստանի» գլխավոր խմբագիր<ref name="Bal87" />։:

| Սպանվել է Անկարայում<ref name="Bal87" />։:

| Արտաքսվել է Չանկիրիից ձմռանը, յոթ ամիս բանտարկությունից հետո հաջորդ երեք տարիները ապրել է Ուշակ փախստականների ճամբարում Հովհան Վարդապետ Կարապետյանի, Միքայել Շամտանչյանի, Վարդան Քահանա Կարագյոզյանի հետ։հետ: Վերադարձել է Կոստանդնուպոլիս զինադադարից հետո<ref name="teotik" />։: Նա ձերբակալվել է իր եղբոր, Մինաս Չերազի փոխարեն։փոխարեն: Մահացել է 1928 թվականին Կոստանդնուպոլիսում<ref name="avak41-53" />։:

| Վերադարձել է Կոստանդնուպոլիս զինադադարից հետո<ref name="teodar16" />։: Մահացել է 1965 թվականին<ref name="Bardak">{{cite book|last=Բարդակջյան|first=Կևորկ Բ.|title=Ժամանակակից հայկական գրականության տեղեկատու ուղեցույց, 1500–1920|publisher=Ուեյնի Պետական Համալսարանի Հրատարակություն|location=Դետրոյտ|year=2000|isbn = 978-0-8143-2747-0|oclc = 39930676|lccn = 98043139}}</ref>։:

| Բժիշկ, Սուրբ Փրկիչ հիվանդանոցի տնօրեն, Օսմանական պառլամենտի պատգամավոր, [[Հայկական Բարեգործական Ընդհանուր Միություն|Հայկական Բարեգործական Ընդհանուր Միության]] հիմնադիր անդամներից մեկը։մեկը:

| Տեղափոխվել է Այասի բանտից մայիսի 5-ին դեպի [[Դիարբեքիր]], և ճանապարհին սպանվել [[Չերկեզ Ահմեդ]]ի բանդայի կողմից Դիարբեքիր չհասած<ref name="c-khachig" />, Ուրֆայի ճանապարհին<ref name="Bal87" />։:

| Ֆրանսահայ պոետ,<ref name="GöçYev"/>, «Արենե» (Փարիզ) պարբերականի խմբագիր, Պանթեիստական դպրոցի հիմնադիր։հիմնադիր:

| Ավարտել է [[Սորբոնի համալսարան]]ը 1914 թվականին և վերադարձել Կոստանդնուպոլիս։Կոստանդնուպոլիս: Տեղահանվել է Չանկիրի, և սպանվել Անատոլական անապատում<ref name="avak41-53" /><ref name="GöçYev" />, Անկարայի մոտ<ref name="Bal95" />

| Ուսուցանել է ԱՄՆ-ում, վերադարձել է 1914 թվականին, ձեռնադրվել է 1914 թվականի հունիսի 16-ին Էջմիածնում։Էջմիածնում: Տեղափոխվել է Չանկիրիից ձմռանը, ապա երեք տարի ապրել է որպես փախստական։փախստական: Զինադադարից հետո վերադարձել է Կոստանդնուպոլիս։Կոստանդնուպոլիս: 1921 թվականին մեկնել է Ամերիկա<ref name="Bal95" /><ref name="teotik" />։:

| Թույլ է տրվել վերադառնալ մայրաքաղաք, քանի-որ նա սխալմամբ ձերբակալվել էր նույն անունով ուսուցչի փոխարեն<ref name="teodar16" />։:

| "Թույլ է տրվել ապրել Չանկիրիում" համաձայն Ներքին գործերի մինիստրի օգոստոսի 25-ի հեռագրի<ref name="doc347" />, սպանվել է Տյունեյ գյուղում 1915 թվականին, Ռուբեն Սևակի, Դանիել Վարուժանի և Մագազացիյանի<ref name="c-khachig" /> հետ։հետ:

| Իր ազգանունակցի բարեկամ<ref name="avak41-53" />, ազատ է արձակվել և վերադարձել է Կոստանդնուպոլիս<ref name="Bal87" />։:

| Կենդանի է մնացել Դեր Զորում և վերադարձել է Կոստանդնուպոլիս զինադադարից հետո<ref name="teodar16" />։:

| Ազգայնական կամ ուսուցիչ<ref name="teotik" />, [[Հայ ազգային խորհուրդ (Օսմանական կայսրություն)|Հայ ազգային խորհրդի]] անդամ, անձրևանոցների վաճառական<ref name="Bal87" />։:

| Ներում է շնորհվել Կոստանդնուպոլիս չվերադառնալու պայմանով [[Թալեաթ փաշա]]յի հեռագրի հիման վրա 1915 թվականի օգոստոսի 25-ին<ref name="doc347" />։:

| Ձերբակալվել է 1915 թվականի հուլիսի 28-ին Մյուդուրիեթում։Մյուդուրիեթում: Երբ նրա հայրը եկել է տեսնոլու որդուն, նրան նույնպես բանտարկել են։են: Հորն ու որդուն 26 հայերի հետ տեղափոխել են Նիկոմեդեա և բանտարկել բանտի վերածված հայկական եկեղեցում։եկեղեցում: Հոր հետ միասին սպանվել են Դերբենտի մոտ 1915 թվականի օգոստոսի 16-ին<ref name="teodar16" />։:

| Թուրքագետ, «Արդի» քոլեջի տնօրեն, [[Հայ ազգային խորհուրդ (Օսմանական կայսրություն)|Հայ ազգային խորհրդի]] անդամ<ref name="Bal87" />։:

| Թույլ է տրվել վերադառնալ Կոստանդնուպոլիս 1915 թվականի հունիսի կեսերին, Հայ ազգային խորհրդի պատվիրակ 1919 թվական<ref name="avak41-53" />։: Հետագայում դարձել է [[Ամերիկայի Հայկայան եկեղեցի|Ամերիկայի Հայկայան եկեղեցու]] խորհրդական<ref name="c-khachig" />։:

| Տեղահանվել է դաշնակ Մկրտիչ Հովհաննեսյանի փոխարեն սխալմամբ, վերադարձել է Կոստանդնուպոլիս<ref name="Bal87" />։:

| Գրող, հրապարակախոս,<ref name="teotik" /> հայագետ, [[Հայ ազգային խորհուրդ (Օսմանական կայսրություն)|Հայ ազգային խորհրդի]] անդամ<ref name="Bal87" />։:

| Գրող, հրապարակախոս<ref name="teotik" />։:

| Սպանվել է Անկարայում<ref name="Bal87" />։:

| Ազատ է արձակվել իր խնդրագրի հիման վրա<ref name="teodar16" />։:

| Եղել է Կոնյաում 1916 թվականին, մահացել է ավելի ուշ, անհայտ պայմաններում<ref name="Bal95" /><ref name="avak41-53" />։:

| Թույլ է տրվել վերադառնալ Կոստանդնուպոլիս 1915 թվականի մայիսի 11-ից հետո{{sfn|Kévorkian|2006|p=662}}։:

| Տեղահանվել է Դիարբեքիր, սակայն սպանվել է Ուրֆայի և Սևերակի միջև Հակի Թելալ Հակիմողլուի (Հակի Օնբաշի){{sfn|Kévorkian|2006|p=652}} կողմից։կողմից: Տեղափոխվել է Այասի բանտից մայիսի 5-ին դեպի [[Դիարբեքիր]], և ճանապարհին սպանվել [[Չերկեզ Ահմեդ]]ի բանդայի կողմից Դիարբեքիր չհասած<ref name="c-khachig" />, Ուրֆայի ճանապարհին<ref name="Bal87" />։:

| Ազատ է արձակվել։արձակվել:<ref name="teodar16" />

| Մահացել է 1915 թվականին<ref name="c-khachig" />։:

| Հարություն Գալֆայան{{#tag:ref|Թեոտիկի և Բալակյանի ցանկերում կան երկու ''Բ. Գալֆայաններ'' կամ ''Բեդրոս Գալֆայաններ'' համապատասխաններ, երկուսն էլ սպանվել են Անկարոյում (բանտարկվել են Այասում համաձայն Գարինե Ավակյանի)։: Նրանցից մեկը Բակիրկոյի դաշնակ համայնքապետն էր, մյուսը վաճառական, որին տեղահանել և սպանել են սխալմամբ։սխալմամբ:|group="n"}}

| Մահացել է 1915.<ref name="c-khachig" /> Նշան Գալֆայանի հորեղբայրը<ref name="avak41-53" />։:

| Նրան թույլ է տրվել վերադառնալ Կոստանդնուպոլիս 1915 թվականի մայիսի 11-ից հետո{{sfn|Kévorkian|2006|p=662}}։: Տեղափոխվել է Հունաստան 1924 թվականին։թվականին: Հրավիրվել է Պարսկաստան 1927 թվականին Շահի կալվածքների վարչարարությունը կատարելու համար։համար: Ֆրանսիական գիտությունների ակադեմիայի (Académie française) թղթակից անդամ<ref name="avak41-53" />։:

| Հեռացել է Չանկիրիից ձմռանը 7 ամիս անց և հաջորդ երեք տարին ապրել է որպես փախստական Ուշակում։Ուշակում: Համաներումից հետո վերադարձել է Կոստանդնուպոլիս<ref name="teotik" />

| Տեղահանվել և հետո մահացել է հիվանդությունից Մեսկենեյի մոտ։մոտ: Երվանդ Չավուշյանի հետ մահացել է նույն պահին նույն վրանում<ref name="Bal95" />։:

| Բանտարկյալների երկրորդ հոսքից էր, որից ընդամենը փրկվել են մեկ<ref name="Yve27" /> կամ երկու հոգի, հասել է Չանկիրի օգոստոսի 19-ին, ապա գտնվել է Անկարայի բանտում օգոստոսի 20-24, սպանվել է Յոզգատի ճանապարհին{{sfn|Kévorkian|2006|p=663}}։: Երեք Գայեկջյան եղբայրները տեղահանվել և սպանվել են միասին Անկարայի մոտ<ref name="avak41-53" />։:

| Բանտարկյալների երկրորդ հոսքից էր, որից ընդամենը փրկվել են մեկ<ref name="Yve27" /> կամ երկու հոգի, հասել է Չանկիրի օգոստոսի 19-ին, ապա գտնվել է Անկարայի բանտում օգոստոսի 20-24, սպանվել է Յոզգատի ճանապարհին{{sfn|Kévorkian|2006|p=663}}։: Երեք Գայեկջյան եղբայրները տեղահանվել և սպանվել են միասին Անկարայի մոտ<ref name="avak41-53" />։:

| Բանտարկյալների երկրորդ հոսքից էր, որից ընդամենը փրկվել են մեկ<ref name="Yve27" /> կամ երկու հոգի, հասել է Չանկիրի օգոստոսի 19-ին, ապա գտնվել է Անկարայի բանտում օգոստոսի 20-24, սպանվել է Յոզգատի ճանապարհին{{sfn|Kévorkian|2006|p=663}}։: Երեք Գայեկջյան եղբայրները տեղահանվել և սպանվել են միասին Անկարայի մոտ<ref name="avak41-53" />։:

| Թույլ է տրվել վերադառնալ Կոստանդնուպոլիս [[Թալեաթ փաշա]]յի 1915 թվականի մայիսի 7-ի հեռագրով<ref name="doc11" />։: Այս խմբի ութ բանտարկյալները տեղեկացվել են 1915 թվականի մայիսի 9-ին հեռանալու մասին{{sfn|Kuyumjian|2001|p=131}} և հեռացել են Չանկիրիից 1915 մայիսի 11-ին{{sfn|Kévorkian|2006|p=662}}։:

Վերադարձել է Կոստանդնուպոլիս 1915 թվականի մայիսի 1-ին (հին տոմարով ?) և ապրել [[Պլովդիվ]]ում մինչև պատերազմի ավարտը{{#tag:ref|Պատրիարք Զավեն Տեր Եղիյանը զարմացած էր, թե ինչպես է Բյուզանդ Քեչյանը ստացել թույլտվություն ազատվելու բանտից, և կրկնել է իր կասկածները այն մասին, որ նա եղել է Երիտթուրքերի լրտեսը։լրտեսը:{{sfn|Der Yeghiayan|2002|p=66}}|group="n"}}։: Մահացել է 1927 <ref name="pamuk" /> կամ 1928<ref name="avak41-53" /> թվականին։թվականին:

| Սպանվել է 1915 օգոստոսի 26-ին Ռուբեն Սևակի, Դանիել Վարուժանի, Օնիկ Մեղազայանի, Արթին Կոչոյի հետ միասին<ref name="avak41-53" />։:

| Գրող, համալսարանի դասախոս, «Սաբահ» թուրքալեզու թերթի հրատարակող{{sfn|Kuyumjian|2001|p=129}}, [[Մասոնություն|մասոն]], ֆրանսերեն-թուրքերեն բառարանի հեղինակ, որը մինչ այժմ օգտագործվում է<ref>{{cite book|last=Somel|first=Selcuk Aksin|title=The A to Z of the Ottoman Empire|year=2010|publisher=Scarecrow Press|location=Lanham, Md.|isbn=1461731763|page=152|url=http://books.google.com/books?id=UU8iCY0OZmcC}}</ref>։:

| Իր ընտանիքի հետ միասին թույլ է տրվել բնակվել Կոստանդնուպոլիսից դուրս որևէ տեղ Թալեաթ փաշայի 1915 թվականի մայիսի 8-ի հատուկ հրամանով<ref>{{cite web|title=That Diran Kelekyan May Reside In Any Province He Wishes Outside Of İstanbul|url=https://web.archive.org/web/20070404123929/http://www.devletarsivleri.gov.tr/yayin/osmanli/Armenians_inottoman/2b_012.htm|publisher=General Directorate for the State Archives [Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü]|date=23 C. 1333 (8 May 1915)}}</ref>, բնակվել է [[Զմյուռնիա]]յում, սակայն զինվորական ուղեկցմամբ տեղափոխվել է Չորում, կանգնել է զինվորական դատարանի առաջ և սպանվել է 1915 թվականի հոկտեմբերի 20-ին Յոզգատի և Կայսերիի միջև{{sfn|Kévorkian|2006|p=663}}։:

| Վանական{{#tag:ref|Սովորել է Մերզիֆոնի հոգևոր սեմինարիայում, աշխատել է ''Ավետարանչաց տանը'', որը հիմնվել էր ամերիկյան բողոքական միսիոներական կազմակերպության կողմից։կողմից:|group="n"}}

| Թույլ է տրվել վերադառնալ Կոստանդնուպոլիս [[Թալեաթ փաշա]]յի 1915 թվականի մայիսի 7-ի հատուկ հեռագրով<ref name="doc11" />։: Այս խմբի ութ բանտարկյալները տեղեկացվել են 1915 թվականի մայիսի 9-ին հեռանալու մասին{{sfn|Kuyumjian|2001|p=131}} և հեռացել են Չանկիրիից 1915 մայիսի 11-ին{{sfn|Kévorkian|2006|p=662}}։: Մեկնել է Ամերիկա<ref name="teotik" />։:

| Թերթի խմբագիր, ուսուցիչ։ուսուցիչ:

| Տեղափախվել է Այասի բանտից մայիսի 5-ին և զինված ուղեկցությամբ տեղափոխվել դեպի [[Դիարբեքիր]], ճանապարհին սպանվել է Չերքեզ Ահմետի բանդայի կողմից<ref name="c-khachig" />։:

| Թույլ է տրվել վերադառնալ<ref name="teodar16" />։:

| Փախել է Չանկիրիից Կոնյա և դարձել է Հայ ազգային խորհրդի նախագահ 1919 թվականին<ref name="avak41-53" />։:

| Սպանվել է 1915 թվականի օգոստոսի 26-ին Չանկիրի մոտ<ref name="avak41-53" />։:

| Թույլ է տրվել վերադառնալ Կոստանդնուպոլիս [[Թալեաթ փաշա]]յի հատուկ հեռագրով 1915 թվականի մայիսի 7-ին<ref name="doc11"/>։: Այս խմբի ութ բանտարկյալները տեղեկացվել են 1915 թվականի մայիսի 9-ին հեռանալու մասին{{sfn|Kuyumjian|2001|p=131}} և հեռացել են Չանկիրիից 1915 մայիսի 11-ին{{sfn|Kévorkian|2006|p=662}}։: Խելագարվել է տեսած դաժանություններից և անց է կացրել քսան տարի հոգեբուժարաններում, մահացել է Փարիզում 1935 թվականին{{sfn|Kuyumjian|2001|p=131}}։:

| Նրան թույլ է տրվել վերադառնալ Կոստանդնուպոլիս 1915 թվականի մայիսի 11-ից հետո{{sfn|Kévorkian|2006|p=662}}, հեռացել է Չանկիրիից 1915 օգոստոսի 6-ին, բանտարկվել է Անկարայում, հետո տեղափոխվել է Թարսոն, հասել է Կոստանդնուպոլիս 1915 սեպտեմբերի 22-ին<ref name="avak41-53" />։:

| Գրող, հրապարակախոս<ref name="teotik" />, ուսուցիչ<ref name="Bal87" />, Օսմանյան կայսրության առաջին սպորտային ամսագրի ''[[Մարմնամարզ]]ի'' խմբագիր<ref>{{cite news|title=Armenian Sport and Gymnastics in the Ottoman Empire|url=https://web.archive.org/web/20120301192355/http://www.armradio.am/news/?part=soc&id=15918|accessdate=2013 թ․ դեկտեմբերի 16|date=հոկտեմբերի 13, 2009|agency=Public Radio of Armenia}}</ref>։:

| Նա կազմակերպել է մարմնամարզության պարապունքներ Այասում։Այասում: Մինչ Այասի աքսորյալները չէին լսել [[20 հնչակյանների կախաղան]]ի մասին 1915 հունիսի 15-ին, նրանք չէին պատկերացնում իրենց վիճակի լրջությունը{{sfn|Kévorkian|2006|p=652}}։: Պարապունքներին հետևում էին թուրք զինվորները մեծագույն կասկածանքով<ref name="Nakashian" />։: Շավարշ Քրիսյանը սպանվել է Անկարայում<ref name="Bal87" />։:

| Սպանվել է տեղահանման ժամանակ, Անկարայում<ref name="Bal87" /><ref name="GöçYev" />։:

| "Թույլ է տրվել բնակվել ազատորեն Չանկիրիում" համաձայն Ներքին գործոերի մինիստրի 1915 թվականի օգոստոսի 25-ի հեռագրի<ref name="doc347" />։: Սպանվել է Թյունեյ կոչվող գյուղում 1915 թվականին, Ռուբեն Սևակի, Դանիել Վարուժանի և Գյուլիստանյանի հետ միասին<ref name="c-khachig" />{{sfn|Kévorkian|2006|p=663}}։:

| Տեղահանվել է 50 հոգու հետ միասին Անկարա 1915 մայիսի 5-ին, ապա դեպի Այաս մայիսի 7-ին, ազատ է արձակվել 1915 թվականի հուլիսին{{sfn|Kévorkian|2006|p=652}}։: Վերադարձել է Կոստանդնուպոլիս<ref name="Bal87" />։:

| Ուղարկվել է 1915 թվականի մայիսի 18-ին Կեսարիա զինվորական դատարանի առաջ կանգնելու համար{{sfn|Kévorkian|2006|p=652}}, աշխատել է որպես թուրք գերմանացիների համար Ինթիլիում (Ամանուսի երկաթուղային թունել), փախել է [[Նուսայբին]] որտեղ ընկել է ձիուց և մահացել, անմիջապես զինադադարից առաջ<ref name="Bal87" />։:

| ՏԵղափոխվել է Այասի բանտից մայիսի 5-ին զինվորական ուղեկցությամբ [[Դիարբեքիր]], սակայն սպանվել է Ուրֆայի և Սևերակի միջև Հակի Թելալ Հակիմողլուի (Հակի Օնբաշի){{sfn|Kévorkian|2006|p=652}} կողմից։կողմից: Տեղափոխվել է Այասի բանտից մայիսի 5-ին դեպի [[Դիարբեքիր]], և ճանապարհին սպանվել [[Չերկեզ Ահմեդ]]ի բանդայի կողմից Դիարբեքիր չհասած<ref name="c-khachig" />, Ուրֆայի ճանապարհին<ref name="Bal87" />։:

| Բերվել է Չանկիրի տեղահանման երկրորդ ալիքի ժամանակ<ref name="Yve27" />, 1915 օգոստոսի 19-ին տեղափոխվել է Անկարայի բանտ (օգոստոսի 20–24)։: Սպանվել է Յոզգաթի ճանապարհին{{sfn|Kévorkian|2006|p=663}}, կամ սպանվել է Անկարայի մոտ<ref name="Bal95" /><ref name="avak41-53" />։:

| Բերվել է Չանկիրի տեղահանման երկրորդ ալիքի ժամանակ<ref name="Yve27" />, 1915 օգոստոսի 19-ին տեղափոխվել է Անկարայի բանտ (օգոստոսի 20–24)։: Սպանվել է Յոզգաթի ճանապարհին{{sfn|Kévorkian|2006|p=663}}, կամ սպանվել է Անկարայի մոտ<ref name="Bal95" /><ref name="avak41-53" />։:

| Ներում է շնորհվել Կոստանդնուպոլիս չվերադառնալու պայմանով [[Թալեաթ փաշա]]յի հեռագրի հիման վրա 1915 թվականի օգոստոսի 25-ին<ref name="doc347" />։: Գտնվել է երկրորդ տեղափոխվողների խմբում, որից փրկվել են միայն երկուսը, Սպանվել է Յոզգաթի ճանապարհին{{sfn|Kévorkian|2006|p=663}}։:

| Ազատ է արձակվել 1915 թվականի հուլիսի 23-ին, ուղարկել է ընտանիքը Բուլղարիա, ծառայել է Օսմանյան բանակում որպես կապիտան Գյուլհանի հոսպիտալում, հետագայում արտագաղթել է ԱՄՆ<ref name="Nakashian" />։:

| Աքսորվել է 1915 թվականի մայիսի 3-ին, թույլ է տրվել տեղաշարժվել Այասում, ապա վերադարձել է Կոստանդնուպոլիս<ref name="c-khachig" />։:

| Թույլ է տրվել վերադառնալ Կոստանդնուպոլիս համաձայն [[Թալեաթ փաշա]]յի հատուկ հեռագրի 1915 թվականի մայիսի 7-ին<ref name="doc11" />։: Այս խմբի ութ բանտարկյալներին 1915 թվականի մայիսի 9-ին տեղեկացրել են իրենց ազատման մասին{{sfn|Kuyumjian|2001|p=131}}, և նրանք հեռացել են Չանկիրիից 1915 թվականի մայիսի 11-ին{{sfn|Kévorkian|2006|p=662}}։:

| [[Հայ ազգային խորհուրդ (Օսմանական կայսրություն)|Հայ ազգային խորհրդի]] անդամ{{sfn|Der Yeghiayan|2002|p=49}}։:

| Աքսորվել է Չորում ապա Իսկիլիբեն, կենդանի է մնացել, հետագայում վերադարձել է<ref name="teodar16" />։:

| Աքսորվել է 1915 թվականի օգոստոսին։օգոստոսին: Ուղեկցել է Գարեգին Խաչատուրյանին (Կոնյայի հոգևոր առաջնորդ) Թարսոնից Օսմանիե<ref name="teo22">Թեոտիգ (Թեոդորոս Լապճինյան): ''Ամէնուն Տարեցոյցը. ԺԶ. Տարի. 1922.'', Մ. Հովակիմյան Հրատ, Կոստանդնուպոլիս 1922, էջ. 113</ref>։: Իսլամ է ընդունել 1916 թվականին Ազիզ Նուրի անվան տակ<ref name="teodar16" /> Համայում։Համայում: Դեռ Զորից փախչելու անհաջող փորձերից հետո աշխատել է զինվորական համազգեստի պատրաստման ֆաբրիկայում, Այնթափից աքսորված հայերի հետ։հետ: Հետո դարձել է Դեր Զորի զինվորական հրամանատարի թարգմանիչը։թարգմանիչը: 1918 թվականին վերադարձել է Կոստանդնուպոլիս{{sfn|Kévorkian|2006|p=825}}։:

| Գրիքոր Օնիկյանի որդին, մահացել է հիվանդությունից Հայկիրիում Չանկիրիի մոտ<ref name="Bal95" />։:

| Արամ, Հովհաննես և Մկրտիչ Օնիկյանների հայրը, մահացել է հիվանդությունից Չանկիրիում<ref name="Bal95" />։:

| Գրիքոր Օնիկյանի որդին, մահացել է Դեր Զորում<ref name="Bal95" />։:

| Սխալմամբ աքսորվել է, ունենալով հայտնի [[Վրթանես Փափազյան|գրողի]] անունը, ով հասցրել էր փախչել Բուլղարիա և հետո Ռուսաստան<ref name="teodar16" />։: Նրան թույլ է տրվել վերադառնալ Կոստանդնուպոլիս 1915 թվականի մայիսի 11-ից հետո{{sfn|Kévorkian|2006|p=662}}։:

| Թույլ է տրվել վերադառնալ<ref name="teodar16" />։:

| Խոշտանգվել է<ref name="Mardiguian">Dr. Nakashian according Vrtanès Mardiguian in a letter to Aram Andonian, 26 April 1947</ref> ապա սպանվել Անկարայում<ref name="Bal87" />։:

| Բրիտանական խորհրդի թարգմանիչ Կոնյայում 1901 - 1905 թվականներին, ապա փոխ-դեսպան մեկ և կես տարի։տարի: 1909 թվականից հետո լրագրող մայրաքաղաքում։մայրաքաղաքում:

| Աքսորվել է 1915 թվականի մայիսի 21-ին<ref>{{cite book|last=Ternon|first=Yves|title=The Armenians : history of a genocide|year=1990|publisher=Caravan Books|location=Delmar, N.Y.|isbn=0-88206-508-4|url=http://books.google.com/books?id=XpWgAAAAMAAJ|edition=2nd}}</ref>, կամ հունիսի 2-ին<ref name="RayRevue">Raymond H. Kévorkian (ed.): ''Revue d'histoire arménienne contemporaine. Tome 1. 1995'' Paris p.254</ref>։: Ունեցել է նույն ճակատագիրը, ինչպես [[Գրիգոր Զոհրապ]]ը<ref name="ma">{{cite book

}}</ref>, սպանվել [[Չերկեզ Ահմեդ]]ի բանդայի կողմից։կողմից:

| Ներում է շնորհվել Կոստանդնուպոլիս չվերադառնալու պայմանով [[Թալեաթ փաշա]]յի հեռագրի հիման վրա 1915 թվականի օգոստոսի 25-ին<ref name="doc347" />։:

</ref>, սակայն նրան թույլ է տրվել «ազատ ապրել Չանկիրիում» համաձայն [[Թալեաթ փաշա]]յի 1915 թվականի օգոստոսի 25-ի հեռագրի<ref name="doc347" />։: Սպանվել է Թյունեյ կոչվող գյուղում 1915 թվականին, Դանիել Վարուժանի, Օնիկ Մեղազայանի, Արթին Կոչոյի հետ միասին<ref name="c-khachig"/>{{sfn|Kévorkian|2006|p=663}}։:

| Ներում է շնորհվել Կոստանդնուպոլիս չվերադառնալու պայմանով [[Թալեաթ փաշա]]յի հեռագրի հիման վրա 1915 թվականի օգոստոսի 25-ին<ref name="doc347" />։:

| Հեռացել է Չանկիրիից ձմռանը յոթ ամիս բանտարկությունից հետո և ապրել է հաջորդ երեք տարն որպես փախստական Ուշակում։Ուշակում: Զինադադարից հետո վերադարձել է Կոստանդնուպոլիս<ref name="teotik" />։: Հրատարակել է իր հիշողությունները պատերազմից հետո<ref name="c-khachig" /> - d. 1926<ref name="pamuk" />։:

| Աքսորվել է Կարապետ Թաշճյանի փոխարեն, ով բանտարկված էր Այասում, ազատվել և վերադարձել է Կոստանդնուպոլիս<ref name="avak41-53" />։:

| Ուղարկվել է Կեսարիա ռազմական դատարանի առաջ կանգնելու համար (որտեղ նա տեսել է սպանություններ<ref name="teodar16" />)։: Աքսորվել է Չանկիրիից Կեսարիա հետո Հալեպ, ապա վերադարձել է Կոստանդնուպոլիս զինադադարից հետո<ref name="avak41-53" />։:

| Նրան թույլ է տրվել վերադառնալ Կոստանդնուպոլիս 1915 թվականի մայիսի 11-ից հետո{{sfn|Kévorkian|2006|p=662}}։: Չանկիրիից վերջին երկու ազատ արձակվածներից մեկն էր, հեռացել է Չանկիրիից 1915 թվականի օգոստոսի 6-ին, բանտարկվել է Անկարայում, ապա եկել է Թարսոն, հասել է Կոստանդնուպոլիս 1915 թվականի սեպտեմբերի 22-ին<ref name="avak41-53" />։:

| Բանտարկյալների երկրորդ հոսքից էր, որից ընդամենը փրկվել են մեկ<ref name="Yve27" /> կամ երկու հոգի, հասել է Չանկիրի օգոստոսի 19-ին, ապա գտնվել է Անկարայի բանտում օգոստոսի 20-24, սպանվել է Յոզգատի ճանապարհին{{sfn|Kévorkian|2006|p=663}}, կամ Անկարայի մոտ<ref name="Bal95" />։:

| Նույնանուն դաշնակցականի փոխարեն է աքսորվել։աքսորվել: Վերադարձել է Կոստանդնուպոլիս<ref name="teodar16" /><ref name="Bal87" />։:

| Իմանալով մեկ այլ Հայկ Թիրաքյանի բանտարկման մասին Այասում, նա պահանջել է ազատ արձակել նրան և տեղափոխել իրեն Չանկիրիից Այաս։Այաս: Հետագայում սպանվել է Անկարայում<ref name="Bal87" />։:

| Թույլ է տրվել վերադառնալ Կոստանդնուպոլիս համաձայն [[Թալեաթ փաշա]]յի հատուկ հեռագրի 1915 թվականի մայիսի 7-ին<ref name="doc11" />{{sfn|Kuyumjian|2001|p=131|ps=: named in the telegram as 'Pervant Tolayan}}։: Այս խմբի ութ բանտարկյալներին ասվել է իրենց ազատման մասին 1915 թվականի մայիսի 9-ին{{sfn|Kuyumjian|2001|p=131}}, նրանք հեռացել են Չանկիրից 1915 թվականի մայիսի 11-ին{{sfn|Kévorkian|2006|p=662}}։: Երվանդ Թոլայանը մահացել է 1937 թվականին [[Երևան]]ում<ref name="pamuk" />։:

| Խմբագիր{{#tag:ref|Արամաս վանքի ձեռագրերի կատալոգի խմբրողը, հրատարակվել է հետմահու, Վենետիկում, 1962 թվականին։թվականին:|group="n"}}

| Թույլ է տրվել վերադառնալ Կոստանդնուպոլիս 1915 թվականի հունիսի կեսերին<ref name="c-khachig" />, մահացել է 1951 թվականին<ref name="pamuk" />։:

| Բժիշկ{{#tag:ref|Եղել է նաև պատրիարք [[Զավեն Տեր Եղիյան]]ի և [[Աբդուլ Մեջիդ]]ի անձնական բժիշկը։բժիշկը:|group="n"}}, բժշկության պատմաբան

| Թույլ է տրվել վերադառնալ Կոստանդնուպոլիս համաձայն [[Թալեաթ փաշա]]յի հատուկ հեռագրի 1915 թվականի մայիսի 7-ին<ref name="doc11" />։: Այս խմբի ութ բանտարկյալներին ասվել է իրենց ազատման մասին 1915 թվականի մայիսի 9-ին{{sfn|Kuyumjian|2001|p=131}}, նրանք հեռացել են Չանկիրից 1915 թվականի մայիսի 11-ին{{sfn|Kévorkian|2006|p=662}}։: Տեղափոխվել է Ֆրանսիա 1922 թվականին<ref name="pamuk"/>։: Մահացել է 1942 թվականի օգոստոսի 11-ի Փարիզում<ref>Raymond Kévorkian (editor): ''Simone Denis-Torkomian: Les Mémoires du Dr. Vahram Torkomian, p. 14'', in: ''Vahram Torkomian: Mémoires d'un médecin stambouliote. 1860–1890'', translated by Simone Denis-Torkomian, edited by Raymond Kévorkian, Centre d'histoire arménnienne contemporaine, Bibliothèque Nubar de l'UGAB 2007, ISSN 1259-4873</ref>։:

| Նրան թույլ է տրվել վերադառնալ Կոստանդնուպոլիս 1915 թվականի մայիսի 11-ից հետո{{sfn|Kévorkian|2006|p=662}}։: Համաձայն Ալբոյաջյանի մահացել է<ref name="avak41-53" />։:

| Սպանվել է Ռուբեն Սևակի հետ միասին 12 բանդիտների կողմից 1915 թվականի օգոստոսի 26-ին Չանկիրիից վեց ժամ հեռու Թյունեհ գյուղի մոտ{{sfn|Kévorkian|2006|p=663}}։:

| Աքսորվել է, քանզի շատ մտավորականներ հանդիրպում էին նրան պատկանող ռեստորանում, մահացել է 1915 թվականին<ref name="avak41-53" />։:

| Ֆրանսերենի և մաթեմատիկայի ուսուցիչ, թարգմանել է [[Լևոն Շանթ]]ի [[Հին աստվածներ (դրամա)|Հին աստվածները]] ֆրանսերեն<ref name="avak41-53" />։:

| Նրան թույլ է տրվել վերադառնալ Կոստանդնուպոլիս 1915 թվականի մայիսի 11-ից հետո{{sfn|Kévorkian|2006|p=662}}։:

| Գրող, պոետ, թերթի (''Արամազդ'') և դասագրքերի խմբագիր, համարվում է հայկական գյուղական գրականության ստեղծող։ստեղծող: Թարգմանել է [[Վիկտոր Հյուգո]]յի, [[Մաքսիմ Գորկի|Մաքսիմ Գորկու]], [[Անատոլ Ֆրանս]]ի, [[Օսկար Ուայլդ]]ի գործերը հայերեն<ref name="GöçYev" />։:

| Զինվորական ուղեկցությամբ Այասից տեղափոխվել է Դիարբեքիր։Դիարբեքիր: Սպանվել է ճանապարհին բանդիտների կողմից։կողմից:

| Աքսորվել է 1915 թվականի մայիսի 21-ին կամ հունիսի 2-ին<ref name="RayRevue"/>։: Սպանվել է Ուրֆայից Դիարբեքիր ճանապարհին բանդիտների կողմից։կողմից:

* Գրիգոր Բալակյան «Հայ Գողգոթան», Մխիթարյան միաբանության հրատարակություն, Վիեննա 1922 (1-ին հատոր) և Փարիզ 1956 (2-րդ հատոր) (Նոր հրատարակումը ֆրանսերեն՝ Georges Balakian։Balakian: ''Le Golgotha arménien'', Le cercle d'écrits caucasiens, La Ferté-Sous-Jouarre 2002 (հատ. 1) ISBN 978-2-913564-08-4, 2004 (հատ. 2) ISBN 2-913564-13-5)

*{{cite book|first=Yves|last=Ternon|title=Enquête sur la négation d'un génocide [Investigation of the Denial of a Genocide]|publisher=Editions Parentèses|location=Marseille|language=ֆրանսերեն|year=1989|ISBN=978-2-86364-052-4}} - Պատմում է 1915 թվականի ապրիլի 24-ի ձերբակալությունների մասին իր գրքի առաջին մասում։մասում: