«Հովհաննես առաքյալ»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Հովհաննես առաքյալ''' ({{lang-he|יוחנן}} «Յոհանան» - «Տերը ողորմած է», {{lang-lat|Iohannes Zebedaei}} նաև՝ '''Հովհաննես Ավետարանիչ''', '''Հովհաննես Աստվածաբան'''), ըստ [[Նոր Կտակարան]]ի՝ [[Հիսուս Քրիստոս]]ի [[Առաքյալներ|12 առաքյալներից]] մեկը, [[Հակոբոս առաքյալ]]ի կրտսեր եղբայրը, Զեբեդեոսի և Սաղոմեի որդին, Հիսուսի սիրելի աշակերտը։աշակերտը: Ավանդական քրիստոնյա եկեղեցիների կողմից նրան է վերագրվում [[Նոր Կտակարան]]ի կանոնի մաս կազմող [[Ավետարան ըստ Հովհաննեսի|ըստ Հովհաննեսի ավետարան]]ի, [[Հայտնություն|Հայտնության]] և [[Ընդհանրական նամակներ|Հովհաննեսի երեք ընդհանրական թղթերի]] հեղինակությունը։հեղինակությունը:

Համատես Ավետարանները մեզ հայտնում են, որ Հովհաննես առաքյալը Զեբեդեոսի և Սաղոմեի որդին էր, Հակոբոս Զեբեդյանի եղբայրը, [[Պետրոս առաքյալ|Պետրոս]] ու [[Անդրեաս առաքյալ|Անդրեաս]] առաքյալների որսակիցը, Հիսուսի կողմից առաջին կանչվածներից մեկը (հմմտ. Մատթ. 4:21, Մարկ. 1:19, Ղուկ. 5:10)։: Հովհաննեսի Ավետարանում, հեղինակը, որ ինքը Հովհաննեսն է, իր մասին խոսում է միշտ երրորդ դեմքով՝ չտալով իր անունը. այստեղ նա իրեն անվանում է «մյուս աշակերտ» (Հովհ. 18։18: 15, 20։20: 3-4), «աշակերտ...որին Հիսուս սիրում էր» (Հովհ. 19։19: 27, 20։20: 2, 21։21: 7)։:

Որպես առաջին աշակերտներից մեկը՝ Հովհաննեսը Պետրոսի, Հակոբոսի և Անդրեասի հետ, հավանաբար, մասնակիցն է եղել Կանայի հարսանիքի և ականատեսը Քրիստոսի առաջին հրաշքի (հմմտ. Հովհ. 2։2: 2)։: Համատես ավետարանիչները նրան պարտադիր կերպով հիշատակում են 12-ի ցանկում (Մատթ. 10։10: 3, Մարկ. 3։3: 17, Ղուկ. 6։6: 14)։: Ուսումնասիրելով Ավետարանական էջերը՝ գտնում ենք Հովհաննես առքայալին վերաբերող ուշագրավ հետևյալ կետերը.

* Հովհաննեսը եղբոր՝ Հակոբոսի և Պետրոս առաքյալի հետ մշտապես գտնվում է Հիսուսի կողքին՝ կազմելով առաքյալների կորիզը (տես Մատթ. 17։17: 1, Մարկ. 5։5: 37, 9։9: 1, 14։14: 33, Ղուկ. 8։8: 51, 9։9: 28)։: Հովհաննեսը Պետրոսի հետ նաև Պասեքի ընթրիը պատրաստողն էր (Ղուկ. 22։22: 8)։:

* Հովհաննեսը ներկայանում է որպես ակտիվ և նախանձախնդիր կերպար (այդ պատճառով է, որ Զեբեդյան եղբայրները Քրիստոսի կողմից անվանվում են Որոտման որդիներ՝ Բաներեգես (հմմտ. Մարկ. 3։3: 17)). «Յովհաննէսը պատասխանեց եւ ասաց. «Վարդապե՛տ, տեսանք մեկին, որը քո անունով դևեր էր հանում, բայց մեզ հետ չէր շրջում, և արգելեցինք նրան»» (Մարկ. 9:37, Ղուկ. 9:49)։: Նախանձախնդրության մեկ այլ դրսևորում է ցույց տրված Ղուկասի Ավետարանում. Սամարիայում անհյուրընկալ ընդունելությունից հետո Հովհաննես և Հակոբոս եղբայրները առաջարկում են Քրիստոսին ««Տե՛ր, կամենո՞ւմ ես, որ ասենք, և երկնքից կրակ իջնի ու բնաջինջ անի նրանց»» (9:54)։: Այս մտքի համար առաքյալը Հիսուսի կողմից հանդիմանվում են։են:

* Փոքրիկ հանդիմանության է արժանանում նաև Քրիստոսին մեկ այլ հարցով դիմելիս (ըստ Մատթեոս ավետարանչի՝ Քրիստոսին դիմել է առաքյալի մայրը (20։20: 20-24)). ''«Զեբեդեոսի որդիները՝ Հակոբոսը և Հովհաննեսը, գնացին նրա մոտ և ասացին նրան. «Վարդապե՛տ, ինչ որ քեզնից պիտի խնդրենք, կամենում ենք, որ անես մեզ համար»։: Եվ նա նրանց ասաց. «Ի՞նչ էք կամենում ինձնից, որ անեմ ձեզ համար»։: Եվ նրանք ասացին նրան. «Շնո՛րհ արա մեզ, որ նստենք մեկս՝ քո աջում և մյուսս՝ ձախում, քո փառքի մեջ»։: Հիսուս պատասխանեց նրանց և ասաց. «Չեք իմանում, թե ինչ էք խնդրում. կարո՞ղ եք խմել այն բաժակը, որ ես խմելու եմ, կամ մկրտվել այն մկրտությամբ, որով ես մկրտվելու եմ»։: Եվ նրանք ասացին նրան. «Կարող ենք»։: Եվ Հիսուս նրանց ասաց. «Այն բաժակը, որ ես խմելու եմ, կխմէք, և այն մկրտությունը, որով ես մկրտվելու եմ, նրանով կմկրտվեք, բայց իմ աջում և ձախում նստեցնելը ես չէ, որ պիտի տամ, այլ տրվելու է նրանց, որոնց համար պատրաստված է»։: Այդ լսելով՝ տասը առաքյալները սկսեցին բարկանալ Հակոբոսի և Հովհաննեսի վրա»'' (Մարկ. 10։10: 35-40)։: [[Պատկեր:HSAraqyalner.jpg|մինի|աջից|Քրիստոս և առաքյալներ, Քրիստոսի դեմ-դիմաց նստած է Հովհաննես առաքյալը]]

* Հովհաննեսը մշտապես եղել է Քրիստոսի կողքին։կողքին: Վերջին ընթրիքի ժամանակ, երբ Հիսուսը ակնարկում է իր մատնությունը. «Աշակերտներից մեկը, որին Հիսուս սիրում էր, նստել էր նրա մոտ։մոտ: Սիմոն Պետրոսը սրան ակնարկ արեց՝ հարցնելով, թե այդ ո՛ւմ մասին է ասում։ասում: Եվ սա Հիսուսի կրծքովն ընկավ ու ասաց նրան. «Տե՛ր, ո՞վ է»։: Հովհաննեսը հետևում է Քրիստոսին նաև նրա չարչարանքների ընթացքում. «Հիսուսի հետևից գնում էին Սիմոն Պետրոսը և մյուս աշակերտը։աշակերտը: Եվ քանի որ այդ աշակերտը քահանայապետին ծանոթ էր, Հիսուսի հետ մտավ քահանայապետի տան գավիթը։գավիթը: Իսկ Պետրոսը կանգնել էր դռան մոտ, դուրսը։դուրսը: Մյուս աշակերտը, որ ծանօթ էր քահանայապետին, դուրս ելավ, դռնապանին ասաց եվ Պետրոսին ներս մտցրեց»։: Անգամ խաչելության պահին Հովհաննեսը կանգնած է Քրիստոսին շատ մոտ. «Իսկ Հիսուսի խաչի մոտ կանգնած էին նրա մայրը և նրա մորաքույրը՝ Կղեոպասի կին Մարիամը և Մարիամ Մագդաղենացին։Մագդաղենացին: Երբ Հիսուս տեսավ մորը և այն աշակերտին, որ մոտ էր կանգնած, որին նա սիրում էր, մորն ասաց. «Ո՛վ կին, ահա՛ քո որդին»։: Ապա աշակերտին ասաց. «Ահա՛ քո մայրը»։: Եվ այդ պահից աշակերտը նրան իր մոտ առավ» (Հովհ. 19։19: 26-28)։:

* Հետհարության դրվագներում էլ Հովհաննես առաքյալը մյուսն առաքյալների հետ է (Հովհ. 21 գլուխ). նա առաջին ականատեսն է Քրիստոսի հարության՝ թափուր գերեզմանի (Հովհ. 20։20: 1-10) և Տիբերիայի ծովեզերքի հայտնության (Հովհ. 21 գլուխ)։:

[[Գործք առաքելոց]]ը Հովհաննես առաքյալին շատ քիչ է անդրադառնում՝ նրան միշտ ներկայացնելով Պետրոս առաքյալի հետ միասին։միասին:

* Առաջին անգամ Հովհաննեսին տեսնում ենք Մատաթիա առաքյալի ընտրությունը կատարելիս՝ 11 առաքյալների հետ (1։1: 13)։:

* Հովհաննեսը Պետրոսի հետ բժշկում է ի ծնե անդամալույծին, ինչի համար առաքյալները հայտնվում են ատյանում, բայց շուտով արդարացվելով ազատ են արձակվում (3։3: 1-4։4: 22)։:

* Վերջին անգամ Հովհաննեսին դարձյալ հանդիպում ենք Պետրոս առաքյալի հետ Սամարիայում ավետարանելիս. «Երբ Երուսաղեմում գտնվող առաքյալները լսեցին, թե Սամարիայում էլ ընդունել են Աստծու խոսքը, նրանց մոտ ուղարկեցին Պետրոսին և Հովհաննեսին, որոնք, իջնելով, աղոթում էին նրանց համար, որպեսզի ստանան Սուրբ Հոգին» (8։8: 14-15)։:

Հովհաննեսը համարվել է Եկեղեցու երեք սյուներից մեկը, ում [[Պողոս առաքյալ|Պողոսը]] հանդիպել է [[Երուսաղեմ]]ում. «երբ Հակոբոսը, Կեփասը և Հովհաննեսը, որոնք սյուներ էին համարվում, իմացան այն շնորհների մասին, որ տրված էին ինձ, հավանության ձեռք մեկնեցին ինձ և Բառնաբասին, որպեսզի մենք գնանք հեթանոսների մեջ, իսկ իրենք՝ հրեաների մեջ» (Գաղ. Բ 9)։:

Համաձայն եկեղեցական ավանդության՝ Երուսաղեմի առաջին ժողովից հետո առաքյալները ցրվում են զանազան երկրներ։երկրներ: Հովհաննեսը գնում է [[Եփեսոս]], որտեղ ընդարձակում է Պողոս առաքյալի հիմնած համայնքը, երկար ժամանակ մնում է Եփեսոսում, ապա աքսորվում է [[Պատմոս կղզի]]։: Ավանդությունից ենք իմանում Հովհաննես առաքյալի մահվան որոշ մանրամասներ։մանրամասներ:

Առաքյալների շարքում Հովհաննեսը միակն է, ով չի մահացել նահատակությամբ։նահատակությամբ: Հովհաննու ավետարանում փոքրիկ ակնարկ կա նրա մահվան վերաբերյալ. «Պետրոսը դարձավ և տեսավ, որ այն աշակերտը, ում Հիսուս սիրում էր, գալիս է հետևից. նա, որ ընկել էր նրա կրծքովն ու ասել. «Տե՛ր, ո՞վ է, որ մատնելու է քեզ»։: Պետրոսը, նրան տեսնելով, ասաց Հիսուսին. «Տե՛ր, իսկ սա ի՞նչ կլինի»։: Հիսուս նրան ասաց. «Եթե ես կամենում եմ, որ դա ապրի, մինչև որ ես գամ, այդ քեզ ի՞նչ հոգ, դու արի՛ իմ հետևից»։: Եվ այս խոսքը տարածվեց եղբայրների մեջ. և կարծեցին, թե այն աշակերտը չպիտի մեռնի։մեռնի: Բայց Հիսուս նրան չասաց, թե չպիտի մեռնի, այլ թե՝ ես կամենում եմ, որ դա ապրի, մինչև որ ես գամ։գամ: Այս աշակերտն է, որ վկայում է այս բաների մասին, որ և գրեց իսկ դրանք. և գիտենք, որ նրա վկայությունը ճշմարիտ է» (Հովհ. 21։21: 21-25)։: Ավանդությունը նշում է, որ առաքյալը մահացել է շուրջ [[100]] թ., Եփեսոսում, 95 տարեկան հասակում։հասակում: Ավանդությամբ մեզ հասած տեղեկության համաձայն՝ մահից առաջ շատ չարչարանքներ է տեսել, բայց մահացել է խաղաղ պայմաններում։պայմաններում: Մի պատմության համաձայն՝ ծերության տարիներին, երբ խոսել չի կարողացել, եկեղեցի է մտել ասելու համար միայն «Մանուկներ, սիրեցեք միմյանց»։:

Ավանդաբար [[Նոր Կտակարան]]ում եղած գրքերից Հովհաննու ավետարանը, [[Ընդհանրական նամակներ|Հովհաննու ընդհանրական երեք նամակները]] և Հայտնության գրքի հեղինակ համարվել է Հովհաննես առաքյալը։առաքյալը: Հովհաննու ավետարանի ներքին վկայությունները հաստատում են Հովհաննեսի հեղինակ լինելը (Հովհ. 21։21: 25)։: Հօգուտ այս մոտեցման որոշ արտաքին ապացուցներ ևս կան. վաղ եկեղեցու հայրերից [[Իրենեոս Լուգդոնացի]]ն (+202) և [[Կղեմես Հռոմեացի]]ն (+101) փաստում են, որ ավետարանը գրել է Զեբեդեոսի որդի Հովհաննեսը։Հովհաննեսը: Հերապոլսի եպիսկոպոս [[Պապիաս]]ը (60-130) սակայն նշում է, որ հայտնի են եղել երկու Հովհաննեսներ՝ առաքյալը, որ այլևս ողջ չէր, և Երեց Հովհաննեսը, որ տակավին ողջ էր։էր: Այս վկայությունից ելնելով որոշ գիտնականներ ավետարանի հնարավոր հեղինակ համարում են Հովհաննես Երեցին։Երեցին: Այնուամենակնիվ եկեղեցական ավանդությունը պնդում է, որ գիրքը գրվել է Եփեսոսում։Եփեսոսում: Մեկ այլ, երրորդ և ավելի հավանական տեսակետի համաձայն՝ Ավետարանի շարադրման համար տեղեկությունները տվել է Հովհաննես առաքյալը, իսկ գրի է առել [[Հովհաննես Երեց]]ը։ը: Այսօր մեկ բան հստակ է, որ այս ավետարանը Հովհաննես առաքյալի հիմնած աստվածաբանական դպրոցի ծնունդ է։է: Այսպես է պարագան նաև Հովհաննու առաջին նամակի, որ ոճական և բովանդակային խիստ նմանություն ունի Ավետարանի հետ համեմատած։համեմատած: Հովհաննու Բ և Գ նամակների հավանական հեղինակ է համարվում [[Հովհաննես Երեց]]ը։ը:

Հովհաննեսը ավանդաբար համարվել է նաև Հայտնության գրքի հեղինակ, բայց եթե Դ Ավետարանը և երեք թղթերը կարող էին ներագրվել Զեբեդեոսի որդի Հովհաննեսի կողմից գրված, ապա Հայտնության հեղինակի հարցն ավելի խրթին է։է: Եթե հաշվի առնենք այն, որ Հովհաննեսն ապրել է մինչև հռոմեական [[Դոմետիանոս]] կայսեր (81-96) ժամանակները, ապա հավանական է, որ նա է Պատմոսի տեսանողը, որի տեսիլքները գրի են առնվել Հայտնության գրքում։գրքում:

Հովհաննես առաքյալը նկարչության, մանրանկարչության և քանդակագործության մեջ ներկայացվել է արծվի կերպարանքով։կերպարանքով: Արծիվը խորհրդանշում է առաքյալի ունեցած հզոր ու բարձր թռչող միտքը, որով նա շարադրել է իր Ավետարանը։Ավետարանը: Պատկերագրության մեջ Հովհաննեսը ներկայացվում է առանց մորուքի՝ ցույց տալու համար նրա երիտասարդ տարիքը։տարիքը: Ավելի հաճախ «սիրելի աշակերտը» պատկերվում է Քրիստոսին ավելի մոտ կանգնած, առջևում կամ կողքին նստած։նստած:

Հովհաննես առաքյալը համարվում է քրիստոնեական եկեղեցու մեծագույն սրբերից մեկը։մեկը: Նրա անունով կան բազմաթիվ եկեղեցիներ։եկեղեցիներ: Ավետարանչի տոնը նշվում է բոլոր ավանդական եկեղեցիների կողմից. [[Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցի|Հայ Առաքելական Եկեղեցին]] Հովհաննես Ավետարանչի հիշատակը տոնում է [[Սուրբ Ծնունդ|Ս. Ծննդին]] նախորդող [[Ավագ տոներ]]ի ժամանակ, Հունական եկեղեցին՝ [[սեպտեմբերի 26]]-ին և [[մայիսի 8]]-ին, իսկ [[Կաթոլիկություն|Հռոմեական Կաթոլիկ եկեղեցին]]՝ [[դեկտեմբերի 27]]-ին և [[մայիսի 6]]-ին։ին:

# Աստուածաշունչ Մատեան Հին և Նոր Կտակարանների, Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին և Հայաստանի Աստուածաշնչային ընկերութիւն, 2004։2004:

# [[Մաղաքիա Օրմանյան|Մաղաքիա արք. Օրմանյան]], Համապատում, Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին, 1997։1997:

# Շնորհք արքեպիսկոպոս Գալույտեան, Աստուածաշնչական սուրբեր, Երևան, 1997։1997:

# Ավետարանների գործող անձինք, Սուրբ Էջմիածին, 2010։2010: