«Սուրբ ծնունդը Հայաստանում»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
չ մաքրվեց, փոխարինվեց: ։ → : (34) oգտվելով ԱՎԲ
Տող 1.
'''Սուրբ Ծնունդը Հայաստանում''', Նոր տարվա խորհրդանշական երևույթներից էին բազմապիսի գուշակությունները (եղանակով, կենդանիների վարքագծով, այցելուների արտաբերած խոսքերով, մոմի կամ լամպի լույսի տակ պատին գծագրվող ստվերներով և այլն)։:
 
==Սուրբ Ծնունդը Հայաստանում==
[[Պատկեր:Adoration of the shepherds reni.JPG|մինի|Քրիստոսի ծնունդը]]
Տոնի կարևորագույն «Տարի հաց», «Կրկենի», «Դովլաթ կրկենի», «Կլոճ» և այլ անուններով հայտնի ծիսական հացը գուշակության գլխավոր միջոցն էր։էր:
 
«Տարի հացը» կարող էր լինել գաթա, բաղարջ, կլոր, ձվաձև և այլն, գլխավորն այն էր, որ նրա մեջ թխվելուց առաջ որևէ նշան էր դրվում կորիզ, լոբի, դրամ...։: «Տարի հացը» կտրում էին կես գիշերին կամ արշալույսին, տան անդամների թվի համեմատ, հաճախ բաժին հանելով նաև տան կենդանիներին, արտին, հանդին... Ում բաժնի միջից դուրս գար նշանը, այդ տարի նրան երջանկություն էր սպասվում կամ ընտանիքի հաջողությունը նրանից պիտի գար։գար:
 
Բարին ապահովող [[ծես]]երից և գուշակություններից զատ խիստ ընդհանրա ցած էին չարխափան միջոցները, ինչպես ալյուրով կամ մեղրով խաչեր գծել տան պատերին, գոմի դռանը, պայտ խփել դռան շեմին և այլն։այլն:
 
===Ավանդույթները===
[[Նոր տարի|Նոր տար]]վա տոնահանդեսի համահայկական սովորություններից առանձնանում է նախորդ օրն ու գիշերը 10-12 տարեկան տղաների խմբերի շրջայցերով տոնը շնորհավորելու ավանդույթը։ավանդույթը: Այս խմբերը երգելով շրջում էին տնետուն կամ երդիկից դատարկ տոպրակ իջեցնելով՝ իրենք ծպտված մնում տանիքում։տանիքում: Տանտիկինները կախված տոպրակի մեջ դնում էին մրգեր, հատուկ այդ նպատակով թխված խմորեղեն, ընդեղեն, չամիչ և այլն։այլն: Երգերում ավետվում էին հին տարվա ավարտը, Նոր տարվա գալուստը, հնչում բարեմաղթություններ։բարեմաղթություններ:
 
Չնայած բովանդակային մեծ ընդհանրությանը այդ երգերը բավական տարբերվում էին միմյանցից։միմյանցից:
*դրանք կատարվում էին տեղական բարբառներով,
*երգերում հիշատակվող ուտելիքների թվարկումից,
Տող 32.
 
===Ծննդյան պասը ===
Նոր տարվա նախընթաց երեկոյի ընթրիքը կատարվում էր կեսգիշերին, ընտանիքի բոլոր անդամների պարտադիր ներկայությամբ։ներկայությամբ: Ընթրիքը բաղկա ցած էր լինում գլխավորապես անուշեղենից, խմորեղենից, մրգերից թարմ ու չոր, ընդեղեններից, աղանձից և այլն։այլն: Ուշագրավ է, որ [[հունվարի 1]]-ից սկսվում էր Ծննդյան պասը, և որպես պաս օր Նոր տարվա ուտեստեղենի շարքում իսպառ բացակայում էին կենդանական ծագում ունեցող մթերքները։մթերքները:
 
== [[Սուրբ Ծնունդ]] (Աստվածահայտնություն), Ջրօրհնեք ([[Մկրտություն]]) ==
===Աստվածահայտնություն===
[[Պատկեր:Baptism of Jesus - Museu Calouste Gulbenkian.JPG|250px|մինի|Քրիստոսի մկրտությունը]]
Աստվածահայտնության օրը կամ [[Քրիստոս]]ի ծննդյան տոնը նշում են աշխարհի բոլոր քրիստոնյա ժողովուրդները։ժողովուրդները: Քրիստոնեության վաղ շրջանում այս տոնը նշում էին [[հունվարի 6]]-ին Քրիստոսի մկրտության տոնի հետ միասին։միասին: 4-րդ դարում [[Հռոմ]]ի եկեղեցին որոշում ընդունեց Ծննդյան տոնը նշել [[դեկտեմբերի 25]]-ին, Մկրտությունը հունվա րի 6-ին։ին: Այս որոշումը [[451]] թվականին վավերացրեց [[Քաղկեդոնի ժողով]]ը, որից հետո աշխարհի քրիստոնյա ժողովուրդները, հայերից բացի, Ծնունդն ու Մկրտությունը նշում են առանձին-առանձին։առանձին: Հայոց եկեղեցին հավատարիմ մնաց Ծնունդը հունվարի 6-ին նշելու ավանդույթին և ցայսօր այդ օրենքը պահում է անխաթար։անխաթար: Նույն օրը նշվող Մկրտության տոնը խորհրդանշում էր [[Հորդանան]] գետում Քրիստոսի մկրտությունը։մկրտությունը:
=== Ծննդյան տոն ===
Ծննդյան տոնի հանդիսությունները հայ ժողովրդի կենցաղում պտտվում էին նախ և առաջ եկեղեցու ծիսակարգի շուրջ։շուրջ: Բայց և այնպես դրանց միահյուսվել էին որոշ ժողովրդական սովորություններ, որոնք տոնին մասնակիորեն հաղորդում էին ազգային բնույթ։բնույթ: Այսպես, [[հունվարի 5]]-ի երեկոյան տոնահանդեսը կենտրոնանում էր Թաթախման երեկոյի ընթրիքի շուրջ, որին մասնակից ընտանիքի յուրաքանչյուր անդամի սպասքի առաջ վառվում էր նրա համար ժամերգությունից բերված մոմը։մոմը: Այդ երեկո սեղանի գլխավոր զարդը ձկնեղենի զանազան տեսակներից պատրաստված խորտիկներն էին խաշած, տապակած, ձկով կարկանդակ, խորոված ձուկ և այլն։այլն: Ձկնատեսակներին ուղեկցում էին առատ յուղով օծված բրնձի, ձավարի, արիշտայի խառը կամ անխառը փլավները, ալյուրից պատրաստած ու դոշաբով կամ մեղրով քաղցրացրած խաշիլը, սիսեռով ու չորացրած բանջարեղենով ապուրը։ապուրը:
 
Ընթրիքի ընթացքում տուն էին մտնում Քրիստոսի ծնունդն ավետող տղաների 3-5 հոգիանոց խմբեր, տանտերերից ստանում յուղ, ձու, ընկույզ, այլ մթերքներ։մթերքներ: «Ավետիս» երգերը շատ բազմա զան են, երգվում են տեղական բարբառով։բարբառով: Գրանցում փառաբանվում են Փրկչի առաքինությունները, հրաշագործությունները, ապա բարեմաղթություններ ընտանիքին և նրա անդամներին։անդամներին: «Ավետիս» երգերի ընդհանուր բարեմաղթությունների թեման հնչում է մոտավորապես այսպես.
 
<center><poem>- Թող ձեր սեղանն բոլորի, ավետիս,
Կթխանի մեջ գինով ի լի, ավետիս,
Ձեր բարեկամքն ուրախանան, ավետիս,
Չարակւսմքն ի դառս պատռին, ավետիս։ավետիս:</poem></center>
===Ջրօրհնեք ===
[[Պատկեր:Severa-past2008.jpg|մինի|Ջրօրհնեքի արարողություն]]
Հունվարի 6-ին պատարագից հետո կատարվում էր [[Հորդանան գետ]]ում Քրիստոսի մկրտությունը խորհրդանշող արարողությունը, որ հայտնի է «Խաչը ջուրը գցել» կամ «Ջրօրհնեք» անուններով։անուններով: Հասարակության աչքի առաջ քահանան խաչը ջուրն էր գցում և մեռոն կաթեցնում ջրի մեջ։մեջ: Հավաքվածներն անմիջապես օրհնված ջրի մեջ թաթախում էին իրենց ձեռքերը, քսում հիվանդ մասերին համոզված, որ օրհնված ջուրը կլավացնի իրենց։իրենց: Այդ ջրից թասերով, սափորներով տուն էին տանում, կաթեցնում յուղ ու պանրի կարասները, ամբարի մեջ՝ մթերքների առատությունն ապահովելու հույսով։հույսով: Այդ ջրից պահում էին նաև մինչև հաջորդ տարվա տոնը և գործածում անհրաժեշտության դեպքում մաքրում ապականված ամանեղնը, խմեցնում հիվանդներին, խառնում [[Տեառնընդառաջ]]ի մոխրին և գործածում կարկտի դեմ և այլն։այլն:
 
Ջրօրհնեքի տոնական ժողովրդական ծիսաշարն, անշուշտ, առնչվում է վաղնջական ժամանակներից հայոց մեջ հայտնի ջրի պաշտամունքի գաղափարին, որի դրսևորումներն առտնին ու տոնական կենցաղում ձգվում էին ողջ տարվա ընթացքում և միտում ունեին մարդկանց հաղորդակցել ջրի մաքրագործող ու կենարար զորությանը։զորությանը:
 
== Արտաքին հղումներ ==
Տող 61.
 
{{Օրվա հոդված նախագծի մասնակից}}
 
[[Կատեգորիա:Քրիստոնեական ծիսակատարություններ]]
[[Կատեգորիա:Կրոնական արարողություններ]]