«Լև Տոլստոյ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ փոխարինվեց: [[File: → [[Պատկեր: |
չ մաքրվեց, փոխարինվեց: — → - (153), ։ → : (635) oգտվելով ԱՎԲ |
||
Տող 2.
{{Տեղեկաքարտ Գրող
| բնագիր անուն = Лев Толстой
| ստեղծագործական շրջան =
}}
'''Լև Նիկոլաևիչ Տոլստոյ'''<ref group="Ն">Տոլստոյը, ստեղծված ժողովրդական արտասանական ավանդույթին համապատասխան, ինքնիրեն անվանում էր «Լյով», այդպես էին նրան անվանում նաև կինը, որդին՝ Սերգեյը, և Վ.
Դեռ կենդանության օրոք որպես ռուս գրականության գագաթ ճանաչված գրող{{sfn|БСЭ|1977|}}, Լև Տոլստոյի արվեստը նշանավորեց ռուսական և համաշխարհային ռեալիզմի զարգացման նոր փուլը՝ յուրահատուկ կամուրջ դառնալով [[19-րդ դար]]ի դասական վեպի և [[20-րդ դար]]ի գրականության ավանդույթների
Առավել հայտնի են Տոլստոյի այնպիսի ստեղծագործություններ, ինչպիսիք են՝ «[[Պատերազմ և խաղաղություն]]», «[[Աննա Կարենինա]]», «Հարություն» վեպերը, «Մանկություն», «Պատանեկություն», «Երիտասարդություն»<ref group="Ն">Ինքը՝ Տոլստոյը, իր վեպի գաղափարն ավելի լայն էր տեսնում, քան պարզապես ինքնակենսագրական
== Կենսագրություն ==
=== Ծագում ===
Ծագում էր ազնվական ընտանիքից, ինչպես նշում են հայտնի աղբյուրները՝ [[1351]]
Լև Տոլստոյի մորական պապը եկատերինյան գեներալ էր՝ Նիկոլայ Սերգեևիչ Վոլկոնսկին, մի քանի նմանություններ ուներ դաժան ծերուկ Բոլկոնսկի իշխանի հետ «Պատերազմ և Խաղաղություն» ստեղծագործությունից<ref>[http://slovari.yandex.ru/~книги/Военная%20энциклопедия/Волконские,%20князья/ Վոլկոնսկիներ «Ռազմական հանրագիտարան», 1912թ, հատոր 7, էջ 329]</ref>
Բացի Վոլկոնսկիներից, Լև Տոլստոյը ուներ բարեկամական կապեր նաև այլ ազնվական ընտանիքների հետ, ինչպիսիք էին [[Գորչակովներ]]ը, [[Տրուբեցկիներ]]ը և
{{Լև Տոլստոյի նախնիները}}
Տող 22.
[[Պատկեր:VolkonskayaMN.jpg|200px|thumb|left|Մ․ Վոլկոնսկայայի ուրվապատկերը՝ գրողի մոր միակ նկարը, 1810-ական թթ]]
[[Պատկեր:Nicolay Ilyich Tolstoy.jpg|200px|right|thumb|Նիկոլայ Իլյիչ Տոլստոյ՝ գրողի հայրը, 1820-ական թթ]]
Լև Տոլստոյը ծնվել է [[1828]] թվականի [[օգոստոսի 28]]-ին, [[Տուլսկի նահանգ]]ի Կրապիվենյան գավառում, մայրական ժառանգական կալվածքում՝ Յասնայա
Որբացած երեխաների դաստիարակությունն իր ձեռքը վերցրեց հեռավոր բարեկամուհին՝ Տ.
Յուշկովների տունը համարվում էր ամենաուրախներից մեկը Կազանում. ընտանիքի բոլոր անդամները բարձր էին գնահատում արտաքին
Լև Նիկոլաևիչը ցանկանում էր փայլել հասարակության մեջ, բայց նրան խանգարում էին բնածին ամաչկոտությունն ու անհրապույր
=== Կրթություն ===
[[Պատկեր:Native house of Leo Tolstoy.jpg|thumb|left|250px|Այն տունը, որտեղ ծնվել է Լ․ Տոլստոյը 1898թ]]
Նրա կրթությամբ սկզբում զբաղվում էր ֆրանսիացի տնային դաստիարակ Սեն-Տոման («Պատանեկություն» վիպակի հերոս St.-Jérôme-ի նախատիպը), ով փոխարինեց բարեհոգի գերմանացի Ռեսելմանին. վերջինիս Տոլստոյը պատկերել է «Մանկություն» վիպակի հերոս Կարլ Իվանովիչի
[[1843]] թվականին Պ. Ի. Յուշկովան, իր վրա վերցնելով իր անչափահաս եղբորորդիների խնամակալության դերը (չափահաս էր միայն ավագը՝ Նիկոլայը)՝ նրանց բերեց
Ամբողջական կուրսի կրկնությունից խուսափելով՝ տեղափոխվեց իրավագիտական ֆակուլտետ, որտեղ որոշ առարկաների գնահատականների հետ կապված խնդիրները
=== Գրական գործունեության սկիզբ ===
[[Պատկեր:Diary of Leo Tolstoy.jpg|thumb|right|225px|Իր օրագիրը Տոլստոյը վարել է երիտասարդ տարիներից մինչև կյանքի
[[1847|1847 թվականի]] մարտի 11-ից Տոլստոյը [[Կազանի հոսպիտալ]]ում
Բուժումն ավարտելով՝ 1847 թվականի ամռանը Տոլստոյը թողեց համալսարանը և մեկնեց բաժանման արդյունքում իրեն բաժին հասած «[[Յասնայա Պոլյանա]]»<ref>{{Ռուսերեն գիրք|автор = |часть = |заглавие =Краткий биографический очерк, написанный со слов графа Л. Н. Толстого его женой гр. С. А. Толстой 25 октября 1878 года |ссылка =http://feb-web.ru/feb/litnas/texts/l691/ln1-5104.htm |ответственный = |место = |издательство = |год =1910 |том = |страницы = 510|isbn = }}</ref>
Իր օրագրում Տոլստոյն ինքն իր համար ձևակերպել էր կյանքի կանոնների ու նպատակների մեծ քանակություն, սակայն հաջողվում էր հետևել դրանց չնչին մասին
1848 թվականի հոկտեմբերի կեսերին Տոլստոյը մեկնեց [[Մոսկվա]]՝ հաստատվելով [[Արբատի շրջան]]ում, որտեղ ապրում էին նրա բարեկամներից ու ընկերներից
[[1849|1849 թվականի]] փետրվարին, մեկնելով [[Պետերբուրգ]], ժամանակն անց էր կացնում իր ապագա կնոջ քեռու՝ Կ. Ա. Իսլավինի հետ մշտական խրախճանքներում («Իսլավինի հանդեպ ունեցածս համակրանքի պատճառով ես պետերբուրգյան կյանքիցս ութ ամիս կորցրի»)
Հետագայում նա ժամանակ առ ժամանակ գալիս էր Մոսկվա, որտեղ հաճախ ժամանակն անց էր կացնում մոլեխաղերով, ինչը երբեմն վատ էր անդրադառնում նրա ֆինանսական վիճակի
Տոլստոյի սիրած երգահաններն էին [[Յոհան Սեբաստիան Բախ|Բախ]]ը, [[Հենդել]]ը և [[Շոպեն]]
1850-1851 թվականների ձմռանը Տոլստոյն սկսեց գրել «[[Մանկություն (Տոլստոյ)|Մանկությունը]]»
Պարտքերը մարելու համար անհրաժեշտ էր կրճատել սեփական ծախսերը, և 1851 թվականի գարնանը Տոլստոյն հապշտապ, առանց որոշակի նպատակի, Մոսկվայից մեկնեց
[[Պատկեր:Leo Tolstoy and his brother Nikolai.JPG|thumb|left|200px|Տոլստոյը և իր եղբայր Նիկոլայը Կովկաս մեկնելուց առաջ, 1851 թ </center>]]
1851 թվականի աշնանը, Թիֆլիսում քննություն հանձնելով, Տոլստոյն ընդունվեց [[20-րդ հրաձգային բրիգադ]]ի 4-րդ գումարտակ՝ որպես ենթասպա, [[Թերեք (գետ)|Թերեք]]ի ափին, [[Կիզլյարսկի շրջան (Դաղստան)|Կիզլյար]]ի մոտ գտնվող [[Ստարոգլադովյան ավան|Ստարոգլադովյան կազակական ավան]]
Ստանալով «Մանկության» ձեռագիրը՝ «Սովրեմեննիկի» խմբագիր [[Նիկոլայ Նեկրասով|Ն. Ա. Նեկրասովն]] իսկույն նկատեց դրա գրական արժեքը և մի սիրալիր նամակ գրեց հեղինակին, որը վերջինիս վրա բավականին ոգևորիչ ազդեցություն
Համեմատաբար ավելի ուշ շրջանի գործունեութունը բնորոշ է Տոլստոյի համար. նա երբևէ իրեն չի համարել պրոֆեսիոնալ գրական գործիչ՝ ընկալելով պրոֆեսիոնալիզմը ոչ թե ապրելու պայմաններ ապահովող մասնագիտության իմաստով, այլ՝ գրական հետաքրքրությունների
=== Զինվորական ծառայություն ===
[[Պատկեր:Stele in Memory of Leo Tolstoy's Stay on the 4th Bastion in Sevastopol.jpg|thumb|150px|<center>Հուշասյուն Սևաստոպոլի պաշտպանության (1854-1855) մասնակից Լ․ Տոլստոյի հիշատակին</center>]]
Լինելով յունկեր՝ Լև Նիկոլաևիչը երկու տարի մնաց [[Կովկաս]]ում, որտեղ մասնակցեց Շամիլի գլխավորած՝ լեռնականների հետ մի շարք ընդհարումներին՝ ենթարկվելով կովկասյան զինվորական կյանքի
Երկար ժամանակ ապրում էր 4-րդ բաստիոնում, որը հաճախակի հարձակումների էր ենթարկվում, Չորնիի ճակատամարտում մարտկոցի հրամանատար էր, ներկա է եղել [[Մալախով Կուրգան]]ի գրոհի ժամանակ տեղի ունեցած
Դեռ կայսր Նիկոլայ 1-ինի կենդանության օրոք Տոլստոյը մտադիր էր հրետանավոր սպաների հետ հրատարակել «Զինվորական թերթիկ» էժան և հանրամատչելի ամսագիրը, սակայն ամսագրի նախագիծն իրականացնել այդպես էլ
{{քաղվածք|Ռմբակոծության ժամանակ չորրորդ բաստիոնի Յազոնովյան ռեդուտում գտնվելու, սառնասրտության և իրավիճակը տնօրինելու ունակության
[[Պատկեր:Военный листок.jpg|thumb|250px|left|Լև Տոլստոյի չիրականացված հրատարակության շապիկի նախագիծը, 1854]]
Սևաստոպոլի պաշտպանության համար Տոլստոյը պարգևատրվեց Սուրբ Աննայի 4-րդ աստիճանի շքանշանով՝ «Արիության համար» մակագրությամբ, «1854-1855 թվականներին Սևաստոպոլի պաշտպանության համար» և «1853-1856 թվականների պատերազմի հիշատակին»
Տոլստոյը, խիզախ սպայի համբավն ու փայլուն հռչակը վայելելով, կարիերայի մեծ հնարավորություն
=== Ճանապարհորդություններ Եվրոպայում ===
Պետերբուրգում երիտասարդ գրողին գրկաբաց ընդունեցին բարձրաշխարհիկ սրահներում և գրական
Այդ ժամանակ գրվեցին «[[Բուքը (վեպ)|Բուքը]]», «[[Երկու հուսար (վեպ)|Երկու հուսար]]», ավարտվեցին «[[Սևաստոպոլն օգոստոսին (վեպ)|Սևաստոպոլն օգոստոսին]]» և «[[Պատանեկությունը (վեպ)|Պատանեկությունը]]», շարունակվում էր աշխատանքն ապագա «[[Կազակներ (վեպ)|Կազակների]]» վրա{{sfn|Эйхенбаум Б. М.|1969|}}
Սակայն ուրախ և հագեցած կյանքն իր դառը հետքը թողեց Տոլստոյի
Առաջին արտերկրյա ուղևորության ընթացքում նա այցելեց [[Փարիզ]], որտեղ նրան սարսափեցրեց [[Նապոլեոն I|Նապոլեոն 1]]-ինի անձի պաշտամունքը («Չարագործի աստվածացում. սարսափելի է»), միաժամանակ նա այցելում էր պարահանդեսներ, թանգարաններ, հիանում էր «սոցիալական ազատության զգացումով»
{{քաղվածք|«Իսկապես, Փարիզն ամենևին համահունչ չէ նրա
Ուղևորություններն Արևմտյան Եվրոպայով ([[Գերմանիա]], [[Անգլիա]], [[Ֆրանսիա]], [[Շվեյցարիա]], [[Իտալիա]], 1857 և 1860-1861 թվականներին) գրողի վրա ավելի շատ բացասական ազդեցություն
[[Պատկեր:1856. Л.Н.Толстой.jpg|thumb|left|Սովրեմեննիկի գրականագետների լուսանկարման օրը, Լևիցկին իր սրահում նկարեց յուրաքանչյուր
[[Պատկեր:Russian writers by Levitsky 1856.jpg|thumb|210px|right|Սովրեմեննիկի ռուս գրողները՝ Գոնչարով, Տուրգենև, Տոլստոյ, Գրիգորովիչ, Դրուժինին,
Լև Նիկոլաևիչը գրում է «[[Ալբերտ (վիպակ)|Ալբերտ]]»
Վերջին վեպը հրատարակվեց Մ. Կատկովի «Ռուսկիյ վեստնիկ»-
Հաջորդ ուղևորության ընթացքում նրան հիմնականում հետաքրքրում էին [[ժողովրդական կրթություն]]ն ու այն հաստատությունները, որոնք նպատակ ունեին բարձրացնել աշխատավոր ժողովրդի կրթության
Ֆրանսիայի հարավով երկրորդ ճանապարհորդության ընթացքում Տոլստոյի տրամադրության լրջությանը նպաստեց նաև այն, որ [[տուբերկուլոզ]]ից, հենց նրա ձեռքերի վրա, մահացավ նրա սիրելի եղբայրը՝
Աստիճանաբար գրաքննությունը 10-12 տարով սառեց Լև Տոլստոյի նկատմամբ, ընդհուպ մինչև «[[Պատերազմ և խաղաղություն]]» վեպի ի հայտ գալը. նա ինքն էլ չէր ձգտում գրական գործիչների հետ մտերմության, բացառություն անելով միայն [[Աֆանասի Ֆետ]]ի
=== Բուժումը բաշկիրական քոչվորական Կարալիկ ավանում ===
[[1862]] թվականի [[մայիս]]ին Լև Նիկոլաևիչը, որ տառապում էր [[ընկճախտ]]ից<ref>{{Գիրք|հեղինակ=Сегалин Г.В. |մաս=3. Приступы патологического изменения настроения. Приступы депрессии |ссылка часть= |վերնագիր= Эвропатология личности и творчества Льва Толстого|բնօրինակ= |ссылка=http://az.lib.ru/t/tolstoj_lew_nikolaewich/text_0410.shtml |викитека= |ответственный= |հրատարակություն= |վայր= |հրատարակչություն= |թվական=1930 |հատոր= |էջերի թիվ= |մեջբերվող էջեր= |սերիա= |ISBN= |տպաքանակ=}}</ref>, բժիշկների խորհրդով մեկնեց [[Սամարա]]յի նահանգի բաշկիրական Կարալիկ ֆերման, որպեսզի բուժվի այն ժամանակ նոր և մոդայիկ [[կումիսաբուժություն|կումիսաբուժության]]
Կարալիկով հիացած՝ Տոլստոյն այստեղ կալվածք գնեց և արդեն հաջորդ՝ [[1872]] թվականի ամառն անցկացրեց սեփական կալվածքում, ողջ ընտանիքի հետ<ref name="Ерофеев" />
=== Մանկավարժական գործունեություն ===
[[Պատկեր:Журнал Ясная Поляна.jpg|thumb|right|170px|Տոլստոյի երկրորդ ամսագիրն ավելի հաջողակ էր, քան առաջինը, սակայն հրատարակվել էր միայն մեկ
[[Պատկեր:Tolstoy 1862.jpg|thumb|left|170px|Լ.Ն. Տոլստոյի, 1862
[[1859]] թվականին, դեռևս ճորտ գյուղացիների ազատագրումից առաջ, Տոլստոյը գործնականորեն սկսեց զբաղվել դպրոցների կազմակերպմամբ ինչպես իր Յասնոյե Պոլյանայում, այնպես էլ՝ ողջ Կրապիվենյան գավառում<ref name="ШКЛЖЗЛ1">{{Գիրք|автор=Шкловский В. Б.|վերնագիր= Лев Толстой|ссылка=http://imwerden.de/pdf/shklovsky_lev_tolstoy_1963_text.pdf|վայր=М.|издательство=Мол. гвардия|թվական=1963|սերիա=«Жизнь замечательных людей»|մեջբերվող էջեր=864|ref=Шкловский В. Б.}}</ref>
Յասնոպոլյանյան դպրոցը պատկանում էր մանկավարժական յուրօրինակ փորձարկումների թվին. [[գերմանական մանկավարժության դպրոց]]ի առջև խոնարհման դարաշրջանում Տոլստոյը կտրականապես մերժեց ամեն տեսակի [[կանոնակարգում]] և կարգապահություն
[[1862]] թվականին Տոլստոյն սկսեց հրատարակել «[[Յասնայա Պոլյանա (ամսագիր)|Յասնայա Պոլյանա]]» մանկավարժական ամսագիրը, որտեղ գլխավոր աշխատակիցը հենց ինքն
Շուտով Տոլստոյը թողեց մանկավարժությամբ
Յասնոպոլյանյան դպրոցի փորձը հետագայում պիտանի եղավ մի շարք հայրենական մանկավարժների
=== Լև Տոլստոյի հասարակական գործունեությունը 1860-ական թվականներին ===
[[1861|1861 թվականի]] մայիսին Եվրոպայից վերադառնալուց հետո Լ. Ն. Տոլստոյին առաջարկեցին դառնալ խաղաղարար միջնորդ [[Տուլայի մարզ|Տուլայի նահանգ]]ի [[Կրապիվենյան գավառ]]ի 4-րդ
[[1866]] թվականի հուլիսին Տոլստոյը հանդես եկավ զինվորական [[դաշտային դատարան]]ում՝ որպես Յասնոյե Պոլյանայից ոչ հեռու տեղակայված [[Մոսկովյան հետևակային գունդ|Մոսկովյան հետևակային գնդի]] վաշտային գրագիր Վասիլի Շաբունինի
{{քաղվածք||«Այդ դեպքն իմ կյանքի վրա առավել մեծ ազդեցություն ունեցավ, քան նախկին բոլոր կարևոր թվացող իրադարձությունները՝ կարողության կորուստ կամ հավելում, հաջողություններ կամ անհաջողություններ գրականության մեջ, նույնիսկ մտերիմների կորուստը»{{sfn|Гусев Н. Н. 1855
=== Ստեղծագործական ծաղկման շրջան ===
[[Պատկեր:Tolstoy 1876.jpg|thumb|left|Լև Տոլստոյ (1876)</center>]]
Ամուսնությունից հետո առաջին 12 տարվա ընթացքում Տոլստոյն ստեղծեց «Պատերազմ և խաղաղություն» և «[[Աննա Կարենինա]]»
Տոլստոյի համար ստեղծագործության մեջ կարևորագույն հետաքրքրությունը «կերպարների պատմությունն է, նրանց անընդհատ և բարդ շարժումն ու զարգացումը»
==== Պատերազմ և խաղաղություն ====
[[Պատկեր:War-and-peace 1873.gif|thumb|140px|right|[[1873]] թվականին հրատարակված «Պատերազմ և խաղաղություն» գրքի կազմը</center>]]
«[[Պատերազմ և խաղաղություն (վեպ)|Պատերազմ և խաղաղություն]]» վեպին նախորդեց «Դեկաբրիստներ» վեպը ([[1860]]-[[1861]]), որին հեղինակը բազմիցս անդրադարձել է, սակայն այդպես էլ չի
«Պատերազմ և խաղաղություն» վեպը բացառիկ երևույթ է ինչպես ռուսական, այնպես էլ արտասահմանյան գրականության
Ռուս ազգային գծերը հեղինակը ցույց է տվել «հայրենասիրության թաքնված ջերմության», ցուցադրական հերոսականության մերժման, արդարության հանդեպ խաղաղ հավատի, հասարակ զինվորների համեստ արժանապատվության և խիզախության
Տոլստոյի վեպում լայնորեն ներկայացված են հասարակության ամենատարբեր շերտերը՝ կայսրերից ու թագավորներից մինչև հասարակ զինվորներ, [[Ալեքսանդր I]]-ինի գահակալության շրջանի բոլոր տարիքներն ու
Տոլստոյն ինքը գոհ էր իր ստեղծագործությունից, սակայն [[1871]] թվականի [[հունվար]]ին Ա. Ա. Ֆետին ուղարկած նամակում նա գրել է. «Որքան երջանիկ եմ, որ «Պատերազմի» նման բազմաբառ դատարկաբանություն էլ երբեք չեմ գրելու»
==== Աննա Կարենինա ====
Ոչ պակաս դրամատիկ և լուրջ ստեղծագործություն է ողբերգական սիրո պատմությունը՝ «[[Աննա Կարենինա]]» վեպը ([[1873]]-[[1876]])
Վեպում ավելի քիչ են «[[Պատերազմ և խաղաղություն (վեպ)|Պատերազմ և խաղաղություն]]» վեպի հերոսներին հատուկ հոգեկան ապրումների պարզությունն ու հստակությունը, առավել ընդգծված են նրբազգացությունը, ներքին լարվածությունն ու
Տվյալ ստեղծագործության պրոբլեմատիկան Տոլստոյին անմիջականորեն տանում էր դեպի [[1870]]-ական թվականների մտավոր
==== Այլ ստեղծագործություններ ====
[[Պատկեր:WaltzByLeoTolstoy.jpg|thumb|150px|Վալս՝ հորինված Տոլստոյի և գրի առնված Ս․ Տանեևի կողմից, փետրվարի 10, 1906թ]]
[[1879]] թվականի [[մարտ]]ին Լև Տոլստոյը [[Մոսկվա]]յում ծանոթացավ [[Վասիլի Շչեգոլյոնոկ]]ի հետ, և այդ նույն թվականին վերջինս գրողի հրավերով այցելեց [[Յասնայա Պոլյանա]], որտեղ անցկացրեց մեկ-մեկուկես
Տոլստոյի նոր աշխարհընկալումն առավել ամբողջական է արտահայտվել նրա «Խոստովանություն» ([[1879]]-[[1880]], հրատարակվել է [[1884]] թվականին) և «Ո՞րն է իմ հավատը» ([[1882]]-[[1884]])
==== Շեքսպիրի ստեղծագործությունների գրաքննադատություն ====
«Շեքսպիրի և դրամայի մասին» իր քննադատական ակնարկում,{{sfn|Собр. соч., 22 т.|
=== Մասնակցությունը Մոսկվայի մարդահամարին ===
[[Պատկեր:Tolstoi-lev-life.jpg|thumb|left|225px|Լև Տոլստոյը մանուկ, հասուն և տարեց հասակում]]
Լև Տոլստոյը մասնակցեց [[1882]] թվականի Մոսկվայի
Տոլստոյը գտնում էր, որ մարդահամարի հետաքրքրությունն ու նշանակությունը հասարակության համար կայանում է նրանում, որ այն կամա, թե ակամա, հայելու նման արտացոլում է ողջ հարակությունը և մեզնից
Չնայած Տոլստոյի կողմից մարդահամարի բարի նպատակների մասին պաշտոնապես հայտարարելը, բնակչությունը կասկածանքով վերաբերվեց այդ
=== Լև Տոլստոյը Մոսկվայում ===
[[Պատկեր:Vozdvizenka9.jpg|thumb|right|260px|«Բոլկոնսկիների տունը» [[Մոսկվա]]յում (Վոզդվիժենկա 9)]]
Ինչպես գրում է մոսկվայագետ [[Ալեքսանդր Վասկին]]ը, Լև Տոլստոյը Մոսկվա է այցելել ավելի քան հարյուր հիսուն
Բացի այդ, Վոզդվիժենկա փողոց, 9 հասցեում էր գտնվում Լև Նիկոլաևիչի պապի՝ իշխան Նիկոլայ Սերգեևիչ Վոլկոնսկու տունը՝ գնված 1816 թվականին Պրասկովյա Վասիլևնա Մուրավյովա-Ապոստոլից (դուստրը գեներալ-պորուչիկ [[Վասիլի Գրուշեցկի|Վասիլի Գրուշեցկ]]ու<ref>{{cite web|author=|date=1997|url=http://www.outdoors.ru/book/msk/msk_strit1.php?str=76|title=Воздвиженка, 9. Дом В. В. Грушецкого|work=Москва. Архитектурный путеводитель. Ул.Воздвиженка|publisher=|accessdate=2010 թ․ նոյեմբերի 23–ին|lang=|archiveurl=http://www.webcitation.org/64qf2YLTN|archivedate=2013-04-04}}</ref>, որն էլ հենց կառուցել էր այդ տունը<ref>{{cite web |url=http://um.mos.ru/houses/2482/ |title=Дом старика Болконского |author= |authorlink= |coauthors= |quote= |date=2013 |format= |work=Узнай Москву |publisher=Департамент культурного наследия города Москвы |accessdate= |lang= |description= |deadlink= |archiveurl=http://www.peeep.us/6f413f3a |archivedate=2013-01-05}}</ref>, կինը գրող-սենատոր [[Իվան Մուրավյով-Ապոստոլ]]ի, մայրը երեք Մուրավյով-Ապոստոլ դեկաբրիստ-եղբայրների)
1886, 1888 և 1889 թվականներին Լև Տոլստոյը երեք անգամ ոտքով Մոսկվայից հասավ Յասնոյե
=== Հոգևոր ճգնաժամ և քարոզչություն ===
Իր «Խոստովանություն» աշխատության մեջ Տոլստոյը գրել է, որ [[1870]]-ական թվականների վերջերից անլուծելի թվացող հարցերն սկսել են տանջել իրեն. «Լավ, ասենք 6000 դեսյատին հող ունեցա Սամարայի նահանգում, 300 գլուխ էլ ձիեր, հետո՞», գրականության ոլորտում. «Լավ, ասենք [[Նիկոլայ Գոգոլ|Գոգոլ]]ից, [[Պուշկին]]ից, [[Շեքսպիր]]ից, [[Մոլիեր]]ից, աշխարհի բոլոր գրողներից ավելի ճանաչված դարձա, հետո՞ ինչ»
{{քաղվածք|«Ես՝ երջանիկ մարդս, ինքս ինձնից պահում էի պարանը, որպեսզի չկախվեմ պահարանների միջև ձգվող գերանից, սեփական սենյակումս, որտեղ ամեն օր մենակ էի լինում, և դադարեցի զենքով որսի գնալ, որպեսզի չգայթակղվեմ ինքս ինձ կյանքից զրկելու չափազանց հեշտ
Որպեսզի գտնի իրեն հուզող հարցերի պատասխանները, Տոլստոյն սկսեց զբաղվել աստվածաբանության ուսումնասիրությամբ և գրեց ու [[1891]] թվականին [[Ժնև]]ում հրատարակեց իր «Դոգմատիկ աստվածաբանության ուսումնասիրություն» աշխատությունը, որում քննադատության ենթարկեց միտրոպոլիտ Մակարիայի (Բուլգակովի) «Ուղղափառ-դոգմատիկ աստվածաբանությունը»
Տոլստոյն աստիճանաբար հրաժարվեց հարուստ կյանքի հաճույքներից ու հարմարությունից, սկսեց զբաղվել ֆիզիկական աշխատանքով, հագնել պարզագույն հագուստ, դարձավ բուսակեր, ընտանիքին նվիրաբերեց իր ողջ կարողությունը, հրաժարվեց գրական սեփականության
[[Ալեքսանդր III]]-ի գահակալման սկզբում Տոլստոյը գրավոր դիմեց կայսրին՝ խնդրելով աստվածաշնչյան ամենաներող ոգով ներում շնորհել արքայասպաններին<ref>{{Գիրք|հեղինակ=Блок А. А. |մաս=Солнце над Россией (Восьмидесятилетие Льва Николаевича Толстого) |ссылка часть= http://feb-web.ru/feb/tolstoy/critics/trk/trk-3582.htm|վերնագիր=Л. Н. Толстой в русской критике: Сборник статей |բնօրինակ= |հղում= |викитека= |ответственный= |հրատարակություն=2-е, доп. |վայր=М. |издательство=Гос. изд-во худож. лит. |թվական= 1952|հատոր= |էջերի թիվ= 358|մեջբերվող էջեր= |սերիա= |ISBN= |տպաքանակ=}}</ref>
Տոլստոյի՝ այդ շրջանում գրված ստեղծագործությունների հանդեպ վերաբերմունքը միանշանակ
[[Պատկեր:Tolstoy1892.jpg|thumb|right|250px|Լ. Ն. Տոլստոյը և իր օգնականը կազմում են կարիքավոր գյուղացիների
[[1891]]-[[1892]] թվականների սովի տարիներին Տոլստոյը Ռյազանի նահանգում կազմակերպեց սովյալների և կարիքավորների օգնության
Վերջին խոշոր ստեղծագործության մեջ՝ «Հարություն» վեպում, Տոլստոյը քննադատել է դատական գործընթացը և բարձրաշխարհիկ արքուբարքը, ծաղրաբար ներկայացրել հոգևորականությանն ու
«Աստծո արքայությունը ձեր մեջ է․․․» տրակտատը Տոլստոյը գրել է ընդմիջումներով՝ գրեթե 3 տարի՝ 1890 թվականի հուլիսից մինչև 1893 թվականի
[[1908]] թվականի [[դեկտեմբերի 6]]-ին Տոլստոյն իր օրագրում գրեց. «Մարդիկ սիրում են ինձ այն անարժեք բաների համար՝ «Պատերազմ և խաղաղություն» և այլն, որոնք նրանց շատ կարևոր են թվում»
[[1909]] թվականի ամռանը Յասնայա Պոլյանայի այցելուներից մեկն իր հիացմունքն ու երախտագիտությունը արտահայտեց՝ «[[Պատերազմ և խաղաղություն]]» և «[[Աննա Կարենինա]]» վեպերի ստեղծման
Տոլստոյի ստեղծագործության վերջին շրջանի որոշ քննադատներ հայտարարեցին, որ նրա գեղարվեստական ուժը տուժել է տեսական հետաքրքրությունների գերակշռության արդյունքում, և որ Տոլստոյն այժմ ստեղծագործում է միայն հանրամատչելի ձևով իր հասարակական-կրոնական հայացքների քարոզչությունն իրականացնելու
=== Եկեղեցուց հեռացնելը ===
[[Պատկեր:Synod Tolstoy.gif|thumb|left|180px|սինոդի որոշումը հռչակվել է [[1901]] թվականի [[փետրվարի 24]]-ին և հրապարակվել «Եկեղեցական տեղեկագրերում»]]
Լև Տոլստոյն ի ծնե եղել է ուղղափառ
Իր ուսմունքը Տոլստոյն օգտագործում էր նախ և առաջ իր իսկ
[[1901]] թվականի փետրվարին սինոդը վերջնականապես հանգեց Տոլստոյին հրապարակայնորեն դատելու և եկեղեցուց դուրս հայտարարելու
1901 թվականի փետրվարի 24-ին սինոդի պաշտոնական մարմին հանդիսացող, «Սրբազան սինոդի կողմից հրատարակվող «Եկեղեցական տեղեկագրերում»» հրապարակվեց «Սրբազան սինոդի 1901 թվականի փետրվարի 20-21-ի № 557 որոշումը կոմս Լև Տոլստոյի մասին՝ հունառուսական ուղղափառ եկեղեցու հավատարիմ հետևորդներին ուղղված ուղերձով».
Տող 220.
<div class="NavContent">
{{քաղվածք|''<…>Աշխարհին հայտնի գրող, ծնունդով ռուս, մկրտությամբ ու դաստիարակությամբ ուղղափառ, կոմս Տոլստոյը, մտքի հպարտությամբ գայթակղված, ըմբոստացել է Աստծո, նրա սուրբ խաչի և խոսքի դեմ, բացահայտ ուրացել է իրեն սնող մորը՝ ուղղափառ եկեղեցին, և աստծուց իրեն տրված շնորհն ու գրական տաղանդն օգտագործել ժողովրդի մեջ Աստծո ու եկեղեցու դեմ ուղղված գաղափարների տարածման, մարդկանց մեջ հայրական ու աստվածային հավատի կործանման համար, այն հավատի, որը հիմնել է տիեզերքը, որով ապրել և փրկվել են մեր նախնիները և որով մինչ օրս գոյատևել ու պահպանվել է սուրբ Ռուսիան''
''Իր և իր աշակերտների կողմից աշխարհով մեկ, մանավանդ մեր թանկագին հայրենիքի սահմաններում տարածվող իր ստեղծագործություններում ու նամակներում նա մոլագարի նման քարոզում է ուղղափառ եկեղեցու և հենց քրիստոնեական դավանանքի բոլոր դոգմաների տապալումը, մերժում է սուրբ երրորդության մեջ փառավորված, տիեզերքի արարիչ կենդանի աստծուն, մերժում է Տեր Հիսուս Քրիստոսին՝ մարդ-աստծուն, աշխարհի փրկչին, ով զոհեց իրեն մարդկության մեղքերը քավելու և մեր փրկության համար և հարություն առավ, հերքում է Քրիստոսի աստվածային սկիզբը և Սուրբ Կույս Մարիամ աստվածածնի կուսածնությունը, չի ընդունում անդրշիրիմյան կյանքն ու հատուցումը, մերժում է եկեղեցու բոլոր խորհուրդները և դրանցում Սուրբ հոգու գոյությունը և, հայհոյելով ուղղափառ ժողովրդի նվիրական սրբությունները՝ չի վարանում ծաղրի ենթարկել խորհուրդներից մեծագույնը՝ սուրբ
''Նրան սթափեցնելու բոլոր փորձերն անհաջողության
''В своих сочинениях и письмах, в множестве рассеиваемых им и его учениками по всему свету, в особенности же в пределах дорогого Отечества нашего, он проповедует, с ревностью фанатика, ниспровержение всех догматов православной Церкви и самой сущности веры христианской; отвергает личного живаго Бога, во Святой Троице славимого, Создателя и Промыслителя вселенной, отрицает Господа Иисуса Христа
''Бывшие же к его вразумлению попытки не увенчались успехом. Посему Церковь не считает его своим членом и не может считать, доколе он не раскается и не восстановит своего общения с нею. <…> Посему, свидетельствуя об отпадении его от Церкви, вместе и молимся, да подаст ему [[Господь]] покаяние в разум истины (Библия, 2Тим, 2:25). Молимтися, милосердый Господи, не хотяй смерти грешных, услыши и помилуй и обрати его ко святой Твоей Церкви. Аминь''<ref name="ReferenceA"/>}}
Տող 233.
[[Պատկեր:Leo Tolstoy in the hell.jpg|thumb|250px|«Լև Տոլստոյը դժոխքում»: Կրոնի և աթեիզմի պատմության թանգարանի հավաքածու, [[1883]]: Կուրսկի նահանգի Ս. Տազով եկեղեցու որմնանկարի դրվագում Տոլստոյն է՝ սատանայի գրկում</center>]]
Եկեղեցու պատմության դոկտոր, հոգևորական [[Գեորգի Օրեխանով]]ի կարծիքով, Տոլստոյի վերաբերյալ սինոդի որոշումը ոչ թե անեծք է, այլ այն փաստի արձանագրումը, որ գրողն ինքն իր սեփական ցանկությամբ հրաժարվել է
«Պատասխան սինոդին»-ում Լև Տոլստոյը հաստատեց եկեղեցու հետ իր կապերը խզելու փաստը. «Այն, որ ես հրաժարվել եմ իրեն ուղղափառ համարող եկեղեցուց, լիովին արդարացի
սինոդի որոշումը հասարակության որոշակի հատվածի վրդովմունքն առաջացրեց. Տոլստոյի հասցեին գալիս էին բազմաթիվ համակրական նամակներ ու
[[1909]] թվականի նոյեմբերին նա մի միտք գրառեց, որը վկայում էր կրոնի՝ նրա լայն ըմբռնման մասին.
{{քաղվածք|«Ես չեմ ուզում լինել քրիստոնյա, ինչպես չեմ ուզում, որ լինեն բրահմայականներ, բուդդայականներ, կոնֆուցիականներ, տաոսիստներ, մուսուլմաններ և
[[2001]] թվականի փետրվարի վերջին կոմսի ծոռը՝ Վլադիմիր Տոլստոյը, ով Տոլստոյի Յասնայա Պոլյանայի տուն-թանգարանի կառավարիչն էր, նամակով դիմեց Մոսկվայի և համայն Ռուսիո պատրիարք [[Ալեքսի II]]-ին՝ խնդրելով վերանայել սինոդի վերոհիշյալ որոշումը<ref>{{cite web| author =| date =2001-02-24| url = http://www.zavet.ru/news/news-s010222.htm| title = Правнук Льва Толстого предлагает Патриарху Алексию отменить "решение" об отлучении писателя от церкви. | work = |publisher =ИТАР-ТАСС | accessdate = 2013-03-31| lang =|archiveurl=http://www.webcitation.org/6Fd7ifsMr|archivedate=2013-04-04}}</ref>
=== Յասնայա Պոլյանայից հեռանալը, մահը և թաղումը ===
Տող 251.
|Բովանդակություն=Հոկտեմբերի 28, 1910 թվական, Յասնայա Պոլյանա
Իմ մեկնումը կվշտացնի
Խնդրում եմ, հասկացի՛ր դա և մի՛ արի հետևիցս, եթե նույնիսկ իմանաս, թե որտեղ
Լև Տոլստոյ
Տող 259.
Հոկտեմբերի 28
Իմ իրերն ու ձեռագրերը հավաքելն ու ինձ ուղարկելը ես հանձնարարել եմ
Լ. Տ.{{sfn|Собр. соч., 22 т.|
}}
[[Պատկեր:Yasnaya tolstoy.jpg|thumb|left|225px|[[Յասնայա Պոլյանա]]ն, որտեղ գրողն ապրել է կյանքի մեծ մասը]]
[[1910]] թվականի [[հոկտեմբերի 28]]-ի (նոյեմբերի 10-ի) գիշերը Լև Տոլստոյը, իրականացնելով կյանքի վերջին տարիներն իր հայացքներին համապատասխան ապրելու որոշումը, գաղտնի և ընդմիշտ լքեց Յասնայա Պոլյանան միայն իր անձնական բժշկի՝ Դ. Մակովիցկու
[[Հոկտեմբերի 31]]-ի (նոյեմբերի 13-ի) առավոտյան Տոլստոյը և իր ուղեկիցները Շամորդինոյից ուղևորվեցին դեպի Կոզելսկ, որտեղ նստեցին արդեն կայարան ժամանած դեպի հարավ մեկնող № 12
Լև Տոլստոյի հիվանդության մասին լուրը մեծ իրարանցում առաջացրեց ինչպես բարձագույն շրջանակներում, այնպես էլ՝ Սրբազան սինոդի անդամների
Լև Նիկոլաևիչին փրկել էին ջանում վեց բժիշկներ, բայց նրանց օգնության առաջարկին գրողը միայն պատասխանեց. «Աստված ամեն ինչ կկարգավորի»
[[Նոյեմբերի 7]]-ին (20-ին) ժամը
Երբ Տոլստոյը մահից առաջ ժամանեց Օպտինո անապատ, միաբանության հոգևոր հայրը և մենաստանի կառավարիչն էր Վարսոնոֆի
[[Պատկեր:Leo-Tolstoy-Funeral.gif|left|մինի|250px|Լև Տոլստոյի թաղման
Նույն օրը թերթերում հրապարակվեց Լև Տոլստոյի վախճանի մասին ներքին գործերի նախարարի հաղորդագրությունը՝ [[Նիկոլայ II]]-ի մակագրությամբ. «Խորապես ցավում եմ մեծ գրողի վախճանի կապակցությամբ, ով տաղանդի ծաղկման շրջանում իր ստեղծագործություններում արտացոլեց ռուսական կյանքի փառահեղ ժամանակաշրջանի
[[Պատկեր:Tolstoy grave.jpg|thumb|250px|left|Լև Տոլստոյի գերեզմանը]]
[[1910]] թվականի [[նոյեմբերի 10]] (23)-ին Լև Տոլստոյին թաղեցին Յասնայա Պոլյանայում, անտառում, կիրճի եզրին, որտեղ մանկության տարիներին նա եղբոր հետ որոնում էր բոլոր մարդկանց երջանկացնելու գաղտնիքը պահող «կանաչ փայտիկը»
[[1913]] թվականի հունվարին հրապարակվեց կոմսուհի Ս. Տոլստայայի [[1912]] թվականի [[դեկտեմբերի 22]]-ի նամակը, որում նա հաստատում էր մամուլում ծավալվող այն լուրը<ref name="НЦОВ">''Панихида на могиле графа Л. Н. Толстого'' // «Нижегородский церковно-общественный вестник», 1913, № 1 (6 января), стб.
'''Պետերբուրգի պահակային ստորաբաժանման գնդապետ ֆոն Կոտենի զեկույցը Ռուսական կայսրության ներքին գործերի նախարարին.'''
{{քաղվածք|«Ի հավելում ս. թ. նոյեմբերի 8-ի տեղեկությունների, Ձերդ Գերազանցությանը զեկուցում եմ նոյեմբերի 9-ին Լև Տոլստոյի հուղարկավորության օրվա առիթով տեղի ունեցած ուսանողական հուզումների
Հայ հոգևորականությունը կրկնակի արարողակարգ իրականացրեց, որի վերջում եկեղեցին արդեն չէր տեղավորում բոլոր աղոթողներին, որոնց զգալի մասը կանգնած մնաց հայկական եկեղեցու գավթում և
Մահվանից երկու տարի առաջ, [[1909]] թվականի [[հունվարի 22]]-ին Տոլստոյն իր օրագրում գրել է.
{{քաղվածք|«Երեկ քահանայապետն էր եկել․․․ Հատկապես տհաճ է, որ նա խնդրում էր մահանալիս իրեն տեղյակ
Տոլստոյի մահվանն արձագանքեցին ոչ միայն Ռուսաստանում, այլև ամբողջ
== Ընտանիք ==
[[Պատկեր:BersSisters.JPG|thumb|250px|left|Քույրեր Ս. Տոլստայան (ձախից) և Տ. Բերսը (աջից), 1860-ական թվականներ]]
Լև Նիկոլաևիչը պատանեկան տարիներից ծանոթ էր Լյուբով Ալեքսանդրովնա Իսլավինայի հետ (ամուսնական ազգանունը՝ Բերս (1826-1886)), սիրում էր խաղալ նրա երեխաների՝ Լիզայի, Սոնյայի և Տանյայի
Դա նրա կյանքի ամենալուսավոր ժամանակաշրջանն էր. նա իսկապես երջանիկ էր՝ մեծ մասամբ կնոջ գործնականության, նյութական ապահովվածության, ստեղծագործական բացառիկ տաղանդի և, դրանով պայմանավորված, եվրոպական ու համաշխարհային հռչակի
Լև Տոլստոյն իր ընտանիքին, այսպես կոչված, «կյանքի պլան» առաջարկեց, որի համաձայն նա մտադիր էր եկամտի մի մասը հատկացնել աղքատներին և դպրոցներին, իսկ ընտանիքի կենսակերպը (կյանքը, սնունդը, հագուստը) զգալիորեն պարզեցնել, նաև վաճառել և բաժանել «ավելորդ ամեն բան»՝ դաշնամուրը, կահույքը,
Այդ ամենից բացի, նրա ավագ եղբայրը՝ Սերգեյ Նիկոլաևիչ Տոլստոյը, պատրաստվում էր ամուսնանալ Սոֆյա Անդրեևնայի կրտսեր քրոջ՝ Տատյանա Բերսի
Դրանից բացի, Սոֆյա Անդրեևնայի հայրը՝ պալատական բժիշկ Անդրեյ Գուստավ (Եվստաֆիևիչ) Բերսը մինչև Իսլավինայի հետ ամուսնությունը Իվան Սերգեևիչ Տուրգենևի մորից՝ Վարվարա Պետրովնա Տուրգենևայից մի աղջիկ
[[Պատկեր:Family of L. Tolstoy.jpg|thumb|210px|right|Լև Տոլստոյը կնոջ և երեխաների հետ, [[1887]]</center>]]
Լև Նիկոլաևիչի և Սոֆյա Անդրեևնայի ամուսնությունից ծնվեց 13 երեխա, որոնցից հինգը մահացան մանուկ
Երեխաները.
# [[Սերգեյ Տոլստոյ|Սերգեյ]] (1863-1947), երգահան,
# [[Տատյանա Տոլստայա|Տատյանա]] (1864-1950)
# [[Իլյա Տոլստոյ|Իլյա]] (1866-1933), գրող,
# [[Լև Լևի Տոլստոյ|Լև]] (1869-1945), գրող,
# [[Մարիա Տոլստայա|Մարիա]] (1871-1906)
# Պյոտր (1872-1873)
# Նիկոլայ (1874-1875)
# Վարվարա (1875-1875)
# [[Անդրեյ Տոլստոյ|Անդրեյ]] (1877-1916), Տուլայի նահանգապետին կից հատուկ հանձնարարությունների գծով պետական
# [[Միխայիլ Տոլստոյ|Միխայիլ]] (1879-1944)
# Ալեքսեյ (1881-1886)
# [[Ալեքսանդրա Տոլստայա|Ալեքսանդրա]] (1884-1979)
# Իվան (1888-1895)
[[2010]] թվականի դրությամբ հայտնի է Լև Տոլստոյի, ընդհանուր առմամբ, 350 հետնորդ (ներառյալ ինչպես ապրողները, այնպես էլ՝ մահացածները), ովքեր ապրել և ապրում են աշխարհի 25
=== Ընտանիքը Տոլստոյի ստեղծագործություններում ===
[[Պատկեր:Tolstoi avec ses petits-enfants.jpg|thumb|left|225px|Լ. Ն. Տոլստոյը վարունգի մասին հեքիաթ է պատմում թոռներին՝ Իլյուշային և Սոնյային, [[1909]] թվական, Կրյոկշինո, լուսանկարը՝ [[Վլադիմիր Չերտկով]]
Լև Տոլստոյը, ինչպես անձնական կյանքում, այնպես էլ՝ արվեստում, կենտրոնական դերը հատկացնում էր
Լև Նիկոլաևիչ Տոլստոյն ընտանիքին ամենամեծ ուշադրությունն էր
== Փիլիսոփայություն ==
Լև Տոլստոյի կրոնական և բարոյական իմպերատիվներն աղբյուր հանդիսացան տոլստոյականության շարժման համար, որը կառուցվել էր երկու հիմնարար դրույթների վրա՝ «պարզեցման» և «չարին բռնությամբ չընդդիմադրելու»<ref group="Ն">Աստվածաշունչ ըստ Մատթեոսի (5:39)</ref>
Տոլստոյի ուսմունքի կարևորագույն հիմքը դարձան Աստվածաշնչի՝ «Սիրե՛ք ձեր թշնամուն» արտահայտությունը և Լեռնային
Ուսմունքի հետևորդների շրջանում, և ոչ միայն, մեծ ժողովրդականություն էին վայելում Տոլստոյի «Որն է իմ հավատը», «Խոստովանություն» և այլ
Տոլստոյը մշակել էր ոչ բռնի անիշխանության հատուկ գաղափարախոսություն. այն կարելի է բնութագրել որպես քրիստոնեական անիշխանություն<ref>{{Գիրք|автор=Новикова Л. И., Сиземская И. H.|վերնագիր=Новая философская энциклопедия: в 4 т.|ссылка=http://iph.ras.ru/elib/0165.html|ответственный=Стёпин В.С|հատոր=I|վայր=М.|издательство=«Мысль»|թվական=
Լև Տոլստոյի «Աստծո արքայությունը ձեր մեջ է» աշխատության մեջ{{sfn|ПСС, 90 т.|
Ռուսական փիլիսոփայության պատմաբան [[Վասիլի Զենկովսկի|Վասիլի Զենկովսկու]] կարծիքով Լև Տոլստոյի հսկայական փիլիսոփայական նշանակությունը, ոչ միայն [[Ռուսաստան]]ի համար, մշակույթը կրոնական հիմքի վրա կառուցելու նրա ձգտման և ապակրոնականացումից ազատվելու նրա սեփական փորձի մեջ է<ref>{{cite web|url=http://www.hrono.ru/biograf/bio_t/tolstoi_filos.php|title=Философские взгляды Л. Н. Толстого|author=Зеньковский В. В.|date=|work=|publisher=|accessdate=2013 թ․ ապրիլի 16|archiveurl =http://www.peeep.us/b50dd097|archivedate =2013-04-16|lang=}}</ref>
== Մատենագրություն ==
Լև Տոլստոյի գրածներից պահպանվել է 174 գեղարվեստական ստեղծագործություն, այդ թվում՝ անավարտ երկեր և
Նրա առաջին տպագրված գործն է «Մանկություն» վիպակը (1852 թվական)
=== Ստեղծագործությունների ժողովածուների հրատարակություն ===
[[Պատկեր:KreutzerSonata.jpg|thumb|right|150px|''«Կրեյսերյան սոնատ». Միխայիլ Էլպիդինի ժնևյան հրատարակությունը. առանց կրճատումների, 1901:'']]
[[1886]] թվականին Լև Նիկոլաևիչի կինն առաջին անգամ իրականացրեց գրողի երկերի ժողովածուի
Բացի այդ, ավելի ուշ էլ բազմիցս հրատարակվել են նրա ստեղծագործությունների ժողովածուներ. [[1951]]-[[1953]] թվականներին՝ «Երկերի ժողովածու 14 հատորով» (Մոսկվա, Գրակպետհրատ), [[1958]]-[[1959]] թվականներին՝ «Երկերի ժողովածու 12 հատորով» (Մոսկվա, Գրակպետհրատ), [[1960]]-[[1965]] թվականներին՝ «Երկերի ժողովածու 20 հատորով» (Մոսկվա, «Խուդոժեստվեննայա լիտերատուրա» հրատ.), [[1972]] թվականին՝ «Երկերի ժողովածու 12 հատորով» (Մոսկվա, «Խուդոժեստվեննայա լիտերատուրա» հրատ.), [[1978]]-[[1985]] թվականներին՝ «Երկերի ժողովածու 22 հատորով» (Մոսկվա, «Խուդոժեստվեննայա լիտերատուրա» հրատ.), [[1980]] թվականին՝ «Երկերի ժողովածու 12 հատորով» (Մոսկվա, «Սովրեմեննիկ» հրատ.), [[1987]] թվականին՝ «Երկերի ժողովածու 12 հատորով» (Մոսկվա, «Պրավդա» հրատ.)
=== Թարգմանություններ ===
Ռուսական կայսրության ժամանակաշրջանում, 30 տարվա ընթացքում, մինչև [[Հոկտեմբերյան հեղափոխություն]]ը [[Ռուսաստան]]ում հրատարակվել է Տոլստոյի գրքերի 10 միլիոն օրինակ, 10
== Համաշխարհային ճանաչում ==
Ռուսաստանի տարածքում ստեղծվել է Լև Տոլստոյի կյանքին և ստեղծագործությանը նվիրված չորս
== Տոլստոյի ստեղծագործությունների նշանակությունն ու ազդեցությունը ==
Լև Տոլստոյի արվեստի մեկնաբանման և ընկալման բնույթը, ինչպես նաև առանձին արվեստագետների և գրական գործընթացների վրա նրա ազդեցության բնույթը, մեծ մասամբ պայմանավորված է յուրաքանչյուր երկրի, նրա պատմական ու գեղարվեստական զարգացման
Լև Տոլստոյը հսկայական ազդեցություն ունեցավ եվրոպական հումանիզմի, համաշխարհային գրականության մեջ ռեալիստական ավանդույթների զարգացման
Արևմտյան հումանիստ-գրողները, այնպիսիք, ինչպիսիք են Ռոմեն Ռոլանը, [[Անատոլ Ֆրանս]]ը, Բեռնարդ Շոուն, եղբայրներ Հենրիխ և Թոմաս Մաները, ուշադրությամբ ականջ էին դնում հեղինակի մերկացնող ձայնին «Հարություն», «Լուսավորության պտուղները», «Կրեյցերյան սոնատ», «Իվան Իլյիչի մահը»
Ռոմեն Ռոլանի սերնդի արևմտաեվրոպական գրողների համար Լև Տոլստոյը հանդիսանում էր ավագ եղբայր,
Լև Նիկոլաևիչ Տոլստոյը 16 անգամ առաջադրվել է գրականության [[Նոբելյան մրցանակ]]ի<ref>{{cite web | url = http://www.nobelprize.org/nomination/archive/literature/nomination.php?action=advsearch&start=11&key1=candcountry&log1==&string1=RU&log10=&log11=&order1=year&order2=nomname&order3=cand1name | title = Nomination Database
== Գրողները, մտածողները և կրոնական գործիչները Տոլստոյի մասին ==
* Ֆրանսիացի գրող և Ֆրանսիական ակադեմիայի անդամ [[Անդրե Մորուա]]ն պնդում էր, որ Լև Տոլստոյը մշակույթի ողջ պատմության ընթացքում երեք մեծագույն գրողներից մեկն է ([[Շեքսպիր]]ի և [[Օնորե դը Բալզակ|Բալզակ]]ի կողքին)<ref name="КЛС" />
* Գերմանացի գրող, գրականության [[Նոբելյան մրցանակ]]ի մրցանակակիր [[Թոմաս Ման]]ն ասել է, որ աշխարհը դեռ չի ճանաչել մի այնպիսի արվեստագետի, ում մեջ էպիկական, հոմերոսյան սկիզբը լինի նույնքան հզոր, որքան Տոլստոյի մեջ է, և որ վերջինիս ստեղծագործություններում առկա են էպոսի տարերքն ու աննկուն ռեալիզմը<ref name="О Толстом" />
* Հնդիկ փիլիսոփա և քաղաքական գործիչ [[Մահաթմա Գանդի]]ն Տոլստոյին համարել է իր ժամանակի ամենաազնիվ մարդը, ով երբեք չի ձգտել թաքցնել ճշմարտությունը կամ այն ներկայացնել ավելի վառ գույներով՝ չվախենալով ո՛չ հոգևոր, ո՛չ աշխարհիկ իշխանություններից, իր քարոզչությունն ամրապնդելով գործով և հանուն ճշմարտության գնալով ցանկացած զոհողության<ref>{{cite web| author =Ганди М.| date =1960| url =http://www.nekij.info/Links/Library/M.Gandhi/Books/Moj%20Tolstoj.html | title =Мой Толстой (выдержка из речи М. Ганди в связи со столетием со дня рождения Л. Н. Толстого, заимствованная из сборника его работ и высказываний, вышедшего в Индии под названием «Все люди
* Ռուս գրող և մտածող [[Ֆեոդոր Դոստոևսկի]]ն [[1876]] թվականին ասել է, որ միայն Տոլստոյն է փայլում նրանով, որ, բացի պոեմից, «ամենայն մանրամասնությամբ ծանոթ է իր պատկերած իրականությանը (պատմական և ընթացիկ)»<ref>''Достоевский Ф. М.'' Полн. собр. соч.: В 30 т.
* Ռուս գրող և քննադատ [[Դմիտրի Մերեժկովսկի]]ն Տոլստոյի մասին գրել է. «Նրա դեմքը մարդկության դեմքն
* Ռուս բանաստեղծ [[Ալեքսանդր Բլոկ]]ն այսպես է արտահայտվել Տոլստոյի մասին. «Տոլստոյը ժամանակակից Եվրոպայի միակ և մեծագույն հանճարն է, Ռուսաստանի ամենամեծ հպարտությունը, մարդ, ում միայն անունը սրբություն է. մաքրամաքուր, պաշտամունքային գրող»<ref name="О Толстом" />
* Ռուս գրող [[Վլադիմիր Նաբոկով]]ը «Դասախոսություններ ռուս գրականությունից» անգլերեն աշխատության մեջ գրել է. «Տոլստոյն անգերազանցելի ռուս արձակագիր
* Ռուս հոգևոր փիլիսոփա և գրող [[Վասիլի Ռոզանով]]ը՝ Տոլստոյի մասին. «Տոլստոյը միայն գրող է և ոչ մարգարե, ոչ սուրբ, այդ պատճառով էլ նրա ուսմունքը ոչ ոքի չի թևավորում»<ref name="О Толстом" />
* Հայտնի աստվածաբան [[Ալեքսանդր Մեն]]ն ասում էր, որ Տոլստոյն առ այսօր հանդիսանում է խղճի ձայն և կենդանի նախատինք այն մարդկանց համար, ովքեր վստահ են, թե ապրում են բարոյական սկզբունքներին համապատասխան<ref name="О Толстом" />
== Քննադատություն ==
[[Պատկեր:GiantAndPygmies.jpg|thumb|right|250px|''«Հսկան և պիգմեյները. Լև Տոլստոյը և ժամանակակից գրողները»: Ծաղրանկար'']]
Տոլստոյի մասին դեռ կենդանության օրոք գրել են քաղաքական ամենատարբեր ուղղվածության բազմաթիվ թերթեր և
=== Գրական քննադատություն ===
Մամուլում առաջին անգամ Տոլստոյի դեբյուտի մասին բարյացակամ արտահայտվեց «Հայրենական նոթերի» հեղինակ [[Ստեպան Դուդիշկին]]ը<ref name="istoriya_kritiki" /> [[1854]] թվականին՝ «Մանկություն» և «Պատանեկություն» վիպակներին նվիրված հոդվածում<ref>{{cite web|url=http://az.lib.ru/d/dudyshkin_s_s/text_0050.shtml|title=(О творчестве Л. Н. Толстого)|author=Дудышкин С. С.|date=|work=|publisher=|accessdate=2013 թ․ հունիսի 11|lang=|archiveurl=http://www.webcitation.org/6HJNXEAG7|archivedate=2013-06-12}}</ref>
[[1870]]-ական թվականներին [[Պյոտր Տկաչով]]ը, որը գտնում էր, որ գրողի խնդիրը իր ստեղծագործության մեջ հասարակության «առաջադեմ» հատվածի ազատատենչ ձգտումներն արտահայտելն է, «[[Աննա Կարենինա]]» վեպին նվիրված «Սալոնային արվեստ» հոդվածում խիստ բացասաբար է արտահայտվել Տոլստոյի ստեղծագործության մասին<ref name="istoriya_kritiki" />
Ն. Ստրախովը «Պատերազմ և խաղաղություն» վեպն իր մասշտաբայնությամբ համեմատել է Պուշկինի ստեղծագործության
Փիլիսոփա [[Կոնստանտին Լեոնտև]]ը [[1882]] թվականին հրատարակած «Մեր նոր քրիստոնյաները» գրքույկում կասկած է հայտնել [[Դոստոևսկի Ֆեոդոր|Դոստոևսկու]] և Տոլստոյի ուսմունքների հասարակական-կրոնական հիմնավորվածության
Լեսկովը կիսում էր Ստրախովի հիացմունքը Տոլստոյի ստեղծագործությունների
Ավելի ուշ, ի տարբերություն դեմոկրատ քննադատների մեծամասնության, Տոլստոյի արվեստը բարձր է գնահատել Անդրեևիչը ([[Եվգենի Սոլովյով]])<ref name="istoriya_kritiki" />, ով իր հոդվածները հրապարակում էր «լեգալ մարքսիստների» «Ժիզն»
Քննադատ Ի. Իվանովը [[19-րդ դար]]ի վերջի գրականության մեջ տեսնում է [[Գի դը Մոպասան|Մոպասան]]ից, Զոլայից և Տոլստոյից սկիզբ առնող «նատուրալիզմը», որն ընդհանուր բարոյական անկման արտահայտություն է<ref name="istoriya_kritiki" />
[[Կորնեյ Չուկովսկի|Կորնեյ Չուկովսկու]] խոսքով «միայն պատկերացրեք՝ «Պատերազմ և խաղաղությունը» գրելու համար ինչ սարսափելի ագահությամբ պետք էր հարձակվել կյանքի վրա, աչքերով և ականջներով կլանել շրջապատը և կուտակել այդ ողջ հարստությունը․․․» («Տոլստոյը որպես գեղարվեստական հանճար» հոդվածը, 1908)<ref name="istoriya_kritiki" /><ref>{{cite web|url=http://www.modernproblems.org.ru/memo/203-chukovsky2.html?showall=1|title=Толстой как художественный гений|author=Чуковский К. И.|date=|work=|publisher=|accessdate=2013 թ․ հունիսի 12|lang=|archiveurl=http://www.webcitation.org/6HKOsvakb|archivedate=2013-06-12}}</ref>
19-20-րդ դարերի սահմանագծին զարգացում ստացած մարքսիստական գրական քննադատության ներկայացուցիչ [[Վլադիմիր Լենին]]ը գտնում էր, որ Տոլստոյն իր ստեղծագործություններում հանդես է գալիս որպես ռուս գյուղացիության իրավունքների պաշտպան<ref name="istoriya_kritiki">{{Գիրք|հեղինակ= |մաս= |ссылка часть= |վերնագիր=История русской литературной критики|բնօրինակ= |հղում= |викитека= |ответственный= Прозоров В.В. (ред.)|հրատարակություն= |վայր=М. |հրատարակչություն= Высшая школа|թվական=2002 |հատոր= |էջերի թիվ= |մեջբերվող էջեր= 463|սերիա= |ISBN= 5-06-004109-3|տպաքանակ=}}</ref>
Ռուս գրող և բանաստեղծ, գրականության [[Նոբելյան մրցանակ]]ի մրցանակակիր [[Իվան Բունին]]ը «Տոլստոյի ազատագրումը» ուսումնասիրության մեջ (Փարիզ, 1937) Տոլստոյ-արվեստագետի էությունը բնութագրել է բարդագույն մտավոր-գեղագիտական որոնումների ճանապարհին «գազանային սկզբի» և նրբաճաշակության լարված փոխազդեցությամբ<ref>{{cite web |url=http://www.portal-slovo.ru/philology/43555.php?PRINT=Y|title= И. Бунин о Л. Толстом-художнике|author=Ничипоров И.Б. |authorlink= |coauthors= |quote= |date=2010-10-16 |format= |work= |publisher= |accessdate= 2013-04-19|lang= |description= |deadlink= |archiveurl=http://www.peeep.us/a918492a|archivedate= 2013-04-19}}</ref>
=== Կրոնական քննադատություն ===
Տոլստոյի կրոնական հայացքների հակառակորդն ու քննադատն էին եկեղեցու պատմաբան [[Կոնստանտին Պոբեդոնոսցև]]ը, [[Վլադիմիր Սոլովյով]]ը, քրիստոնեական փիլիսոփա [[Նիկոլայ Բերդյաև]]ը, աստվածագետ-պատմաբան [[Գրիգորի Ֆլորովսկի]]ն, աստվածաբանական գիտությունների թեկնածու [[Յոհան Կրոնշտադտսկի]]
=== Գրողի սոցիալական հայացքների քննադատություն ===
[[Ռուսաստան]]ում ուշ Տոլստոյի սոցիալական և փիլիսոփայական հայացքները մամուլում բացահայտ քննարկելու հնարավորությունը հայտնվեց [[1886]] թվականին՝ նրա երկերի ժողովածուի 12-րդ հատորում «Եվ ի՞նչ անել» հոդվածի կրճատ տարբերակը հրապարակելուց
12-րդ հատորի շուրջ բանավեճը բացեց [[Ալեքսանդր Սկաբիչևսկի]]ն՝ Տոլստոյին քննադատելով մշակույթի և գիտության վերաբերյալ նրա հայացքների
Արտասահմանում Տոլստոյի հոդվածին արձագանքեցին [[Ռոմեն Ռոլան]]ը, [[Ուիլյամ Հոուլես]]ը, [[Էմիլ Զոլա]]
[[Վլադիմիր Լենին]]ը [[1910]] թվականին Ռուսաստանում տպագրված «Լ. Տոլստոյն ու ժամանակակից աշխատավորական շարժումը» հոդվածում գրել է «կապիտալիզմի և փողի իշխանության հասցեին» Տոլստոյի «անզոր անեծքների»
[[Գեորգի Պլեխանով]]ը «Պատկերացումների խառնուրդ» հոդվածում (1911) բարձր է գնահատել Տոլստոյի կողմից մասնավոր սեփականության
[[Վլադիմիր Կորոլենկո]]ն [[1908]] թվականին Տոլստոյի մասին գրել է, որ քրիստոնեության առաջին դարերի ավանդույթների հաստատման մասին նրա հիասքանչ երազանքը կարող է մեծապես ազդել պարզ հոգիների վրա, բայց մյուսները չեն կարող հետևել նրան՝ դեպի այդ «երազանքների երկիր»
[[Մաքսիմ Գորկի]]ն հիացմունքով էր վերաբերվում Տոլստոյ արվեստագետին, սակայն քննադատում էր նրա ուսմունքը<ref name="bychkov" />
Սոցիոլոգ և պատմաբան [[Մաքսիմ Կովալևսկի]]ն ասում էր, որ Տոլստոյի տնտեսական ուսմունքը (որի հիմնական գաղափարը վերցված է [[Աստվածաշունչ|Աստվածաշնչից]]), միայն ցույց է տալիս, որ Քրիստոսի վարդապետությունը, որ հրաշալի հարմարեցված էր Գալիլեայի հասարակ բարքերին, գյուղացիական և հովվերգական կյանքին, չի կարող որպես օրենք ծառայել ժամանակակից քաղաքակրթությունների համար<ref>{{cite web|author=Ковалевский М. М.|url=http://sbiblio.com/biblio/archive/kovalevskiy_moral/|title=Мораль Толстого|accessdate=2013 թ․ ապրիլի 2|archiveurl=http://www.webcitation.org/6Fd7zMoSG|archivedate=2013-04-04}}</ref>
Տոլստոյի ուսմունքի հետ հիմնավոր բանավեճ է հանդիսանում ռուս փիլիսոփա [[Իվան Իլյին]]ի «Չարի դեմ ուժով դիմակայելու մասին» հետազոտությունը (Բեռլին, 1925)<ref>{{Գիրք|автор=Мотрошилова Н. В.|մաս=Иван Ильин. О России и российской культуре. Критика Л. Толстого и толстовства|ссылка часть=http://do.gendocs.ru/docs/index-19773.html?page=51|վերնագիր=История философии: Запад
== Տոլստոյի ստեղծագործությունների էկրանավորում ==
Լև Տոլստոյին և նրա ընտանիքին է նվիրված ռեժիսոր [[Սերգեյ Գերասիմով]]ի «Լև Տոլստոյ» լիամետրաժ գեղարվեստական ֆիլմը (1984)
== Գրականություն ==
* [[Սալոմե Արեշյան]], Լև Տոլստոյ, Երևան, 1960, 267
== Տես նաև ==
Տող 457.
=== Գրքեր ===
==== Գրողները Տոլստոյի մասին ====
* ''Бунин И. А.'' [http://rulitbox.16mb.com/bunin_indep.html Освобождение Толстого] // И. А. Бунин. Собр. соч. в 6 т.
* {{Գիրք|автор=Вересаев В. В.|վերնագիր=Да здравствует весь мир! (О Льве Толстом)|ссылка=http://my-shop.ru/_files/product/pdf/70/696560.pdf|վայր=М.|издательство=Директ-Медиа|թվական=2010|մեջբերվող էջեր=188|ISBN=978-5-9989-4303-4}}
* ''Горький М.'' [http://gorkiy.lit-info.ru/gorkiy/vospominaniya/lev-tolstoj.htm Лев Толстой] // М. Горький. Собр. соч. в 22 т.
* {{Գիրք|автор=Мережковский Д. С.|վերնագիր=Л. Толстой и Достоевский|ссылка=http://imwerden.de/pdf/merezhkovsky_tolstoj_i_dostoevsky_2000_text.pdf|ответственный=РАН; изд.подготовила Е. А. Андрущенко; отв. ред. А.Л. Гришунин|վայր=М.|издательство=Наука|թվական=2000|սերիա=Лит. памятники|մեջբերվող էջեր=586|ISBN=5-02-011599-1}}
* ''Роллан Р.'' Жизнь Толстого // Ромен Роллан. Собр. соч.
==== Գրականագետների աշխատություններ ====
Տող 467.
* {{Գիրք|автор=Шкловский В. Б.|վերնագիր= Лев Толстой|ссылка=http://imwerden.de/pdf/shklovsky_lev_tolstoy_1963_text.pdf|վայր=М.|издательство=Мол. гвардия|թվական=1963|սերիա=«Жизнь замечательных людей»|մեջբերվող էջեր=864|ref=Шкловский В. Б.}}
* {{Գիրք|автор=Эйхенбаум Б. М.|մաս= Из студенческих лет Л. Н. Толстого|ссылка часть=http://feb-web.ru/feb/tolstoy/critics/eih/eih-091-.htm?cmd=p|վերնագիր=О прозе
|ответственный=И. Г. Ямпольский|վայր=Л.|издательство=Худ. лит., Лен. отд-ние|թվական=1969|էջերի թիվ=
==== Տոլստոյականների ստեղծագործություններ ====
* {{Գիրք|автор=Бирюков П. Н.|վերնագիր=Биография Л. Н. Толстого в 4-х томах,
* {{Գիրք|автор=Булгаков В. Ф.|մաս=Воспоминания секретаря Льва Толстого|վերնագիր=О Толстом. Воспоминания и рассказы|ссылка=http://www.marsexx.ru/tolstoy/shiffman-o-bulg.htm|ответственный=Вступ. ст., прим., указ. А. И. Шифмана|վայր=Тула|издательство=Приокское кн. изд-во|թվական=1978|մեջբերվող էջեր=479|ref=Шифман}}
* {{Գիրք
|автор=Гусев Н. Н.|վերնագիր=Лев Николаевич Толстой. Материалы к биографии с 1828 по 1855 год|ссылка=http://feb-web.ru/feb/tolstoy/chronics/g54/g54.htm|ответственный=Под ред. М. К. Добрынина|վայր=М.|издательство=Изд-во АН СССР|թվական=1954|մեջբերվող էջեր=720|ref=Гусев Н. Н. 1828
* {{Գիրք|автор=Гусев Н. Н.|վերնագիր= Лев Николаевич Толстой. Материалы к биографии с 1855 по 1869 год|ссылка=http://feb-web.ru/feb/tolstoy/chronics/g57/g57.htm|ответственный=Под ред. А. И. Шифмана|վայր=М.|издательство=Изд-во АН СССР|թվական=1957|մեջբերվող էջեր=720|ref=Гусев Н. Н. 1855
* {{Գիրք|автор=Гусев Н. Н.|վերնագիր= Лев Николаевич Толстой. Материалы к биографии с 1870 по 1881 год|հղում= http://feb-web.ru/feb/tolstoy/chronics/g63/g63.htm
|ответственный=Под ред. А. И. Шифмана|վայր= М.|издательство=Изд-во АН СССР|թվական= 1963|մեջբերվող էջեր=917|ref=Гусев Н. Н. 1869
* {{Գիրք|автор=Маковицкий Д. П.|վերնագիր=У Толстого.
|ответственный=АН СССР. Ин-т мировой лит. им. А. М. Горького; Ред. комис. изд. С. А. Макашин, М. Б. Храпченко, В. Р. Щербина|վայր=М.|издательство=Наука|թվական=
==== Մարքսիստական քննադատություն ====
Տող 484.
==== Թեմատիկ ամփոփումներ և հուշագրություններ ====
* {{Գիրք|վերնագիր=Русское православие: вехи истории|ответственный=Науч. ред. А. И. Клибанов|վայր=М.|թվական=1989|էջերի թիվ=
* {{Գիրք|автор=Толстой С. М.|վերնագիր=«Толстой и Толстые». Очерки из истории рода|բնօրինակ=„Tolstoï et les Tolstoï“. Essais de histoire de la famille|ответственный=Пер. с фр. Н. И. Азаровой|վայր=М.|издательство=Сов. Россия|թվական=1990|մեջբերվող էջեր=228|ref=Толстой С. М.}}
* {{Գիրք|վերնագիր=Л. Н. Толстой в воспоминаниях современников : в 2 т|ссылка=http://feb-web.ru/feb/tolstoy/default.asp?/feb/tolstoy/critics/vs0.html|ответственный=Ред. С. А. Макашин; сост., подгот. текста и комм. Г. В. Краснова и Н. М. Фортунатова|վայր=М.|издательство=Худ. лит|թվական=1978|հատոր=
* Лев Толстой в
=== Հոդվածներ ===
==== Ակադեմիական հետազոտություններ ====
* {{Գիրք|автор=Бурнашева Н. И.|մաս=Комментарии. «Севастополь в декабре месяце»|ссылка часть=http://feb-web.ru/feb/tolstoy/texts/pss100/t02/T02-275-.htm|վերնագիր=Толстой Л. Н. Полн. собр. соч. : в 100 т.
* {{Գիրք|автор=Жданов В., Зайденшнур Э.|մաս=Художественные произведения [в юбилейном собрании сочинений Л. Н. Толстого]|ссылка часть=http://feb-web.ru/feb/tolstoy/critics/ln2/ln2-436-.htm|վերնագիր=Лев Толстой|վայր=М.|ответственный=АН СССР. Ин-т мировой лит. им. А. М. Горького; ред. тома С. А. Макашин|издательство=Изд-во АН СССР|թվական=1961|հատոր=69. Кн. 2|սերիա=Литературное наследство|էջերի թիվ=
* {{Գիրք|автор=Лифшиц Г. М.|մաս=Политическая борьба вокруг смерти Толстого|ссылка часть=http://feb-web.ru/feb/tolstoy/critics/ln2/LN2-321-.HTM?cmd=2|վերնագիր=Лев Толстой|ответственный=АН СССР. Ин-т мировой лит. им. А. М. Горького; ред. тома С. А. Макашин|վայր=М.|издательство=Изд-во АН СССР|թվական=1961|հատոր=69. Кн. 2|էջերի թիվ=
* {{Գիրք|автор=Мотылёва Т. Л.|մաս=Толстой и современные зарубежные писатели|ссылка часть= http://feb-web.ru/feb/litnas/texts/l691/ln1-141-.htm|վերնագիր=Лев Толстой|ответственный=АН СССР. Ин-т мировой лит. им. А. М. Горького; ред. тома С. А. Макашин|վայր=М.|издательство=Изд. АН СССР|թվական=1961|հատոր=69. Кн. 1|էջերի թիվ=
==== Քննադատների և մշակույթի գործիչների արձագանքներ ====
Տող 501.
* {{cite web| author =Вересаев В. В.| date =| url =http://bookre.org/reader?file=181035 | title =Художник жизни (О Льве Толстом) | work = |publisher =| accessdate = | lang =}}
* {{cite web| author =Леонов Л. М.| date =1960-11-19| url =http://feb-web.ru/feb/tolstoy/critics/ln1/ln1-007-.htm| title = Слово о Толстом (Речь на торжественном заседании в Большом театре СССР 19 ноября 1960 г.)| work = |publisher =| accessdate =| lang =|archiveurl=http://www.webcitation.org/6FmjEvTwF|archivedate=2013-04-11}}
* ''Мейерхольд В. Э.'' [http://shepilovsky.ru/pyat-let-s-mejerxoldom-vstrechi-s-pasternakom/28 О Толстом, Чехове, Блоке и Маяковском] // (Цитируется по
* {{cite web| author =Розанов В. В.| date =| url = http://www.bibliotekar.ru/rus-Rozanov/25.htm| title =На закате дней. К 55-летию литературной деятельности Л. Н. Толстого | work = |publisher =| accessdate = | lang =|archiveurl=http://www.webcitation.org/6FmjGYr97|archivedate=2013-04-11}}
* {{cite web| author =Розанов В. В.| date =| url =http://www.bibliotekar.ru/rus-Rozanov/61.htm | title =Толстой в литературе | work = |publisher =| accessdate = | lang =|archiveurl=http://www.webcitation.org/6FmjIkBDE|archivedate=2013-04-11}}
* ''Свенцицкий В. П.'' [http://az.lib.ru/s/swencickij_w_p/text_0130_venok.shtml Венок на могилу Льва Толстого] // Наш современник. 2010. № 11.
* ''Святополк-Мирский Д. П.'' [http://www.ontext.info/58618 Сюжеты и язык произведений Толстого // «История русской литературы»]
* {{ռուսերեն հոդված
Տող 536.
|վայր=М.
|издательство=Гослитиздат
|թվական=
|հատոր=
|էջերի թիվ=
Տող 556.
|վայր= М.
|հրատարակչություն= «Художественная литература»
|թվական=
|հատոր=
|մեջբերվող էջեր=
Տող 572.
* [http://www.youtube.com/watch?v=h9QsDBSUR0I Кадры кинохроники с Л. Н. Толстым].
* [http://tolstoy.ru/media/audio-recordings/ Л. Н. Толстой читает сказку «Волк» (аудиозапись и текст)]
* [http://imwerden.de/cat/modules.php?name=books&pa=showbook&pid=131 Л. Н. Толстой читает свои 23 письма
* [http://imwerden.de/cat/modules.php?name=books&pa=showbook&pid=132 Л. Н. Толстой читает прозу и статьи].
* [http://reportage.su/year/1908 Аудиозаписи Л. Н. Толстого (1908 год)]
Տող 578.
== Արտաքին հղումներ ==
* [http://tolstoy.ru/creativity/90-volume-collection-of-the-works/ Финальные электронные версии книг] 90-томного собрания сочинений Л. Н. Толстого.
* [http://www.readingtolstoy.ru/ Весь Толстой в один клик]
* ''Венгеров С. А.'' Толстой, Лев Николаевич
* [http://dlib.rsl.ru/rsl01003000000/rsl01003713000/rsl01003713486/rsl01003713486.pdf Граф Лев Толстой, великий писатель земли русской, в портретах, гравюрах, живописи, скульптуре, карикатурах]. Составили П. Н. Краснов и Л. М. Вольф. СПб; Т-во М. О. Вольф, 1903, 104 с.
Տող 589.
* [http://russia-today.narod.ru/past/gen/tolstoy_lev_nic.htm Родословная графа Л. Н. Толстого].
* {{cite web|url=http://elib.gnpbu.ru/sections/0100/tolstoj/|title=Биография и основные труды Л. Н. Толстого на сайте Научной педагогической электронной библиотеки|publisher=elib.gnpbu.ru}}
* [http://zpalochka.narod.ru/bibl.html «Сайт близких единомышленников Л. Н. Толстого».] Работы толстовцев
{{Արտաքին հղումներ}}
|