«Ավոկադո»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
→‎Արտաքին հղումներ: չաշխատող հղումի ջնջում
չ մաքրվեց, փոխարինվեց: ։ → : (55) oգտվելով ԱՎԲ
Տող 46.
== Կենսաբանական նկարագրությունը ==
[[Պատկեր:Persea americana fruit.JPG|մինի|ձախից|Ավոկադոյի պտուղները ծառի ճյուղին]]
Ավոկադոն արագ աճող [[ծառ]] է, որի բարձրությունը հասնում է մոտավորապես 18 մետրի, [[ցողուն]]ը սովորաբար լինում է ուղիղ՝ խիստ ճյուղավարված։ճյուղավարված: [[Տերև]]ները էլիպսաձև են, երկարությունը հասնում է մինչև 35 սմ-ի, ամբողջ տարին մնում են{{sfn|Ботаника|2006}}:
[[Ծաղիկներ]]ը փոքր են աչքի չնկնող, կանաչավուն են, գտնվում են ասեղնատերև տերևներում{{sfn|Ботаника|2006}}: Պտուղները տարբեր չափի են, տանձի նման, պտղի երկարությունը հասնում է 5 մինչև 20 սմ, քաշը 50գ մինչև 1,8 կգ։կգ: Խակ պտուղը մուգ կանաչ է կեղևը կոշտ, ժամանակի ընթացքում դառնում է սև։սև: Հասած պտուղը կանաչ կամ դեղնականաչ գույն ունի, յուղոտ է, պարունակում է շատ [[ճարպ]]: Պտղի կենտրոնում գտնվում է մեծ կորիզը կամ [[սերմ]]ը:
== Աճեցում ==
===== Աճեցման պատմությունը =====
Համաձայն հնագիտական տվյալների, ավոկադոն աճեցնում են մ. թ. ա. 3-րդ հազարամյակից։հազարամյակից:
[[Ացտեկներ]]ը այն անվանել են աուակատլ («անտառային յուղ»):
[[1553]] թվականին ավոկադոն առաջին անգամ հիշատակվել է Պեդրո Սիեզա դե Լեոնի<ref>{{cite web|url=http://kuprienko.info/pedro-cieza-de-leon-cronica-del-peru-parte-primera-al-ruso/|title=Сьеса де Леон, Педро. Хроника Перу. Часть Первая. - Киев, 2008 (пер. А. Скромницкий)|archiveurl=http://archive.is/sQQr|archivedate=2012-07-09}}</ref> «Խրոնիկա Պերուի» գրքում։գրքում:
===== Կիրառումը ացտեկների կողմից =====
Բերնարդինիո դե Սաագուն ([[1576]]) իր «Նոր Իսպանիայի գործերի ընդհանուր պատմություն» հիմնարար աշխատությունում նշել է ավոկադոյի բժշկական նշանակության մասին, և եկել է այն եզրակացության , որ ավոկադոն ունի մեծ նշանակություն, նրանից պատրաստված խառնուրդները օգտագործում են որպես շամպուն թեփի դեմ, իսկ նրա պտուղները խորհուրդ չի տրվում տալ կերակրող մայրերին։մայրերին: Ըստ հնագույն ացտեկական ավանդազրույցի` ավոկադոյի [[կորիզ]]ը հնդիկներին նվիրել է Աստված` նրանց խոստանալով մշտապես փրկել քաղցից։քաղցից: Կորիզից աճում է մեծ բարձրության հասնող մշտադալար ծառ, որի բերքառատ ճյուղերը ծանրությունից թեքվում են ցած։ցած: Ացտեկները, համտեսելով այդ աստվածային ընծան, փրկվում են սովից։սովից:
{{մեջբերում|Նրանք, ովքեր տալիս են կաթ, չպետք է ուտեն ավոկադոյի պտուղներ, որովհետև դրանք երեխաների{{sfn|Саагун|2013|էջ=129}} մոտ առաջացնում են փորլուծություն}}
===== Արդյունաբերական աճեցում =====
Ավոկադոն աճեցնում են բազմաթիվ արևադարձային և մերձարևադարձային երկրներում ([[ԱՄՆ]], [[Բրազիլիա]], [[Աֆրիկա]], [[Իսրայել]]): Մեկ ծառից հավաքում են մոտավորապես [[150]]-[[200]] կգ բերք։բերք: Գոյություն ունեն ավոկադոյի [[400]] սորտեր։սորտեր: Եվրոպայում ավոկադո կարող են ձեռք բերել ամբողջ տարվա ընթացքում։ընթացքում:
 
{| class="wikitable sortable" align=center style="text-align:right"
Տող 109.
[[Պատկեր:GrowingAvocadoFromSeed.JPG|մինի|աջից|Սերմերի ցանելու ձևերը]]
[[Պատկեր:Persea americana20090902 48.jpg|մինի|աջից|Ավոկադոյի սածիլ]]
Ավոկադոյի ծիլերը տնկելիս դնում են բավականին խորը հողի մեջ, խորությունը՝ 2-3 սմ։սմ: Մի քանի տարվա ընթացքում բարձրությունը կարող է հասնել 1 մետրի։մետրի:
Սերմը ցանելու համար անհրաժեշտ է սերմի վրա փոքր անցքեր անել, անցքերում դնել փայտիկներ։փայտիկներ: Փայտիկները ծառայում են որպես սյուներ, որի շնորհիվ պտուղը մնում է ջրի մակերեսին։մակերեսին: Շուտով առաջանում են արմատները, երբ դրանք կլինեն բավարար, պտուղը կարելի է դնել հողի մեջ։մեջ: Սերմը կարելի է նաև դնել խոնավ [[բամբակ]]ի մեջ, և անընդհատ այն խոնավացնել։խոնավացնել: Երբ սերմը բաժանվի երկու մասի կարելի է դնել [[հող]]ի մեջ։մեջ: Մի քանի օրից կամ շաբաթից այն կծաղկի։կծաղկի:
[[Պատկեր:Persea americana (Avocado) Sprout 08May2010.JPG|մինի|ձախից|Ավոկադոյի 2 շաբաթական սածիլը]]
[[Պատկեր:Persea americana20090705 42.jpg|մինի|ձախից|Երիտասարդ սածիլ]]
===== Գյուղատնտեսական նշանակությունը =====
Բույսի աճի համար անհրաժեշտ է որևոտ վայր, պաշտպանություն ուժեղ քամիներից։քամիներից: Ավոկադոյի աճի համար հողը պետք է բերրի լինի, լավ պարարտացված։պարարտացված: Պտղաբերման համար անհրաժեշտ է խոնավություն։խոնավություն: Ավոկադոն չի դիմանում ոչ ցրտին, ոչ երաշտին։երաշտին: {{sfn|Ботаника|2006}}.
Սենյակային պայմաններում ավոկադոն պետք է պահել լուսավոր վայրում (ամռանը՝ տաք, ձմռանը՝ զով), ջրել չափավոր։չափավոր:
Բազմանում է սերմերով, հատումներով և պատվաստով։պատվաստով:
[[Պատկեր:Avocado.jpg|մինի|աջից|Ավոկադոյի պտուղները]]
== Խոհանոցում ==
Ավոկադոն իր կալորիականությամբ գերազանցում է ձվին և մսին։մսին:
Ավոկադոյի պտուղը համտեսելիս բարձրանում է տրամադրությունը, [[հիվանդություն]]ից հյուծված [[օրգանիզմ]]ին օգնում է վերականգնել կենսական ուժերը։ուժերը:
Պետք է հիշել, որ կտրատած ավոկադոյի պտղամսի վրա պետք է [[կիտրոնաթթու]] լցնել, քանի որ պտուղը կտրատելուց հետո մգանում է և ոչ ախորժաբեր տեսք է ստանում։ստանում:
Որպես սնունդ օգտագործվում է միայն պտղամիսը։պտղամիսը: [[Հիպերտոնիա]]յի բուժման համար՝ ավոկադոյի պտղամսին ավելացնել բանջարեղենային հյութեր՝ լոլիկի, գազարի կամ բազուկի 1:2 հարաբերությամբ. օգնում է զարկերակային ճնշման նվազեցմանը։նվազեցմանը: Ավոկադոն հակացուցված է գերզգայուն անձանց. այն կարող է ալերգիկ հակազդում առաջացնել, բայցի այդ` ավոկադոն ունի գիրացնող հատկություն։հատկություն:
[[Պատկեր:Спелый плод авокадо с масштабом.jpg|մինի|աջից|Հասուն Ավոկադոյի պտուղը]]
===== Ավոկադոյի սննդարար արժեքը =====
100 գրամ ավոկադոն 118 կկալ կալորիականություն ունի։ունի: Այն պարունակում է` [[վիտամին K]]` 14,6 մգ, [[կալիում]]` 437,27 մգ, [[ֆոլաթթվային աղեր]]` 45,19 մգ, վիտամին B<sub>6</sub>` 0,2 մգ, [[վիտամին C]]` 5,77 մգ, [[պղինձ]]` 0,19 մգ, դիետիկ մազաթելիկներ` 3,65 մգ։մգ:
 
===== Թեթև ուտեստներ =====
Տող 131.
3 հատ ավոկադոն (առանց կորիզի) հարիչով լավ խառնել, ավելացնել 1 կիտրոնի հյութ, 3 ճաշի գդալ ձիթապտղի յուղ, աղ, սև և կարմիր (աղացած) պղպեղ (ըստ ցանկության):
 
2 հատ դեղնասպիտակավուն ավոկադոյի միջուկը կտրատել խորանարդիկներով, ավելացնել 1 կիտրոնի հյութ, աղ և պղպեղ։պղպեղ: Վերցնել 400 գրամ ծովախեցգետնի միսը, վրայից լցնել ավոկադոյի խյուսը (պյուրե) և շարել ավոկադոն, ծածկել մետաղաթաղանթով և դնել սառնարանի մեջ։մեջ: Պատրաստի սննդարար ուտեստեղենը զարդարել սամիթի ճյուղերով։ճյուղերով:
[[Պատկեր:IndonesianFood JusAlpokat.JPG|մինի|ձախից|շոկոլադե օշարակ]]
===== Աղցան յոգուրտով =====
 
1 ավոկադոյի միջուկը պատառաքաղով փափկեցնել, ավելացնել 2 ճաշի գդալ յոգուրտ (անյուղ), մի փոքրիկ ատամիկ ճզմած սխտոր, 1 ճաշի գդալ կիտրոնահյութ, աղ, [[պղպեղ]]՝ ըստ ցանկության։ցանկության: Ստացվում է աղցան, որն օգտակար է շագանակագեղձի բորբոքման դեպքում։դեպքում:
 
===== Աղցան ավոկադոյից և նարնջից =====
 
Պատրաստել թանձր կերակրահյութ (սոուս): Անհրաժեշտ է՝ 2 ճաշի գդալ քացախ, 60 մլ կիտրոնի և 100 մլ նարնջի հյութեր, 20 մլ ձիթապտղի յուղ, մանանեխի փոշի, աղ և (համեմունքային) պղպեղ՝ ըստ ցանկության։ցանկության: Հավասար քանակով (420 գ) նարինջը և ավոկադոն մաքրել կեղևներից, կտրատել, շարել հովհարի ձևով, վրան լցնել թանձր կերակրահյութը և մանր կտրատած մաղադանոսը։մաղադանոսը:
[[Պատկեր:Criollo avocados de Oaxaca.png|400px|մինի|աջից|Ավոկադո]]
[[Պատկեր:Avocado.jpeg|400px|մինի|ձախից]]
Տող 166.
 
== Ավոկադոյի բժշկական նշանակությունը ==
Ավոկադոյի պտուղների մեջ պարունակվող [[ֆոլաթթու]]ն նվազեցնում է [[խոլեստերին]]ի մակարդակը արյան մեջ։մեջ: Ավոկադոն կիրառվում է որպես նախապահպանություն՝ սակավարյունության, աղեստամոքսային համակարգի հիվանդությունների, ստամոքսաբորբի, հիպերտոնիկ հիվանդության, [[աթերոսկլերոզ]]ի, [[շաքարային դիաբետ]]ի դեպքում։դեպքում: Լավացնում է տեսողությունը, հիշողությունը և կրճատում սիրտ-անոթային հիվանդությունների զարգացումը։զարգացումը: Վերացնում է սթրեսները։սթրեսները: Ավոկադոյի կճեպը երբեմն օգտագործում են արյունալույծ հիվանդության (դիզենտերիա) ժամանակ։ժամանակ: Կճեպներն ունեն որդաթափ հատկություն։հատկություն: Վիտամին E-ն օրգանիզմը հարստացնում է թթվածնով` պաշտպանելով օրգանիզմի և մաշկի [[բջիջներ]]ը, F-ը` ապահովում է մազերի և մաշկի առողջ վիճակը։վիճակը: Պղինձը կանխում է անեմիան` սակավարյունությունը, երկաթը արյունաստեղծ կարևոր էլեմենտ է, վիտամին B<sub>2</sub>-ը մասնակցում է արյան կարմիր գնդիկների առաջացմանը։առաջացմանը: Որպես կալիումի աղբյուր` կարգավորում է արյան ճնշումը։ճնշումը: Ավելի շատ կալիում է պարունակում, քան բանանը։բանանը: Ավոկադոն մարմնի և օրգանիզմի երիտասարդության և առողջության աննկարագրելի աղբյուր է։է:
Մենք, իհարկե, հնարավորություն չունենք այդ պտղի տերևներն օգտագործելու, բայց ավոկադոյի հայրենիքում այն օգտագործում են տարբեր հիվանդությունների բուժման համար։համար:
Ավոկադոյի տերևները ծամում են լնդերի (պիոռեա) հիվանդության դեպքում։դեպքում:
Շոգեխաշած տերևներն օգտագործում են վերքերի ապաքինման ժամանակ, իսկ տաք վիճակում տերևները տեղադրում են ճակատին, այդ միջոցը թեթևացնում է նյարդացավը (նևրալգիա):
Տերևների եփուկը օգտագործում են [[բկաբորբ]]ի և արյունահոսության դեպքում։դեպքում:
 
== Տես նաև ==
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Ավոկադո» էջից