«Ազգայնականություն»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Ազգայնականություն''', քաղաքական [[գաղափարախոսություն]] և ուղղություն, որի հիմնական դրույթը [[ազգ]]ի արժեքավորությունն է՝ որպես հասարակական միասնության բարձրագույն ձև, և [[Պետություն|պետության]] ձևավորման գործում վերջինիս առաջնայնությունը։ Որպես [[քաղաքական շարժում]]՝ ազգայնականությունը ձգտում է հաստատել ազգային որոշակի հանրույթի [[Հետաքրքրություն|հետաքրքրություններհետաքրքրություն]]ըները պետական [[Իշխանություն|իշխանության]] նկատմամբ։ Ունի բազմաթիվ դրսևորումներ ու տարատեսակներ։

Իրականում ազգայնականությունը ոչ այլ ինչ է, քան [[աշխարհայացք]], որի շրջանակներում գիտակցվում են ազգային արժեքները այլ արժեքների շարքում։ Այն ազգային [[Գիտակցություն|գիտակցության]] բազմաթիվ ձևերից մեկն է, որը ծնվում է ազգային զարթոնքի ընթացքում։ Աշխարհը բաժանված է ազգերի, որոնցից յուրաքանչյուրը ունի իր ինքնությունը, անցած պատմությունն ու նպատակները։ Ազգն է բոլոր հասարակական ու քաղաքական ուժերի աղբյուրը։ Սեփական ազգի նկատմամբ հավատարմությունն է, որ պետք է գերակա լինի ազգի յուրաքանչյուր անդամի համար։ Մարդու խմբային ինքնության բոլոր դրսևորումների մեջ ազգայինը ամենահիմնականն ու տարողունակն է։

Քաղաքական սահմանումները ազգայնականությունը ներկայացնում են որպես քաղաքական հայեցակարգ (doctrine) և շարժում, որը կենտրոնանում է պետության վրա։ Համաձայն այս սահմանումների՝ ազգայնականությունը պահանջ է, ըստ որի կառավարողները և կառավարվողները պետք է կամ [[մշակույթ]]ով կամ քաղաքականապես նույնական լինեն. ազգային պետության ձևավորում կամ պահպանություն, ինչը ենթադրում է կամ ազգ կոչվող մշակութային համայնքների, որոնք արդեն ունեն պետականություն և դիմակայում են արտաքին վտանգներին, քաղաքական անկախության պահպանություն կամ պետականության ստեղծում այն ազգերի կողմից, որոնք գտնվում են բազմազգ պետությունների գերիշխող, ավելի հզոր ազգերի տիրապետության տակ։ Այսպիսով, ազգայնական շարժումները կարող են ներառել դիմադրություն օտար ուժին կամ ձգտում ինքնակառավարման կամ ինքնորոշման` ապահովելու ազգի ֆիզիկական և մշակութային հարատևությունը։ Այս բնույթի քաղաքական ազգայնականությունը ազգային պետությունը, համարում է մարդկային քաղաքական կազմակերպման ամենանաիդելական ձևը։ Պետականության այս տեսլականի հիմնական ներկայացուցիչը, ինչպես նաև քննադատը Էլի Կեդորին է։ Նրա համար ազգայնականությունը ինքնակառավարման հայեցակարգ է <ref>Kedourie, E. (1960) Nationalism . Hutchinson , London, p 45.</ref>:

Հաջորդ տեսակը պետության կողմից իրականացվող [[Բնակչություն|բնակչության]] մշակութային հոմոգենիզացիան է։ Այս դեպքում պետությունը իր վրա վերցնում է նոր` մշակութային դեր։ Պետությունն այժմ դառնում է ժողովրդին կրթող և մշակույթի պահապան։ Այն ստեղծում է ազգը։ Պետության կողմից իրականացվող մշակութային հոմոգենիզացիան, կամ այլ կերպ ասած ազգայնականացումը կարող է ներառել, առաջին` պետության կողմից հովանավորվող [[Դպրոց|դպրոցնդպրոց]]երիների ստեղծում, որտեղ ուսանելը պարտադիր է բոլորի համար, և երկրորդ՝ նախապես առկա մշակութային տարրերի ստանդարտացում, հատկապես [[Լեզու|լեզվ]]ի առումով։ Լեզվի ստանդարտացումն առաջին անգամ կիրառվել է [[Ֆրանսիա]]յում Լուիս 14-րդ կողմից [[1635 թվական]]ին Ֆրանսիական Ակադեմիան հիմնելուց հետո՝ չնայած այն փաստին, որ դրա կրողը [[Ազնվականություն|ազնվականության]] սակավաթիվ կրթված զանգվածն էր։

Ազգայնականության մշակութային սահմանումները ընդգծում են ազգային ծրագրի մշակութային և հատկապես ավանդական կողմերը։ Նրանք ազգայնականությունը ներկայացնում են որպես մի շարժում, որը քարոզում է համայնքի ավանդական մշակույթի վերածնունդը՝ հատկապես այն էթնիկ համայնքի ոսկեդարը, որում տվյալ շարժման ներկայացուցիչները ծնվել են։ Որպես այդպիսին՝ ազգայնականությունը կրթական շարժում է՝ ուղվածուղղված ներքին բարեփոխումներին։ Այն անհատին և խմբին տալիս է խմբային [[ինքնություն|ինքնության]] ընդհանուր ծագման զգացում և արժեքային համակարգ։ Ազգայնականությունը քարոզում է և պաշտպանում անհատի կամ խմբի նույնացումը իր էթնիկ արմատներին, ֆիզիկական տիպին, լեզվին, տարածքին, [[Պատմություն|պատմության]]ը, [[լեգենդ]]ներին, սիմվոլներին և [[ավանդույթ]]ներին, կամ ավելի հակիրճ ձևակերպմամբ իր ծնողների և նախնիների ապրելակերպին։ Համաձայն [[Մաքս Վեբեր]]ի՝ մշակութային վերը նշված ռեսուրսների պահպանությունը և վերածնունդը՝ որպես մշակութային անփոխարինելի արժեքներ, ձևավորում են ազգայնականության այս տեսակը։

Այս արժեքները կարող են լինել ցածր (ժողովրդական) կամ բարձր (վերնախավի) մշակույթի կամ նույնիսկ [[Քաղաքակրթություն|քաղաքակրթության]] մաս։ Ազգայնականության այս կոնցեպցիան ընդգծում է ինտելեկտուալների և արվեստագետների դերը էթնիկ մշակույթի հաստատման, համապատասխանեցման և փոխանցման ընթացքում։ Ազգայնականության մշակութային նման ըմբռնումը նվազեցնում է անկախ պետականության դերը ազգայնական շարժումներում։ Փաստորեն, պետականության ձեռքբերումը համայնքի ինքնարտահայտման պահանջի իրացման (այն է պահպանել իր մշակույթը և աշխարհայացքը) հնարավոր ձևերից միայն մեկն է։ Եվ իսկապես նման ձևակերպմամբ ազգայնականությունը կարող է ի հայտ գալ թե՛ մշակութային համայնքների ներսում թե՛մի ազգի ներսում որը արդեն ունի պետականություն։ Ազգայնականության այս բացատրության հետ են կապված Հերդերի և Ջոն Հատչիսոնի անունները։

Որոշ գիտնականներ, առաջին հերթին՝ Իսա Բեռլինը ինչպես նաև Գելլները և Լիա Գրինֆիլդը, ազգայնական շարժումները ընկալում են որպես պայքար կարգավիճակի կամ հեղինակության համար։ Մասնավորապես, Բեռլինը ազգայնականությունը սահմանում է որպես շարժում ճանաչման համար <ref>Berlin, I. (1998) The Proper Study of Mankind . Farrar , Straus, & Giroux, New York.</ref>: Ազգայնականությունը պահանջում է որևէ մշակութային համայնքի կամ որևէ կոլեկտիվ ինքնության իրավահավասարության ճանաչում՝ այլ մշակույթների կամ համայնքների համեմատությամբ։ Գրինֆլիդը նույնպես պնդում է, որ ընդվզումը գերակա բռնատիրական մշակույթի դեմ ազգայնականության հիմնական պատճառն է <ref>Greenfeld, L. (1992) Nationalism: Five Roads to Modernity . Harvard University Press , Cambridge, MA.</ref>:

Տնտեսական օգուտի մասին խոսել է Գելլները։ Նրա համար ազգայնականությունը շարժում է բարեկեցության համար սոցիամշակույթային մոդեռնիզացիայի և հոմոգենիզացիայի միջոցով։ Այն չի քարոզում հին մշակույթը, այլ նոր, գիտական մշակույթը, որը հասանելի է դառնում լեզվին տիրապետելու դեպքում։ Արդյունքում, բնակչությունը դառնում է ազգ, քանի որ լեզուն պայմանավորում է աշխատունակությունը <ref>Gellner, E. (1983) Nations and Nationalism . Blackwell , Oxford.</ref>: Ազգայնականության մեկ այլ տնտեսական [[դրդապատճառ]] նկարագրվում է Էրիկ Հոբսբաումը։ Հոբսբամը գտնում է, որ բուրժուական կապիտալիստական [[հասարակություն]]ը, նույնպես կարևորում է համերաշխությունը բանվորների և արտադրության միջոցների կապիտալիստ տերերի միջև։ Այդ իսկ պատճառով, բուրժուական ինտելեկտուալները հայտնագործել և պրոպագանդել են երկու դասերի միջև առկա ընդհանուր էթնոմշակույթային ինքնության և պատմության մասին գաղափարախոսությունը։ Այս հիմքով, նրանք պահանջում են ազգային համերաշխություն` համագործակցություն և բարիդրացիական հարբերություններ հասարակության բոլոր անդամների միջև։ Այսպիսով, ազգայնականությունը այս դեպքում մտացածին գիտակցություն էր, միտված փոխելու դասային ինքնության և համերաշխության իրականությունը <ref>Hobsbawm, E. (1990) Nations and Nationalism since 1780: Programme, Myth, Reality . Cambridge University Press , Cambridge., Hobsbawm, E. & Ranger, T. (Eds.) (1983) The Invention of Tradition . Cambridge University Press , Cambridge.</ref>:

* Պերենիալիստները՝ ինչպես Ջոն Արմստրոնգը, ազգերը դիտարկում են որպես երկար ժամանակահատվածի ընթացքում ձևավորված պրեմոդեռն էթնոմշակութային սոցիալական խմբավորումներ, խմբային փորձի, սիմվոլների, միֆերի կուտակման և այլ ազգերի հետ բախումների ընթացքում<ref> Armstrong, J. A. (1982) Nations Before Nationalism . University of North Carolina Press , Chapel Hill.</ref>: Ազգայնականությունը այնուամենայնիվ, որպես երբեմն ֆանատիկ և ագրեսիվ գաղափարախոսություն, որը տարածվում է վերնախավերի կողմից՝ մոբիլիզացնելու ազգերը այլ ազգերի հետ պայքարելու նպատակով, նոր երևույթ է։ Ազգայնական վերնախավերը ուշադիր կերպով ուսումնասիրում են ժողովրդական հավատալիքները կամ սիմվոլները իրենց ընտրազանգվածը դիրքը, տարածք կամ այլ նյութական բարիքներ ստանալու նպատակով։

* Էթնոսիմվոլիստները՝ ինչպես Էնթոնի Սմիթը և Ջոն Հատչիսոնը, ո՛չ մոդեռնիստ են, ո/չ էլ հակամոդեռնիստ, թեև կարող են համարվել բավարար մոդեռնիստներ։ Այս տեսաբանները ժամանակակից ազգայնականությունը բացատրում են նախ մոդեռն տերմինաբանությամբ, որպես նոր հայեցակարգ կամ գաղափարախոսություն՝ ուղղված սահմանված նպատակների իրականացմանը՝ հանուն ազգի և հետո որպես ժամանակակից աշխարհի սոցիալապես և բարոյապես քայքայիչ երևույթներին պատասխան <ref>Smith, A. D. (1986) The Ethnic Origins of Nations . Blackwell , Oxford.,Hutchinson, J. (1987) The Dynamics of Cultural Nationalism . Allen & Unwin , London.</ref>:

[[Գիտություն|Գիտության]] մեջ ընդունված է ազգայնականությունը բաժանել քաղաքացիական (պետական) և էթնիկական (էթնոնացիոնալիզմ) տեակների։ Առաջինը հաճախ անվանում են տարածքային, որն ուղղված է բնակչության կոնսոլիդացմանը՝ իրավաբանական կառույցների, համաքաղաքացիական իրավունքների, մշակույթի, գաղափարախոսության միջոցով։ Էթնիկ ազգայնականությունը կարող է լինել քաղաքական կամ մշակութային։

Սովորաբար քննադատվում է քաղաքական էթնոազգայնականությունը, որը բնութագրվում է որպես մի ժողովրդի կողմից մյուսի նկատմամբ գերակայություն՝ իշխանությունում, գաղափարախոսությունում, մշակույթում։ Չգերակայող էթնիկ խմբերի ազգայնականությունը ծայրահեղ ձևերում կարող է սեպարացիայի հասնել` մերժելով տարբերության բոլոր ձևերն ու միջոցները<ref>Арутюнян Ю.В. и др. Этносоциология. уч. пос. для ВУЗов. М., 1998.</ref>: