|
Հիմնական նեյրոտրանսմիտերներն են
*[[Ամինաթթու]]ներ. [[Գլյուտամատ|գլյուտամատ]], [[Ասպարտատ|ասպարտատ]], [[D-սերին]], [[Գամմա-ամինոկարագաթթու]] (ԳԱԿԹ, GABA), [[Գլիցին|գլիցին]]
*[[Մոնոամիններ]]. [[դոպամին]] ([[dոֆամին]]),[[նորէպինեֆրին]], ([[նորադրենալին]], NE, NA), [[էպինէֆրին]] ([[ադրենալին]]), [[հիստամին]], [[սերոտոնին]] (SE, 5-HT)
*[[Պեպտիդներ]]. [[Սոմատոստատին|սոմատոստատին]], [[P նյութ]], [[Օպիոիդային պեպտիդ]] ([[ներսածին մորֆինանման նյութեր]])
*Ուրիշ. [[Ացետիլխոլին|ացետիլխոլին]], [[Ադենոզին|ադենոզին]], [[Անանդամին|անանդամին]], [[ազոտի միաօքսիդ]] (ազոտի մոնօքսիդ), և այլն
Հիսունից ավել նոր նեյրոակտիվ պեպտիդներ են հայտնաբերվել և նորերը շարունակվում են հայտնաբերվել։ Այս պեպտիդներից շատերը արտազատվում են փոքր նեյրոտրանսմիտերների հետ կամ առանձին։ [[Բետտա-էնդորֆին]]ը համեմատաբար խորը հետազոտված պեպտիդային նեյրոտրանսմիտերից մեկն է։ Վերջինս [[Կենտրոնական Նյարդային Համակարգ|կենտրոնական նյարդային համակարգ]]ում յուրահատուկ փոխազդեցության մեջ է մտնում [[Օպիոիդային ընկլաիչներ]]ի հետ։
Որոշ իոններ և գազեր ևս համարվում են նեյրոտրանսմիտերներ. օրինակ [[Ցինկ|ցինկըցինկ]]ը, [[ազոտի միաօքսիդ]]ը, [[ծծմբաջրածին]]ը, [[ածխածնի մոնոքսիդ]]ը։
Ամենից հաճախ հանդիպող նեյրոտրանսմիերը [[Գլուտամատ|գլուտամատնգլուտամատ]]ն է, որը գլխուղեղի սինապսների ավելի քան 90 տոկոսում հանդիսանում է որպես խթանիչ։ Մյուս մեծ զանգված կազմող նեյրոտրանսմիտերը [[գամմա-ամինոկարագաթթու]]ն է՝ թերևս քանակով շատ ավելի քիչ քան քլուտամատը։ Գլխուղեղային բջիջների ավելի քան 90 տոկոսում, որոնք չեն օգտագործում գլուտամատ, [[գամմա-ամինոկարագաթթու|ԳԱԿԹ]]-ն հանդիսանում է արգելակիչ։ Մնացած նեյրոտրանսմիտերները թեև օգտագործվում են շատ քիչ սինապսներում, այնուամենայնիվ կատարում են շատ կարևոր դեր։
==Ազդեցություն==
Նեյրոտրանսմիտերի միակ ուղղակի ազդեցություննը ռեցեպտորի ակտիվացիան է։ Ուստի՝ նեյրոտրանսմիտերների համակարգի ազդեցության արդյունքը կախված է նեյրոնների միացումներից և ռեցեպտորների կենսաքիմիական հատկություններից։
Ահա մի քանի հիմնական նեյրոտրանսմիտերների օրինակներ.
*[[Գլուտամատ|գլուտամատնգլուտամատ]]ն օգտագործվում է գլխուղեղի և ողնուղեղի խթանիչ բջիջներում։ Վերջինս նաև օգտագործվում է փոփոխվող սինապսներում (ընթունակ են փոփոխել սինապսային ամրությունը): Գլուտամատի ավելցուկը կարող է հանգուցել [[Խթանաթունավորում||խթանաթունավորման]] և էպիլեպտիկ նոպայի։ Գլխուղեղում [[Սինապսային Պլաստիկություն||փոփոխվող սինապսները]] համարվում են հիշողություն պահպանման միավորները։
*[[գամմա ամինոկարագաթթու]]ն ([[ԳԱԿԹ]]) օգտագործվում է գլխուղեղի և ողնուղեղի հիմնական արգելակիչ սինապսներում։ Բազմաթիվ թմրեցուցիչ դեղանյութեր իրենց ազդեցությունը թողնում են ԳԱԲԹ ռեցեպտորներն ակտիվացնելու շնորհիվ։ Ողնուղեղում [[Գլիցին|գլիցինըգլիցին]]ը հանդիսանում է որպես արգելակիչ նեյրոտրանսմիտեր։
*[[Ացետիլխոլին|Ացետիլխոլինը]]ը [[Նյարդամկանային Հանգույց| նյարդամկանային հանգույցների]] նեյրոտրանսմիտեր է, որը միացնում է մոտոր նյարդերը մկանների հետ։ [[Կուրարե|Կուրարեն]]ն պարալիտիկ թույն է որը խցանում է ացետիլխոլինային սինապսները։ Ացետիլխոլին նաև առկա է գլխուղեղի այլ հատվածներում, որտեղ այն փոխազդում է այլ տեսակի [[Ացետիլխոլինային Ռեցեպտոր|ացետիլխոլինային ռեցեպտորների]] հետ, այդ թվում` մուսկարինային և նիկոտինային ռեցեպտորների։
*[[Դոպամին|Դոպամինը]]ը համարվում է [[Մոնոամին Նեյրոտրանսմիտեր|մոնոամին նեյրոտրանսմիտեր]] և գլխուղեղում ունի մի շարք նշանակալի դերեր, այդ թվում մոտորային համակարգի կարգավորման, հաճույքի, և էմոցիոնալ արթնացման մեջ։ [[Պարկինսոնյան Հիվանդություն|Պարկինսոնյան հիվանդությունը]] կապված է գլխուղեղում դոպամինի պակասի հետ, և [[Շիզոֆրենիա|շիզոֆրենիանշիզոֆրենիա]]ն կապված է գլխուղեղում դոպամինի ավելցուկի հետ։
*[[Սերոտոնին|Սերոտոնինը]]ը այլ [[Մոնոամին Նեյրոտրանսմիտեր|մոնոամին նեյրոտրանսմիտեր]] է։ Վերջինս հիմնականում արտադրվում և առկա է աղիներում (շուրջ 90%), իսկ մնացած զանգվածը գտնվում է [[Կենտրոնական Նյարդային Համակարգ|կենտրոնական նյարդային համակարգի]] նեյրոններում։ Սերոտոնինը կարգավորում է տարբեր ֆունկցիաներ. ախորժակ, քուն, հիշողություն, ջերմաստիճան, տրամադրություն, մկանային կծկում, ստրանոթային համակարգ, և էնդոկրինային համակարգ։ Վարկածներ կան որ սերոտոնինը դեր ունի դեպրեսիայի մեջ, քանի որ որոշ դեպրեսիայով հիվանդների մոտ ողնուղեղային հեղուկում և գլխուղեղի հյուսվածքներում սերոտոնինի մետաբոլիտների ցածր քանակ է նկատվում։
[[Կատեգորիա:Նեյրոքիմիա]]
| 