«Պարմենիոն»–ի խմբագրումների տարբերություն

{{Անձ}}

'''Պարմենիոն''' ({{lang-en|Parmenion}}, նաև {{lang-en|Parmenio}}, {{lang-el|Παρμενιων}}; {{ԱԾ}}), [[Հին Մակեդոնիա|Մակեդոնիա]]յի ականավոր զորավար։ Եղել է Արգեադների դինաստիայի թագավորներ՝ [[Փիլիպոս II Մակեդոնացի|Փիլիպոս II]]-ի և նրա որդի, [[Ալեքսանդր Մակեդոնացի|Ալեքսանդր III]]-ի ([[Ալեքսանդր Մակեդոնացի|Ալեքսանդր Մեծ]]ի), զինակիցը։ Պատմական աղբյուրները վկայում են Պարմենիոնի ազնվական ծագման մասին։ Ենթադրաբար, զինվորական ծառայության է անցել դեռ Փիլիպոսի հոր, Ամինտաս III-ի գահակալության օրոք։ Որպես Փիլիպոս II-ի զորավար Պարմենիոնը մ.թ.ա. 359-336 թվականներին ակտիվ մասնակցություն է ունեցել Մակեդոնիայի՝ [[Հոնիական ծով]]ից մինչև [[Պոնտոս]] ձգվող հզոր [[Բալկանյան թերակղզի|Բալկանյան պետության]], կազմավորման գործում։ Փիլիպոսի սպանությունից հետո Պարմենիոնը ճանաչել է Ալեքսանդրի տիրապետությունն ու մասնակցել նրա Արևելյան արշավանքի նախապատրաստմանը։ Պարմենիոնի զորավարի տաղանդը բացահայտվել է հատկապես [[Գրանիկոսի ճակատամարտ|Գրանիկոս գետ]]ի, [[Իսոսի ճակատամարտ|Իսոս]]ի և [[Գավգամելայի ճակատամարտ|Գավգամելա]]յի հաղթական ճակատամարտերում [[Աքեմենյան Պարսկաստան]]ի դեմ։ Ժամանակի ընթացքում Ալեքսանդրի ու Պարմենիոնի միջև առաջացել են տարաձայնություններ ռազմական ու քաղաքական հարցերի շուրջ։ Պարմենիոնը սպանվել է Ալեքսանդրի հրամանով 330 թ. [[Աքեմենյան պետություն|Էկբատան]]ում, արքայի կյանքին մահափորձ կատարելու կասկածի հիման վրա։

 

[[Պատկեր:Հին_Մակեդոնիայի_ու_Հունաստանի_քարտեզ.gif|մինի|ձախից|400px|Հունաստանն ու Մակեդոնիան մ.թ.ա. 336թ.]]

Փիլիպոս II համարում էր Պարմենիոնին իր ամենաարժանի զորավարներից մեկը և հաճախ վստահում նրան մակեդոնական զորքի հրամանատարությունը իր բացակայության ժամանակ։ Պարմենիոնը նկատելի դեր է կատարել մի շարք զավթողական ռազմարշավներում Մակեդոնիայի հարևան պետությունների դեմ։ Դրանք են Բալկանյան թերակղզու հյուսիսում գտնվող [[Բալկանյան թերակղզի|Պեոնիա]]ն (մ.թ.ա. 359թ.), ինչպես նաև [[Իլլիրիա]]ն՝ հյուսիս-արևմուտքոմ (մ.թ.ա. 356թ.) ու [[Թրակիա]]ն՝ արևելքում (մ.թ.ա. 342-340 թ.թ.): Պարմենիոնը մասնակցել է Երրորդ Սրբազան պատերազմում [[պոլիս|հունական պոլիսներ]]ի միջև տեղի ունեցած զինված ընդհարումներին, որոնք հետագայում վերածվել էին Հյուսիսային ու Միջին [[Հին Հունաստան|Հունաստան]]ին ([[Թեսալիա]], [[Հին Հունաստան|Բեովտիա]], [[Հին Հունաստան|Էվբոյա կղզու]]) Մակեդոնիայի կողմից իշխելու պայքարին։ Մ.թ.ա. 338 թվականին Պարմենիոնը մասնակցել է [[Քերոնեայի ճակատամարտ|Քերոնեա քաղաքի]] մոտ տեղի ունեցած խոշոր ճակատամարտում, պարտության մատնելով հունական պոլիսների միասնական ուժերին։ Մ.թ.ա. 337 թ. Փիլիպոսի նախաձեռնությամբ հունական պոլիսների միջև հաստատվել էր դաշինք (այսպես կոչված [[Կորինթոս|Կորինթոսյան միություն]]), որի շրջանակներում ձևավորվել էր հունամակեդոնական միացյալ բանակ Աքեմենյան Պարսկաստանին հարված հասցնելու նպատակով։ Այդ զորքի 10000-ոց առաջապահ ջոկատը Աթալոսի ու Պարմենիոնի ղեկավարությամբ կտրում է Հելլեսպոնտոսի նեղուցը և խորանում [[Փոքր Ասիա]]՝ հոնիական ծովափնյա քաղաքները նվաճելու նպատակով։ Սակայն միջոցառումը մնում է անավարտ Փիլիպոսի անսպասելի վախճանի պատճառով։

 

Փոքր Ասիայի տիրույթներում Պարմենիոնը հաճախ գործում էր հիմնական բանակից անկախ, բռնագրավելով քաղաքներ ու հնազանդեցնելով տեղական իշխաններին։ Մ.թ.ա. 333 թ. աշնանը, Իսոսի ճակատամարտի նախաշեմին, Պարմենիոնի ու Ալեքսանդրի բանակները միանում են։ Ձախ թևի հրամանատարությունը կրկին հանձնարարված էր Պարմենիոնին։ Մինչ նրա ուժերը զսպում էին պարսիկ հեծելազորի ճնշումը, Ալեքսանդրի ղեկավարած աջ թևը պատռում է թշնամու գծերը, նետվում գլխավոր թիրախի` [[Դարեհ III]]-ի ուղղությամբ և փախուստի մատնում նրան։

[[Պատկեր:Ալեքսանդր_Մակեդոնացու _կայսրության_քարտեզ.gif|մինի|աջից|550px|Ալեքսանդրի կայսրությունը]]

Մ.թ.ա. 331 թվականին Պարմենիոնը ղեկավարում է մակեդոնական փաղանգը Գավգամելայի ճակատամարտում։ Կռվի մատույցներին, դիտելով հարթավայրում տեղակայված ահռելի քանակի պարսկական ուժերը նա առաջարկում է Ալեքսանդրին ձեռնարկել գիշերային գրոհ։ Ալեքսանդրը պատասխանում է, որ իրեն վայել չէ գաղթագողի հաղթանակ տանել։ Գավգամելան մակեդոնական բանակին բաժին ընկած ամենածանր հաղթանակն էր։ Մինչ Ալեքսանդրը հետապնդում էր Պարթևստանում թաքնված Դարեհին, Պարմենիոնը, հաստատվելով պարսկական տերության կենտրոնում, [[Աքեմենյան պետություն|Միդիա]]յում, ձեռնարկում է երկրի տնտեսական ու քաղաքական կարգավորումը։

 

Հայտնի է, որ Ալեքսանդրի բանակում ծառայել էին Պարմենիոնի երեք որդիները։ Հեկտորը Նեղոսում 331 թ. ջրահեղձ էր եղել, Նիկանորը վախճանվել էր հիվանդությունից, իսկ Ֆիլոտասը 330 թ. Ալեքսանդրի հրամանով մահապատժի էր ենթարկվել։ Պարմենիոնի մի դուստրը ամուսնացած էր Ատտալոսի հետ, որը նույնպես սպանված էր թագավորի կարգադրությամբ, իսկ մյուս դուստրը՝ փաղանգի հրամանատար Քենի կողակիցն էր։

Այնուհետև հերթը հասնում է Պարմենիոնին, որը ճանաչվում է հանցավոր Ֆիլոտասի դավակից, չնայած որ վերջինս ժխտում էր հոր մասնակցությունը։ Հսկայական հեղինակություն վայելող Պարմենիոնը ղեկավարում էր մակեդոնական ռազմաուժերը և տնօրինում թագավորական գանձապետարանը, ինչի պատճառով Ալեքսանդրը շահագրգռված էր գործի արագ ավարտին։ Ոմն Պոլիդամանտոսին, իր հավատարիմ անձին, նա ուղարկում է Էկբատան, որտեղ այդ պահին գտնում էր Պարմենիոնը։ Երբ 70-ամյա Պարմենիոնը կարդում է այդ անձի կողմից իրեն տված իբր իր որդու նամակը, մարդասպանը հարձակվում ու կտրում է նրա օձիքը։ Պարմենիոնի գլուխը նա ուղարկում է Ալեքսանդրին։ Դժվարությամբ է հաջողվում հանգստացնել Էկբատանի կայազորը, որը ցնցված սահմռկեցուցիչ լուրը ստանալով՝ զենքի էր ելել։ Վախենալով Ալեքսանդրի ցասումից, Պարմենիոնի մարնինը հողին հանձնեցին ուշացումով, այն էլ՝ զինվորների ճնշման տակ։

* [[Պլուտարքոս]] «Զուգահեռ կենսագրություններ»

* [[Արիանոս]] «Ալեքսանդրի արշավանքը»

* И. Шифман. Александр Македонский. Ленинград.։ "Наука", 207 с., 1988

* Рита Арутюнян. http://ru.scribd.com/doc/113684627/Александр-Македонский

 

[[Կատեգորիա:Հին Մակեդոնիա]]