«Ուրուգվայի պատմություն»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
No edit summary
չ հստակեցնում եմ աղբյուրը oգտվելով ԱՎԲ
Տող 1.
[[Պատկեր:Coat of arms of Uruguay.svg|200px|մինի|աջից|Ուրուգվայի զինանշանը]]
[[Պատկեր:Flag of Uruguay.svg|200px|մինի|աջից|Ուրուգվայի դրոշը]]
'''Ուրուգվայի պատմություն ''': [[Ուրուգվայ]]ի տարածքում հնագույն ժամանակներից բնակվել են գուարանէ խմբի հնդկացի ցեղեր, որոնք գտնվել են նախնադարյան համայնական կարգի տարբեր փուլերում։ [[16-րդ դար]]ի 2-րդ կեսին իսպանացիները, որոնք դարի սկզբին (առաջին անգամ [[1515 թվական]]ին) թափանցել էին Ուրուգվայի տարածք, այստեղ հիմնել են մի շարք ամրոցներ։ [[1617 թվական]]ին ժամնակակից Ուրուգվայի տարածքը մտել է իսպանացի [[Լա Պլատա]] նահանգապետության մեջ՝ Արևելյան ափ անունով, [[1776 թվական]]ին՝ Լա Պլատա փոխարքայության մեջ։ Իսպանացի գաղութների անկախության պատերազմի ( Իսպանականն գաղութների անկախության պատերազմ Ամերիկայում 1810-1826 թվականները)այդ ժամանակ գաղութային հարստահարման դեմ ոտի ելավ նաև Արևելյան ափի բնակչությունը։ [[1811 թվական]]ի մայիսին ազատագրվեց բանակը Խ․ Խ․ Արտիգասի գլխավորությամբ Լաս Պիեդրասի մոտ հաղթեց իսպանական զորքին։ [[1814 թվական]]ին Արևելյան ափն ազատագրվեց։ [[1815 թվական]]ին ժողովրդական ասամբլեան Արտիգասին հռչակեց Արևելյան նահանգի (այսպես սկսեց կոչվել Արևելյան ափը) ժողովրդի առաջնորդ։ Արտիգասն սկսեց իրականացնել ագրարային ռեֆորմ, ըստ որի հակահեղափոխականների հողերը հանձնվում էին մանր անասնապահներին (գաուչոներին), [[հնդկացիներ]]ին և ազատ նեգրերին։ [[1816 թվական]]ին [[Բրազիլիա]]յից Արևելյան նահանգ են ներխուժել պորտուգալացի զորքերը և [[1817 թվական]]ին օկուպացրել այն։ [[1821 թվական]]ին Արևելյան նահանգը օկուպացվել է եվ միացվել է [[Բրազիլիա]]յին։ [[1825 թվական]]ին ուրուգվայցի հայրենասերները Խ․Ա․ Լավալիեխայի ղեկավարությամբ [[Արգենտինա]]յից ներխուժել են Միսպլատինյան նահանգ, ապստամբություն բարձրացրել։ Ուրուգվայցիների և արգենտինացիների համատեղ պայքարի հետևանքով Արևելյան նահանգը անկախ է հռչակվել ([[1825 թվական]]ի [[օգոստոսի 25]]) Պորտուգալիայից և Բրազիլիայից ու միացվել Արգենտինային։ Սակայն ազատագրական պայքարը շարունակվել Է։ [[1828 թվական]]ի [[օգոստոսի 27]]-ին Արգենտինան և Բրազիլիան ճանաչել են Արևելյան նահանգի անկախությունը և հրաժարվել նրա տարածքին հավակնելուց։ [[1830 թվական]]ի [[հուլիսի 18]]-ին [[Մոնտեվիդեո]]յում գումարված Ազգային կոնգրեսն ընդունել է Ուրուգվայի Արևելյան Հանրապետության առաջին սահմանադրությունը։ Բուրժուակալվածատիրական տարբեր խմբավորումների միջև իշխանության համար պայքարի ընթացքում, 1830-ական թվականներին ձևավորվել են բուրժուազիայի «Կոլորադո» և հողատերերի «Բլանկո» կուսակցությունները։ 1839-1851 թվականներին տեղի է ունեցել, այսպես կոչված, Մեծ պատերազմ, որն սկսվել է ուրուգվայական և արգենտինա զորքերի միջև ընդհարմամբ։ Պատերազմին, Ուրուգվայի կողմում միջամտել են Մեծ Բրիտանիան, [[Ֆրանսիա]]ն, Բրազիլիան (վերջինս միջամտել է Ուրուգվայի ներքին զործերին)։ [[1855 թվական]]ին բրազիլական զորքերը դուրս են եկել Ուրուգվայից։ Պատերազմի հետևանքով երկիրն ավերվել Է։ Նախագահ Բեռնարդո Պ․ Բեոն (1860-1864 թվականներ) ստեղծել է ազգային միասնության կառավարություն, եկեղեցուն զրկել արտոնություններից, սկզբնավորել [[երկաթուղի]]ների կառուցումը, վերացրել մաքսատուրքերը և ձեռնարկել Ուրուգվայի արտահանությանը նպաստող միջոցառումներ։ 1864-1870 թվականներին Ուրուգվայը ներքաշվել է Պարագվայի դեմ պատերազմի մեջ։ 19-րդ դարի վերջին արագացել է կապիտալիզմի զարգացումը, ձևավորվել է բանվոր դասակարգը։ [[1875 թվական]]ին ստեղծվել է առաջին բանվորական կազմակերպությունը՝ Աշխատավորների միջազգային միավորումը ([[1885 թվական]]ից՝ Ուրուգվայի աշխատավորների ֆեդերացիա)։ [[1896 թվական]]ին հիմնվել է սոցիալիստական կուսակցությունը (մինչև [[1904 թվական]]ը կոչվել է Բանվորների սոցիալիստական կենտրոն)։ 1903 թվականին նախագահ է դարձել «Կոլորադո» կուսակցության ղեկավար Բատլիեի Օրդոնիեսը, որն իրականացրել է մի շարք դեմոկրատական վերափոխումներ սահմանվել է 8-ժամյա բանվորական օր, համընդհանուր ընտրական իրավունք, օրենք կենսաթոշակների մասին, եկեղեցին անջատվել է պետությունից։ Բատլիեի օրոք ուժեղացել է [[ԱՄՆ]]-ի կապիտալի ազդեցությունը՝ դուրս մղելով անգլիական կապիտալը։ Առաջին համաշխարհային պատերազմի (1914-1918 թվականներ) սկզբին Ուրուգվայը պահպանել է չեզոքություն, իսկ [[1917 թվական]]ին խզել դիվանագիտական հարաբերությունները [[Գերմանիա]]յի հետ։
 
{{ՀՍՀ|հատոր=12|էջ=287}}
 
{{ՀՍՀ}}
[[Կատեգորիա:Ուրուգվայի պատմություն]]