«Մոծակներ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Մոծակները ամբողջ երկրագնդում լայնորեն տարածված են և հանդիպում են բոլոր մայրցամաքներում, բացի [[Անտարկտիդա]]յից։ <ref name="Mullen2009">{{cite book |first1=Gary |last1=Mullen |first2=Lance |last2=Durden |year=2009 |title=Medical and Veterinary Entomology |publisher=Academic Press |location=London}}</ref> Առավել մեծ է [[մոծակ սովորական]]ի ({{lang-lat|''Culex pipiens''}}) արեալը , որը տարածված է ամենուր որտեղ հանդիպում է մարդը՝ նրա հիմնական զոհը։ Տաք և խոնավ արևադարձային շրջաններում մոծակներն ակտիվ են ամբողջ տարվա ընթացքում, իսկ բարեխառն կլիմայով տարածաշրջանների սառը եղանակի ընթացքում՝ նրանք ձմեռում են։ Արկտիկական մոծակները տարվա ընթացքում պահպանում են իրենց ակտիվությունը միայն մի քանի շաբաթ, երբ ջերմության ազդեցությամբ սառցադաշտերի վրա կազմավորվում են ջրավազաններ։ Այնուամենայնիվ, այս ընթացքում նրանք հասցնում են բազմանալ հսկայական քանակությամբ. մոծակների խմբերը [[հյուսիսային եղջերու]]ների հոտի յուրաքանչյուր կենդանուց մեկ օրում կարող են ներծծել մինչև 300 մլ արյուն։ <ref name=n1>{{cite journal |title=Ecology: A world without mosquitoes |publisher=Nature |doi=10.1038/466432a |author=Fang, Janet |date=Julyհուլիսի 21, 2010 |journal=Nature |volume=466 |issue=7305 |pages=432–4 |pmid=20651669}}</ref> Մոծակների ձվերը բարեխառն լայնություններում ավելի դիմացկուն են ցրտի բացասական գործոնների հանդեպ, քան տաք կլիմայական գոտիների մոծակների ձվերը։ <ref>{{cite journal |author=Hawley, W. A., Pumpuni, C. B., Brady, R. H. & Craig, G. B. |title=Overwintering survival of ''Aedes albopictus'' (Diptera: Culicidae) eggs in Indiana |journal=[[Journal of Medical Entomology]] |volume=26 |issue=2 |pages=122–129 |year=1989 |pmid=2709388 }}</ref><ref>{{cite journal |author=Hanson, S. M. & Craig, G. B. |title=''Aedes albopictus'' (Diptera: Culicidae) eggs: field survivorship during northern Indiana winters |journal=[[Journal of Medical Entomology]] |volume=32 |issue=5 |pages=599–604 |year=1995|pmid=7473614 }}</ref> Նրանք նույնիսկ կարող են դիմանալ ձյան և բացասական ջերմաստիճանի ազդեցությանը։ Բացի այդ, հասուն առանձնյակները կարող են գոյատևել ամբողջ ձմեռվա ընթացքում՝ համապատասխան բնակության պայմանների առկայության դեպքում (օրինակ՝ բնակելի տների ջերմ և խոնավ նկուղները)։ <ref>{{cite journal |author=Romi, R., Severini, F. & Toma, L. |title=Cold acclimation and overwintering of female ''Aedes albopictus'' in Roma |journal=Journal of the American Mosquito Control Association |volume=22 |issue=1 |pages=149–151 |year=2006 |pmid=16646341 |doi=10.2987/8756-971X(2006)22[149:CAAOOF]2.0.CO;2 }}</ref>

Մոծակների հոտառության օրգանները և զգայարանները մասնագիտած են արյան աղբյուր փնտրելու ուղղությամբ. բեղիկների վրա տեղադրված 72 տիպի հոտառական ընկալիչներից առնվազն 27-ը ուղղված են կենդանիների և մարդկանց քրտինքի հետ արտադրվող քիմիական նյութերը հայտնաբերելուն<ref>{{cite journal |author = Elissa A. Hallem |year = 2004 |title = Olfaction: Mosquito receptor for human-sweat odorant |journal = [[Nature (journal)|Nature]] |pmid = 14724626 |volume = 427| issue = 6971 | pages = 212–213| doi = 10.1038/427212a|last2 = Nicole Fox |first2 = A. |last3 = Zwiebel |first3 = Laurence J. |last4 = Carlson |first4 = John R.}}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.timesonline.co.uk/tol/news/science/medicine/article7014046.ece |publisher=The Times |location=London |title=Sweat and blood why mosquitoes pick and choose between humans |first=Hannah |last=Devlin |date=Februaryփետրվարի 4, 2010 |accessdate=Mayմայիսի 13, 2010}}</ref>։ [[Ադես]] (''Aedes'') ցեղի մոծակների մոտ զոհին (տիրոջը) որոնելը տեղի է ունենում երկու փուլով՝ օբյեկտին բնորոշ շարժումների և նրա քիմիական ու ֆիզիկական հատկանիշների ընկալմամբ<ref name="Estrada">{{cite book |author=R. G. Estrada-Franco & G. B. Craig |year=1995 |title=Biology, disease relationship and control of ''Aedes albopictus'' |publisher=Pan American Health Organization |location=Washington, D.C. |series=Technical Paper No. 42}}</ref>։

Բեղմնավորման շրջանում էգ մոծակները արուներին գրավելու համար թևիկների օգնությամբ բնութագրական թույլ ձայներ են արձակում։ Իրենց զգայուն բեղիկների օգնությամբ մոծակները ուժեղացնում են ձայնային ելևէջները։ Էգերը ավելի ցածր են ճռռացնում արուներից, երիտասարդները՝ ոչ այդպես, ինչպես ծերերը։ Եվ արու մոծակները դա լսելով կատարում են ընտրություն ի օգուտ հասուն էգերի։ Մոծակները կազմում եմ հույլ, որտեղ էլ ընթանում է էգերի և արուների բեղմնավորումը։

Էգ մոծակները ձվադրում են 30-150 և նույնիսկ 280 ձու ([[մալարիա]]յի մոծակների մոտ) ամեն երկու, երեք օրը մեկ։ Ձուն հասունանում է շաբաթվա ընթացքում։ Ձվարտադրության համար մոծակներին անհրաժեշտ է [[արյուն]], դրա համար ձվադրման փուլը անմիջապես կախված է արյան օգտագործմամբ։ Միայն որոշ քաղաքային ենթատեսակներ չօտագործելով արյուն կարող են ձվադրել, բայց շատ քիչ։

Նախքան էգ մոծակը կսկսի արյուն խմել, նա իր զոհի մարմնի մեջ է ներարկում իր թուքը, որը պարունակում է [[հակակոագուլյանտներ]]՝ խոչընդոտելով արյան մակարդելիությոանը։ Հենց մոծակի թուքն է, որ առաջացնում է քոր, այտուց և կծած հատվածի կարմրութուն, որոշ դեպքերում էլ ծանր ալերգիկ ռեակցիաներ։ Հենց մոծակների թքի միջոցով էլ փոխանցվում են [[վարակ]]ները:

Մոծակները հանդիսանում են վտանգավոր վարակների՝ [[մալարիա]]յի, [[դեղին տենդ]]ի, [[արևադարձային տենդ]]ի և որոշ [[էնցոֆալիտ|էնցոֆալիտներ]]իների տեղափոխողներ։ Այս հիվանդություններից միայն մալարիան է հանդիսանում տարեկան մոտավորապես երկու միլիոն մարդու մահվան պատճառ<ref name="Telegraph2009">{{cite news|title=Top 10 deadliest animals on the planet|url= http://www.telegraph.co.uk/earth/wildlife/5149977/Top-10-deadliest-animals-on-the-planet.html|work=Telegraph.co.uk|publisher=|date=2009-04-14|accessdate=2012-04-04|lang=en}}</ref>: Բացի այդ նրանց խայթոցները կարող են առաջացնել [[քոր]] և [[ալերգիա|ալերգիկ ռեակցիաներ]], բժշկական փաստաթղթերում մատնանշվում է որպես միջատի խայթոցի ռեակցիա։