«Կարմիր կիրակի»–ի խմբագրումների տարբերություն

</ref>։ Ձերբակալվածներից մի քանիսը, նրանց մեջ նաև գրող Ալեքսանդր Փանոսյանը (1859–1919), ազատ արձակվեցին, նույնիսկ մինչև Անատոլիա տեղափոխելը<ref name="c-khachig">{{cite news|last=Boghosian|first=Khachig|title=My Arrest and Exile on April 24, 1915|newspaper=Armenian Reporter|date=21ապրիլի April21, 2001}}</ref>։ Ընդհանուր առմամբ, 2345 հանրաճանաչ հայեր ձերբակալվեցին և տեղահանվեցին<ref name="vahakn dadrian"/><ref>{{cite book|title=A companion to World War I|year=2012|publisher=Wiley-Blackwell|location=Chichester, U.K.|isbn=1119968704|page=191|url=http://books.google.com/books?id=EjZHLXRKjtEC|edition=1. publ.|editor=John Horne}}</ref>, նրանցից շատերը չէին զբաղվում որևէ քաղաքական կամ ազգայնական գործունեությամբ<ref name="vahakn dadrian" />։

Մնացած տեղահանվածները մնացել էին [[Անկարայի վիլայեթ]]ի նահանգապետի պաշտպանության տակ։ Մաժար բեյը հրաժարվում էր իրականացնել [[Թալեաթ փաշա]]յի հրամանները տեղահանության վերաբերյալ<ref>{{cite news|title=The Real Turkish Heroes of 1915|url=http://www.armenianweekly.com/2013/07/29/the-real-turkish-heroes-of-1915/|newspaper=The Armenian Weekly|date=29հուլիսի July29, 2013}}</ref>։ Այսպիսով, 1915 թվականի հուլիսի վերջին նրան ազատեցին զբաղեցրած պաշտոնից, և նրա տեղը զբաղեցրեց կենտրոնական կոմիտեի անդամ Աթիֆ բեյը<ref>{{cite web|last=Kevorkian|first=Raymond|title=The Extermination of Ottoman Armenians by the Young Turk Regime (1915–1916)|url=http://www.massviolence.org/IMG/article_PDF/The-Extermination-of-Ottoman-Armenians-by-the-Young-Turk-Regime.pdf|publisher=Online Encyclopedia of Mass Violence|page=31|date=3հունիսի June3, 2008}}</ref>։

[[Մուդրոսի զինադադար]]ից (30 հոկտեմբերի 1918) հետո, համակենտրոնացման ճամբարներում կենդանի մնացած հայ մտավորականները վերադարձան Կոստանդնուպոլիս, որը գտնվում էր [[Անտանտ|դաշնակից զորքերի]] [[Կոստանդնուպոլիսի օկուպացիա|վերահսկման]] տակ։ Նրանք սկսեցին կարճ բայց ինտենսիվ գրական գործունեություն, որին վերջ տվեց 1923 թվականի Թուրքիայի հաղթանակը։ Նրանցից ոմանք գրեցին հուշեր և ստեղծագործություններ տեղահանումների ընթացքում իրենց փորձի հիման վրա, օրինակ [[Գրիգոր Բալակյան]]ը, [[Արամ Անտոնյան]]ը, [[Երվանդ Օտյան]]ը, [[Թեոդիկ]]ը և այոք<ref>{{cite book|last=Odian|first=Yervant|title=Accursed years : my exile and return from Der Zor, 1914–1919|year=2009|publisher=Gomidas Institute |location=London|isbn=1-903656-84-2|page=x|url=http://books.google.com/books?id=NJYtAQAAIAAJ|editor=Krikor Beledian}}</ref>։ Մյուս կենդանի մնացածները ունեցան հոգեկան խանգարումներ, նրանցից [[Կոմիտաս]]ը 20 տարի շարունակ անցնում էր բուժում հոգեբուժարաններում, մինչև իր մահը 1935 թվականին<ref>{{cite news|last=Karakashian|first=Meliné|title=Did Gomidas 'Go Mad'? Writing a Book on Vartabed's Trauma|url=http://www.armenianweekly.com/2013/07/24/did-gomidas-go-mad-writing-a-book-on-vartabeds-trauma/|newspaper=Armenian Weekly|date=24հուլիսի July24, 2013}}</ref>։

Հայոց Ցեղասպանության պաշտոնական հիշատակի օրն է ապրիլի 24-ը, այս օրը նշվում է որպես հայ մտավորականների տեղահանության սկիզբ։ Առաջին անգամ այս օրը նշվել է մի խումբ ցեղասպանությունից փրկվածների կողմից Կոստանդնուպոլիսում 1919 թվականին հայկական Սուրբ Երորդության եկեղեցում<ref name=museum>{{cite web|title=At the Origins of Commemoration: The 90th Anniversary Declaring April 24 as a Day of Mourning and Commemoration of the Armenian Genocide|url=http://www.genocide-museum.am/eng/31.03.2009.php|publisher=Armenian Genocide Museum|date=10մարտի March10, 2009}}</ref>։ Հայ համայնքի բազմաթիվ ներկայացուցիչներ մասնակցում էին այս միջոցառմանը։ Այդ օրվանից ամեն տարի աշխարհի բոլոր ծայրերում նշվում է Հայոց Ցեղասպանության հիշատակի օրը<ref name=museum />։

| Գրող, հրապարակախոս<ref name="teotik" />, ուսուցիչ<ref name="Bal87" />, Օսմանյան կայսրության առաջին սպորտային ամսագրի ''[[Մարմնամարզ]]ի'' խմբագիր<ref>{{cite news|title=Armenian Sport and Gymnastics in the Ottoman Empire|url=https://web.archive.org/web/20120301192355/http://www.armradio.am/news/?part=soc&id=15918|accessdate=2013 թ․ դեկտեմբերի 16|date=13հոկտեմբերի October13, 2009|agency=Public Radio of Armenia}}</ref>։