«Ալբերտ Այնշտայն»–ի խմբագրումների տարբերություն

Այնշտայնը մինչև կյանքի վերջը բանավիճում էր այդ թեմայով, թեև ֆիզիկոսներից քչերն էին կիսում իր հետ այդ տեսակետը։ Նրա 2 հոդվածները նկարագրում էին մտավոր փորձեր, որոնք, ըստ նրա, ակնառու կերպով ցույց էին տալիս քվանտային մեխանիկայի ոչ լիարժեք լինելը; ամենաշատ արձագանքն ստացել է այսպես կոչված «[[Այնշտայն-Պոդոլսկի-Ռոզինի պարադոքս]]ը» ([[1935]] թ. [[մայիս]])։ Այդ կարևոր և հետաքրքիր խնդրի քննարկումները ծավալվում են նաև այժմ։ [[Փոլ Դիրակ]]ն իր «Հիշողություններ արտասովոր դարաշրջանի վերաբերյալ» գրքում գրել է<ref>Փոլ Դիրակ «Հիշողություններ արտասովոր դարաշրջանի վերաբերյալ», 1990թ1990 թ</ref> գրել է<ref>[http://vivovoco.rsl.ru/VV/PAPERS/NATURE/MATHIST.HTM Վ. Սմիլգա «10 պատմություն մաթեմատիկոսների և ֆիզիկոսների մասին»]</ref>.

Հետպատերազմյան տարիներին Այնշտայնը դարձավ խաղաղության կողմնակից գիտնականների Փագուոշ շարժման հիմնադիրներից մեկը։ Թեև այդ շարժման առաջին համագումարը կայացավ Այնշտայնի մահից հետո ([[1957]] թ.), այդպիսի շարժում ստեղծելու նախաձեռնությունը արտահայտվում էր լայն տարածում գտած Ռասել-Այնշտայնի մանիֆեստում (գրված [[Բերտրան Ռասել]]ի հետ համատեղ), որը զգուշացնում էր [[ջրածնային ռումբ]]ի ստեղծման և կիրառման վտանգի մասին։ Այդ շարժման շրջանակներում Այնշտայնը [[Ալբերտ Շվեյցար]]ի, [[Բերտրան Ռասել]]ի, [[Ֆրեդերիկ Ժոլիո-Կյուրի]]ի և այլ համաշխարհային ճանաչում ունեցող գիտնականների հետ միասին պայքարում էր սպառազինության մրցավազքի, միջուկային և ջերմամիջուկային զենքի ստեղծման դեմ։ Այնշտայնը կոչ էր անում նաև հանուն նոր պատերազմը կանխարգելելու, ստեղծել համաշխարհային կառավարություն, որի համար սուր քննադատության արժանացավ խորհրդային մամուլում ([[1947]] թ.)<ref>[http://www.pseudology.org/science/Zabluzhdenia_Einsteina.htm Նոր ժամանակ «Պրոֆեսոր Ա. Այնշտայնի մի քանի սխալների մասին. խորհրդային գիտնականների բաց նամակը», 1947թ1947 թ, էջ 14-17]</ref><ref>[http://www.pseudology.org/science/Zabluzhdenia_Einsteina.htm Նոր ժամանակ «Քաղաքականության մեջ անհոգության և սխալների մեջ համառության մասին», 1948 թ, էջ 12-15]</ref>։

«Ֆիզիկայի էվոլյուցիա» գրքում Այնշտայնը գրել է<ref>[http://eqworld.ipmnet.ru/ru/library/books/EinsteinInfeld1965ru.djvu Ա․ Այնշտայն, Լ․ Ինֆելդ «Ֆիզիկայի էվոլյուցիա», 1965թ1965 թ, 241 էջ]</ref>.

Գիտության մեջ այս սկզբունքները չէին համընկնում այդ ժամանակ նորաձև համարվող [[Էռնստ Մախ]]ի, [[Անրի Պուանկարե]]ի և այլոց պոզիտիվիստական գաղափարների հետ։ Պոզիտիվիզմը որոշակի դրական դեր է խաղացել գիտության պատմության մեջ, քանի որ խթանում էր ինչպես Այնշտայնի, այնպես էլ մյուս առաջատար ֆիզիկոսների թերահավատ վերաբերմունքը նախկին նախապաշարմունքների նկատմամբ (նախևառաջ՝ բացարձակ տարածության և բացարձակ ժամանակի գաղափարների նկատմամբ)։ Հայտնի է, որ Մախին գրված նամակում, Այնշտայնն իրեն անվանել է Մախի սանը<ref>Ջ․ Բեռնշտեյն «Ernst Mach amd the Quarks», 2010թ2010 թ, 12 էջ</ref>։ Սակայն պոզիտիվիստների փիլիսոփայությունն Այնշտայնը հիմարություն է համարել<ref>Heisenberg "Encounters with Einstein, and other Essays on Peoples, Places and Particles", 1983, էջ 114 }}</ref>։ Այնշտայնը բացատրել է իր տարակարծության պատճառը<ref>[http://www.pereplet.ru/text/einstein.html նամակներ Մ․ Սոլովինին, 1952 թ. մարտի 30]</ref>․