«ՀՀ աշխատանքային օրենսգիրք»–ի խմբագրումների տարբերություն

Աշխատանքային հարաբերությունների առանձին բնագավառների կարգավորման առանձնահատկությունները կարող են սահմանվել օրենքով:օրենքով։

Հայաստանի Հանապետության աշխատանքային օրենսգիրքը չի կարգավորում ուղղիչ հիմնարկներում պատիժը կրող քաղաքացիների մասնակցությամբ աշխատանքային հարաբերությունները:հարաբերությունները։ Բացառություն են կազմում միայն այն հարաբերությունները, որոնք վերաբերում են [[Աշխատաժամանակի հաշվեկշիռ|աշխատաժամանակի]] և [[Հանգիստ|հանգստի ռեժիմին]], [[Աշխատավարձ|աշխատանքի վարձատրությանը]], [[աշխատողների անվտանգության]]ը և [[առողջության]]ը<ref name="աշխ օր">{{cite web | url=http://www.arlis.am/documentview.aspx?docid=17 | title=Հայաստանի Հանրապետության Աշխատանքային հին օրենսգիրք, ուժը կորցրեց՝ 21.06.2005 | publisher=Սոցիալիզմի հաղթանակի շնորհիվ Խորհրդային Միությունում լիովին և ընդմիշտ վերացվեց մարդու կողմից մարդու շահագործումը: | work=Կապեր այլ փաստաթղթերի հետ, Փոփոխողներ և ինկորպորացիաներ | date=16.06.1972, Երևան, Հայաստանի ԽՍՀ | accessdate=31 Հունվար 2016}}</ref>:

[[Հայաստանի Հանրապետություն]]ում [[աշխատանքային հարաբերություններ]]ը կարգավորվում են [[Հայաստանի Սահմանադրություն|Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությամբ]], սույն օրենսգրքով, օրենքներով, այլ նորմատիվ իրավական ակտերով, ինչպես նաև այլ աշխատանքային և կոլեկտիվ պայմանագրերով:պայմանագրերով։

Ամենից կարևոր է աշխատանքային հարաբերությունների կողմերի իրավահավասարությունը` անկախ նրանց [[սեռ]]ից, [[ռասա]]յից, [[ազգություն]]ից, [[Լեզու|լեզվից]], [[ծագում]]ից, [[քաղաքացիություն]]ից, [[Սոցիալական ապահովություն|սոցիալական դրությունից]], [[դավանանք]]ից, [[Ամուսնություն|ամուսնական վիճակից]] և [[Ընտանիք|ընտանեկան դրությունից]], [[Տարիքային հետընթաց|տարիքից]], [[համոզմունքներ]]ից կամ [[տեսակետ]]ներից, [[կուսակցություն]]ներին, արհեստակցական միություններին կամ հասարակական կազմակերպություններին անդամակցելուց, աշխատողի գործնական հատկանիշների հետ չկապված այլ հանգամանքներից:հանգամանքներից։

Եթե աշխատողի աշխատանքի անցնելը հաստատված է [[Հայաստան|պետության]] կամ [[Տեղական ինքնավարություն|տեղային ինքնակառավարման մարմինների]] կողմից, ապա պետությունը ապահովում է աշխատողի և գործատուի աշխատանքի արդարացի պայմանների իրավունքը:իրավունքը։

Անկախ նրան, գործատուն [[անհատ ձեռներեց]] է թե [[Պետական մարմիններ|պետական մարմին]], գործատուն (կամ պետությունը) պարտավորվում է պարտաճանաչ կերպով հանձնել աշխատավարձը:աշխատավարձը։

Գործատուների և աշխատողների` աշխատանքային իրավունքների և շահերի պաշտպանության համար ազատորեն միավորվելու իրավունքի ապահովումը (ներառյալ` արհեստակցական և գործատուների միություններ ստեղծելու կամ դրանց անդամագրվելու իրավունքը) ևս կարևոր է:է։ Երկու կողմերից որևէ մեկի կողմից այս կետի խախտումը կարող է հանգեցնել [[Ֆինանսների կառավարում|ֆինանսական]] կամ [[կարգապահական տույժ]]ի:

ՀՀ Աշխատանքային սահմանադրության դրույթներից են նաև այն, որ գործատուն և աշխատողը պետք է ապահովի աշխատանքային հարաբերությունների կայունությունը, կոլեկտիվ բանակցությունների ազատությունը, [[Աշխատանքային պայմանագիր|կոլեկտիվ և աշխատանքային պայմանագրերի]] կողմերի պատասխանատվությունը` ըստ իրենց պարտականությունների:պարտականությունների։

Ըստ կանանոգրքի պետությունն ապահովում է աշխատանքային իրավունքների իրականացումը` ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի և այլ օրենքների դրույթներին համապատասխան:համապատասխան։ Աշխատանքային իրավունքները կարող են սահմանափակվել միայն օրենքով, եթե դա անհրաժեշտ է պետական և [[Հասարակական անվտանգության կոմիտե|հասարակական անվտանգության]], հասարակական կարգի, հանրության առողջության ու բարքերի, այլոց [[իրավունք]]ների և [[ազատություն]]ների, պատվի և բարի համբավի պաշտպանության համար<ref name="գդ">{{cite web | url=https://www.e-gov.am/u_files/file/decrees/arc_voroshum/2013/11/qax47-8.pdf | title=ՀՀ Աշխատանքային օրենսգրքի մասին Հայաստանի կառավարության էջում | accessdate=1 Փետրվար 2016}}</ref>:

Հիմնվելով [[Հայաստանի արդարադատության նախարարություն|ՀՀ Արդարադատության նախարարության]] թիվ 3 որոշման վրա, ՀՀ աշխատանքային օրենսգիրքը սահմանում է սույն օրենսդրության կիրառման ոլորտները և նպատակները:նպատակները։

Աշխատանքային օրենսգիրքը լինելով ՀՀ կարևորագույն օրենքների ժողովածուներից մեկը ունի իր նպատակները, սկզբունքները և օրենսդրական կիրառման ոլորտները, ինչպես նաև օրենքով սահմանված աշխատանքի իրավունքի իրականացման իրավական հիմքերը:հիմքերը։

ՀՀ Աշխատանքային օրենսգիրքը հիմնվելով [[Հայաստանի Սահմանադրություն|ՀՀ մայր օրենքների ժողովածուի]] վրա սահմանում է նաև այնպիսի կարևոր դրույթներ, ինչպիսիք են աշխատանքի վարձատրության կարգն ու պայմանները, աշխատաժամանակի առավելագույն և հանգստի ժամանակի նվազագույն տևողությունը, արտոնությունների, հատուցումների, երաշխիքների նվազագույն չափը, աշխատողների առողջության պահպանման և անվտանգության ապահովման հիմնական կանոններն ու նորմերը, աշխատողների ներկայացուցիչների` արհեստակցական միությունների, համաժողովի կողմից ընտրված ներկայացուցիչների, ինչպես նաև գործատուների միությունների, դրանց ներկայացուցիչների իրավունքներն ու պարտականությունները, պատասխանատվությունը:պատասխանատվությունը։

ՀՀ Աշխատանքային օրենսգրքում կան նաև դրույթներ, որոնք վերցված են [[Սահմանադրություն]]ից, օրինակ՝ աշխատանքային կարգապահության ապահովման իրավական հիմքերը, նյութական պատասխանատվության պայմաններն ու չափերը, աշխատանքային օրենսդրության պահպանման նկատմամբ հսկողության և վերահսկողության իրականացման հիմնական դրույթները:դրույթները։

Գործատուի ներքին և անհատական իրավական ակտերն ընդունվում են հրամանների կամ կարգադրությունների, իսկ օրենսդրությամբ սահմանված դեպքերում` այլ իրավական ակտերի տեսքով:տեսքով։

Եթե ներքին և անհատական իրավական ակտերը բովանդակում են դրույթներ, որոնք նվազ բարենպաստ են, քան աշխատանքային օրենսդրությամբ և աշխատանքային իրավունքի նորմեր պարունակող այլ նորմատիվ իրավական ակտերով աշխատողների համար սահմանված պայմանները, ապա նման ակտերը կամ դրանց համապատասխան մասերն իրավաբանական ուժ չունեն:չունեն։

Ներքին իրավական ակտերն ընդունվում են կազմակերպության ներքին կարգապահական կանոնները, աշխատանքի (հերթափոխային) և հանգստի ժամանակացույցերը (գրաֆիկները) հաստատելու, աշխատողներին արտաժամյա աշխատանքի և հերթապահության ներգրավելու, ինչպես նաև սույն օրենսգրքով և այլ իրավական ակտերով նախատեսված դեպքերում:դեպքերում։

Անհատական աշխատանքային հարաբերությունները կարգավորելու նպատակով գործատուն ընդունում է անհատական իրավական ակտեր:ակտեր։

Գործատուի ընդունած ներքին և անհատական իրավական ակտերն ուժի մեջ են մտնում այդ ակտի մասին համապատասխան անձանց պատշաճ կարգով իրազեկելու պահից, եթե այդ իրավական ակտերով այլ ժամկետ նախատեսված չէ:չէ։ Աշխատանքի ընդունման, ինչպես նաև աշխատանքային պայմանագիրը լուծելու մասին անհատական իրավական ակտի մեկ օրինակը հանձնվում է աշխատողին այն ընդունելուց հետո` երեք օրվա ընթացքում:ընթացքում։

Գործատուի ընդունած ներքին և անհատական իրավական ակտերը պահպանվում, հաշվառվում և արխիվացվում են Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով:կարգով։

Աշխատանքային օրենսդրությունը և աշխատանքային իրավունքի նորմեր պարունակող այլ [[Նորմատիվ-իրավական ակտ|նորմատիվ իրավական ակտերը]] տարածվում են [[Հայաստանի Հանրապետություն|Հայաստանի Հանրապետության]] տարածքում ծագած [[աշխատանքային հարաբերություններ]]ի վրա, անկախ նրանից, թե որտեղ է կատարվում աշխատանքը` Հայաստանի Հանրապետությունում, թե գործատուի հանձնարարությամբ` այլ պետությունում:պետությունում։

[[Աշխատանքային օրենսդրություն|Աշխատանքային օրենսդրության]] և աշխատանքային իրավունքի նորմեր պարունակող այլ նորմատիվ իրավական ակտերի դրույթները ենթակա են պարտադիր կատարման բոլոր գործատուների (քաղաքացիներ կամ կազմակերպություններ) համար` անկախ նրանց կազմակերպական-իրավական և սեփականության ձևից:ձևից։

[[Տրանսպորտ|Տրանսպորտային այլ միջոցներում]] կատարվող աշխատանքի ժամանակ Հայաստանի Հանրապետության աշխատանքային օրենսդրությունը և աշխատանքային իրավունքի նորմեր պարունակող այլ նորմատիվ իրավական ակտերը կիրառվում են, եթե գործատուի սեփականություն հանդիսացող տրանսպորտային միջոցները գտնվում են Հայաստանի Հանրապետության [[Դատազորություն|դատազորության]] ներքո:ներքո։

Եթե գործատուն օտարերկրյա պետությունն է կամ նրա դիվանագիտական ներկայացուցչությունը, օտարերկրյա կազմակերպությունը կամ օտարերկրյա անձը, ապա Հայաստանի Հանրապետության աշխատանքային օրենսդրությունը և աշխատանքային իրավունքի նորմեր պարունակող այլ նորմատիվ իրավական ակտերը տարածվում են Հայաստանի Հանրապետությունում մշտապես բնակվող աշխատողների հետ ծագած աշխատանքային հարաբերությունների վրա այնքանով, որքանով չի խախտվում դիվանագիտական անձեռնմխելիությունը:անձեռնմխելիությունը։

Հայաստանի Հանրապետության աշխատանքային օրենսդրությունը և այլ նորմատիվ իրավական ակտերը չեն տարածվում օտարերկրյա գործատուների և [[Հայաստանի Հանրապետություն]]ում մշտապես չբնակվող աշխատողների միջև ծագած աշխատանքային հարաբերությունների վրա, անկախ այն հանգամանքից, որ աշխատողները գործատուի հանձնարարությամբ աշխատանք են կատարում Հայաստանի Հանրապետությունում:Հանրապետությունում։

Եթե դատական կարգով հաստատված է, որ գործատուի և աշխատողի միջև կնքված [[Քաղաքացիաիրավական պայմանագրեր|քաղաքացիաիրավական բնույթի պայմանագրով]] փաստացի կարգավորվում են աշխատանքային հարաբերություններ, ապա նման հարաբերությունների նկատմամբ կիրառվում են աշխատանքային օրենսդրության և աշխատանքային իրավունքի նորմեր պարունակող այլ նորմատիվ իրավական ակտերի դրույթները:դրույթները։

Քաղաքական, հայեցողական կամ քաղաքացիական պաշտոն զբաղեցնող անձանց, ինչպես նաև քաղաքացիական, օրենքով սահմանված այլ պետական (հատուկ) ծառայությունների և տեղական ինքնակառավարման մարմինների ծառայողների, ինչպես նաև Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկի աշխատողների աշխատանքային (ծառայողական) հարաբերությունները կարգավորվում են սույն օրենսգրքով, եթե համապատասխան օրենքներով այլ բան նախատեսված չէ:չէ։

[[Օտարերկրյա իրավունք]]ը կիրառվում է [[Հայաստանի Հանրապետություն]]ում գոյություն ունեցող աշխատանքային հարաբերությունների նկատմամբ, եթե դա նախատեսված է Հայաստանի Հանրապետության [[Միջազգային պայմանագրերի իրավունքի մասին Վիեննայի կոնվենցիան|միջազգային պայմանագրերով]] կամ օրենքով:օրենքով։

Եթե Հայաստանի Հանրապետության միջազգային պայմանագրով սահմանված են այլ նորմեր, քան նախատեսված են սույն օրենսգրքով, ապա կիրառվում են պայմանագրի նորմերը:նորմերը։

Անալոգիա չի կարող կիրառվել, եթե դրանով սահմանափակվում են քաղաքացիների և իրավաբանական անձանց իրավունքները, ազատությունները, կամ նրանց համար նախատեսվում է նոր պարտավորություն կամ պատասխանատվություն, կամ խստացվում են քաղաքացիների նկատմամբ կիրառվող հարկադրանքի միջոցները և դրանց կիրառման կարգը, [[Քաղաքացիություն|քաղաքացիների]] և [[իրավաբանական անձ]]անց նկատմամբ հսկողություն ու վերահսկողություն իրականացնելու պայմաններն ու կարգը:կարգը։

Հայաստանի Հանրապետության աշխատանքային օրենսդրության նորմերը պետք է մեկնաբանվեն դրանցում պարունակվող բառերի և արտահայտությունների տառացի նշանակությամբ` հաշվի առնելով սույն օրենսգրքի պահանջները:պահանջները։

Հայաստանի Հանրապետության աշխատանքային օրենսդրության նորմի մեկնաբանումը չպետք է փոփոխի դրա իմաստը:իմաստը։

Եթե իրավական ակտն ընդունվել է ի կատարումն կամ համաձայն նույն կամ ավելի բարձր իրավաբանական ուժ ունեցող [[իրավական ակտ]]ի, ապա այդ ակտը մեկնաբանվում է` առաջին հերթին հիմք ընդունելով ավելի բարձր իրավական ուժ ունեցող ակտի դրույթներն ու սկզբունքները:սկզբունքները։

[[Հայաստան|Հայաստանի Հանրապետության]] աշխատանքային օրենսդրությունը տարածվում է մինչև դրա ուժի մեջ մտնելը ծագած հարաբերությունների վրա, այսինքն` ունի հետադարձ ուժ միայն սույն օրենսգրքով, այլ օրենքներով, ինչպես նաև տվյալ նորմատիվ իրավական ակտով նախատեսված դեպքերում:դեպքերում։

Հետադարձ ուժ չի կարող տրվել գործատուների կամ [[Քաղաքացիական իրավունք|քաղաքացիների իրավունքները]] կամ ազատությունները սահմանափակող, դրանց իրականացման կարգը խստացնող կամ պատասխանատվություն սահմանող կամ պատասխանատվությունը խստացնող կամ պարտականություններ սահմանող կամ պարտականությունների կատարման կարգը սահմանող կամ խստացնող, գործատուների կամ քաղաքացիների գործունեության նկատմամբ հսկողության կամ վերահսկողության կարգ սահմանող կամ խստացնող, ինչպես նաև նրանց իրավական վիճակն այլ կերպ վատթարացնող իրավական ակտերին:ակտերին։