«Դիզափայտ»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Դիզափայտ''' լեռը գտնվում է [[Արցախի Հանրապետության]] [[Հադրութի շրջան]]ում: Այն ծովի մակարդակից բարձր է 2478 մետր <ref>http://blog.mediamall.am/?id=46926</ref>: Լեռան երկրորդ անվանումը Զիարաթ է:է։ Դիզափայտի գագաթին հիմնված է եղել Կատարո վանքը <ref>http://planetaarmenia.ru/content/show/39404-legendy-dizapajta-ziarat/</ref>: Լեռնագագաթն Արցախի գլխավոր ու պատմական սրբավայրերից է:է։ Լեռնագագաթից երևում են Արցախի (Մուղանքի) դաշտավայրը, [[Իրան]]ի սահմանը՝ [[Արաքսի հովիտ]]ը , [[Զանգեզուրի լեռնաշխարհ]]ը, [[Մռով]]ի կատարները, իսկ ավելի մոտիկից՝ հյուսիսային կողմում, [[Հարոս լեռնաշղթա|Հարոս լեռնաշղթան]] է:է։ [[Սյունանց աշխարհ]]ի դիմաց Մեծ քար սարն է, որի ստորոտում են գտնվում [[Քարինգ]], [[Սպիտակ շեն]], [[Փարաջանց]] գյուղերը:գյուղերը։ Դրանցից հարավ՝ Զինգյանակապ գետի ձախ ափին, խոյացել է հսկա Ամու կոչվող տեղամասը, որի կողերին փռված են [[Արևշատ]], [[Ամուտակ]] ([[Թեզխարաբ]]), [[Պետրոսաշեն]] բնակավայրերը:բնակավայրերը։ Բարձունքից երևում են նաև [[Տումի]], [[Մոխրենես]], [[Հին Թաղեր]], [[Խանձաձոր]], [[Ծամձոր]], [[Քարագլուխ]], [[Սարին Շեն]], [[Բանաձոր]], [[Առաքել]], [[Ցոր]], [[Սարալանջ]], [[Ջրաբերդ]], [[Կարմրաքար]] գյուղերը:գյուղերը։ <ref>http://nareatoyan.blogspot.am/2014/04/blog-post_20.html?m=1</ref>

[[Պատկեր:Dizapayttt.jpg|մինի]]Ըստ ավանդության, սարի գագաթին, հինավուրց Կատարո վանքի տեղում, 330-ականներին նահատակվել են մազքթաց արքա Սանեսանի զավակներն ու բազմաթիվ [[քրիստոնյա]]ներ, որոնց դարձի էր բերել Ս. [[Գրիգոր Լուսավորիչ|Գրիգոր Լուսավորչի]] թոռը' Արցախ աշխարհի առաջին եպիսկոպոս Ս. Գրիգորիսը:Գրիգորիսը։ Նորահավատներին դիզել են ինչպես փայտը և այրել (այստեղից էլ լեռան անունը): Նահատակների մասին հյուսվել են նաև այլ ավանդազրույցներ:ավանդազրույցներ։ Հայաստան ներխուժած արաբները լեռն անվանել են Զիարաթ, որն արաբերեն նշանակում է «սրբավայր» (սրբատեղի, ուխտավայր): 4-5-րդ դարերում լեռան կատարին կառուցվել է Կատարավանքը (Կատարո վանք): [[Լեո]]ն գրում է, որ այն եղել է [[Դիզակ]] գավառի առաջնորդանիստը <ref>http://blog.mediamall.am/?id=46926</ref>: Պատմական աղբյուրների վկայությամբ, ժայռը սրբացված է եղել վաղնջական ժամանակներից, իսկ ուխտագնացության մասին հիշատակությունները վերաբերում են դեռևս արաբական, գուցե և ավելի վաղ ժամանակների:ժամանակների։ Ինքը` «Զիարաթ» անվանումը, որ կոչում էին օտարները Դիզափայտին, նույն սրբատեղի, սրբավայր իմաստն է արտահայտում <ref>http://nareatoyan.blogspot.am/2014/04/blog-post_20.html?m=1</ref>:

Կատարո վանքը գտնվում է [[Արցախի Հանրապետության]] [[Հադրութի շրջան]]ում, ծովի մակերևույթից ավելի քան 2400 մետր բարձրության վրա` Դիզափայտ լեռան (2478) գագաթին:գագաթին։ Ինչպես [[Արցախ|Արցախի]] մյուս շրջանները, [[Հադրութի շրջան]]ը ևս հարուստ պատմամշակութային ժառանգություն ունի, այստեղ հաշվում են 400-ից ավելի պատմաճարտարապետական հուշարձաններ, որոնցից շատերը դեռևս ուսումնասիրված չեն:չեն։ Կատարավանքը [[Արցախ]]ի տարածքում հանդիպվող բարձրադիր կառույցներից մեկն է, ունի ուղղանկյուն հատակագիծ` երկթեք ծածկով (չափերը` 11,7 x 6,7մ): Միանավ բազիլիկա է` կառուցված կիսամշակ տեղական կրաքարով:կրաքարով։ Միակ մուտքը բացվում է արևմուտքից, պատուհանները` արևելյան և հարավային կողմերից:կողմերից։ Ըստ բարավորի վրայի արձանագրության Սբ. տաճարը վերաբերում է Հակոբին և վերաշինվել է, ըստ էության, 19-րդ դարում:դարում։ Բուն հուշարձանը, դատելով տեղում պահպանված խաչքարերի մնացորդներից, վերաբերում է 17-րդ դարին:դարին։ Եկեղեցուց հարավ կից շինություն է (չափերը` 9,8 x 3,8մ), որի ստորին լեռնալանջին պահպանվում են մի շարք շինությունների մնացորդներ <ref>http://nareatoyan.blogspot.am/2014/04/blog-post_20.html?m=1</ref>: Ճանապարհը [[Քոշի աղբյուր]]ից մինչև Կատարո վանքն անցնում է լեռան ուղղագիծ լանջերով, Դիզափայտի «Հայսմավուրքում» հիշատակվող [[Աստղաբլուր]]ի մոտով, ապա թեքվում դեպի արևմուտք՝ [[Արջի աղբյուր]], հետո նորից օձագալար բարձրանում վեր և հասնում սարի կատարը:կատարը։ Դիզափայտի Կատարո վանք կոչվող այս կոթողը [[Ղարաբաղ]]ի տարածքում հանդիպող ամենաբարձր հուշարձանն է:է։ Կատարո վանքի եկեղեցու կտուրից նայողի առջև բացվում է մի լայնատարած համայնապատկեր, որի մեջ ընկած են [[Արաքս]]ի կապույտ ժապավենը, Իրանական ձյունապատ լեռները, Արցախի դաշտը, [[Զանգեզուրի լեռներ]]ը, Մեծ Մռովի հողմահարված կատարները:կատարները։

Դիզափայտը նշանավոր է իր լայն բացվածք ունեցող անձավներով, սառնորակ աղբյուրներով, վայրի սննդաբույսերով:սննդաբույսերով։ Այս հանգամանքը զգալիորեն ազդել է լեռնածերպերի վրա գտնվող բնական և ձեռակերտ ամրոցների պաշտպանության համակարգի վրա:վրա։ Լեռներն ու դրանց լանջերն ակոսող կիրճերն այնպիսի տպավորություն են թողնում, որ ասես Հադրութի շրջանի այս հատավածում հողը մեծ դժվարությամբ է տրվում մարդուն:մարդուն։ Հողն իսկապես խլվել է բլուրների, սարերի, անդնդախոր կիրճերի, անտառների, խիստ թեքադիր ձորալանջերի արանքներում ընկած քարակուտակ թփակալած տարածքներից և, պարզ է, թե ինչու Դիզափայտի հարավարևմտյան, մասամբ նաև արևելյան լնջերը, որտեղ տեղադրված են շրջանի 82 բնակավայրերը, չունեն ընդարձակ հողատարածություններ:հողատարածություններ։ Դարեր ընթացքում հողազուրկ շինականը զբաղվել է դարավանդային հողագործությամբ:հողագործությամբ։ Աճեցրել են միրգ և բանջարեղեն, հացահատիկ ու անասնակներ՝ դրա համար քարերի մեջ ստեղծելով մեկուկես, երկու մետր բարձրությամբ, խուրջինների մեջ իրենց ուսերի վրա դժվարանցանելի կածաններով կրել են կիրճերի հատակով հոսող գետակների ափերից:ափերից։ Այժմ էլ պահպանվում են հազարավոր դարավանդային հողակտորները՝ լաքերը, որոնք, ասես, տեղաբնակ հայության մարտահրավերն են խստաշունչ բնությանը:բնությանը։ Եվ սա է պատճառը, որ վեղ հազարից ավելի մշակովի հողերը տարածված են շուրջ ինը հազար հողակտորների վրա:վրա։ Բացի “Կատարո վանք” եկեղեցուց, այստեղ պահպանվում են կից շինությունների, պարսպապատերի ավերակները, որն էլ ավելի է կարևորում այդ նշանավոր սրբավայր - ուխտատեղիի դերը տարածաշրջանում:տարածաշրջանում։<ref>http://nareatoyan.blogspot.am/2014/04/blog-post_20.html?m=1</ref>