Վիքիպեդիա

«Սուրբ ծնունդ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
չ վերջակետների ուղղում, փոխարինվեց: ւ: → ւ։ (29)
Տող 24.
|կապված =
}}
'''Հիսուս Քրիստոսի ծնունդ''' ([[Հայ Առաքելական եկեղեցի|Հայ առաքելական եկեղեցում]]՝ և Աստվածահայտնութիւն, {{lang-el|Ή κατά σάρκα Γέννησις τού Κυρίου καί Θεού καί Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού}}), [[Քրիստոնեություն|քրիստոնեական]] գլխավոր տոներից մեկը, որը նշվում է ի պատիվ Սուրբ [[Մարիամ Աստվածածին|Մարիամ Աստվածածնից]] [[Հիսուս Քրիստոս]]ի ծնվելու:ծնվելու։
== Պատմություն ==
[[Պատկեր:The_visit_of_the_wise-men.jpg|left|230px|thumb|Հենրի Հոֆման. «[[Մոգերի երկրպագություն]]»]]
Տող 37.
{{քաղվածք|Յովսէփն էլ Դաւթի տնից եւ ազգատոհմից լինելով՝ Գալիլիայի Նազարէթ քաղաքից ելաւ գնաց դէպի Հրէաստան՝ Դաւթի քաղաքը, որը Բեթղեհէմ է կոչւում, մարդահամարի մէջ արձանագրուելու Մարիամի հետ, որ նրա հետ նշանուած էր եւ յղի էր։ Եւ երբ նրանք այնտեղ հասան, նրա ծննդաբերելու օրերը լրացան, եւ նա ծնեց իր անդրանիկ որդուն, խանձարուրի մէջ փաթաթեց նրան ու դրեց մսուրի մէջ, որովհետեւ իջեւանում նրանց համար տեղ չկար<ref>{{cite web | url=http://www.armenianchurchlibrary.com/files/easternarmenianbible/Luke.html | title=Ավետարան ըստ Ղուկասի | publisher=Հայ Առաքելական Եկեղեցու Գրադարան | accessdate=17 Դեկտեմբեր 2015}}</ref>։|({{Աստվածաշունչ|Ղկ|2:4|-7}})}}
 
[[Մարիամ Աստվածածին|Մարիամն]] ու Հովսեփը [[Բեթղեհեմ]] գնացին [[Հռոմեական կայսրություն]]ում [[Քվիրինիոսի մարդահամար|մարդահամարի]] պատճառով, որն ացկացվում էր [[Օկտավիանոս Օգոստոս|Օգոստոս կայսեր]] օրոք{{Ն|Մարդահամարը սկսվեց Օգոստոս կայսեր [[էդիկտ]]ով Հռոմի հիմնումից հետո 746 թվականին (համաձայն [[ab urbe condita]]-ի՝ մ.թ.ա. 7 թվականին):}}: Այդ ժամանակ [[Սիրիա (Հռոմի պրովինցիա)|Սիրիայում]] իշխում էր Պուբլիուս Քվիրինիոսը{{Ն|Քվիրինիոսը Սիրիայի կառավարիչ դարձավ Հռոմի հիմնումից հետո 759 թվականին (համաձայն [[ab urbe condita]]-ի՝ մ.թ. 6 թվականին):}}{{Ն|Հրեաստանում Քվիրինիոսի մարդահամարի մասին հիշատակում է [[Հովսեփոս Փլավիոս]]ը (Հրեական հնախոսություն, XVIII, 1):}}: Համաձայն կայսեր հրամանի՝ մարդահամարի գործընթացը դյուրացնելու նպատակով կայսրության յուրաքանչյուր հպատակ պետք է վերադառնար «իր քաղաք»: Քանի որ Հովսեփն ու Մարիամը Դավթի ժառանգներն էին, ուղևորվեցին Բեթղեհեմ:Բեթղեհեմ։
 
Հիսուսի ծննդից անմիջապես հետո նրան եկան [[Հովիվների երկրպագություն|երկրպագելու հովիվները]], որոնք այդ իրադարձության մասին իմացել էին [[Հրեշտակ|հրեշտակի]] հայտնությունից:հայտնությունից։ Ըստ Մատթեոս ավետարանիչի՝ երկնքում հայտնվեց զարմանահրաշ աստղ, որը նորածին Հիսուսի մոտ բերեց [[Մոգ|մոգերին]]: [[Մոգերի երկրպագություն|Նրանք ընծաներ նվիրաբերեցին]]՝ [[ոսկի]], [[խունկ]], [[զմուռս]], ոչ ինչպես նորածնի, այլ Արքայի ({{Աստվածաշունչ|Մտ|2:1|-3}}): Այդ ժամանակ «Սուրբ ընտանիքն» արդեն տուն էր գտել ({{Աստվածաշունչ|Մտ|2:1|-11}}):
 
Իմանալով [[Մեսիա|Մեսիայի]] ծնունդի մասին և ցանկանալով ոչնչացնել նրան՝ հրեաների թագավոր [[Հերովդես I Մեծ|Հերովդեսը]] հրամայեց [[Մանուկների կոտորած|սպանել մինչև 2 տարեկան բոլոր մանուկներին]]: Բայց Քրիստոսը հրաշքով փրկվեց, քանի որ հրեշտակը Հովսեփին հրամայեց ընտանիքի հետ [[Փախուստ Եգիպտոս|փախչել Եգիպտոս]], որտեղ նրանք ապրեցին մինչ Հերովդեսի մահը ({{Աստվածաշունչ|Մտ|2:16}}):
Տող 47.
=== [[Ապոկրիֆ]] աղբյուրներ ===
[[Պատկեր:Salome_capp.JPG|link=https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Salome_capp.JPG|left|thumb|257x257px|«Սալոմեն լողացնում է Քրիստոսին» որմնանկար ([[Կապադովկիա]], [[12–րդ դար|12-րդ դար]])]]
Հիսուս Քրիստոսի ծննդյան մանրամասներ կան նաև երկու [[ապոկրիֆ]] աղբյուրներում՝ «Հակոբի նախակտակարանում» և «Կեղծ-Մատթեոսի ավետարանում»: Համաձայն այս աղբյուրների՝ հյուրանոցում տեղի բացակայության պատճառով Հովսեփն ու Մարիամը ստիպված էին գիշերել [[Սուրբծննդյան քարանձավ|քարանձավում]], որը վատ եղանակային պայմաններում անասունների համար փարախ էր հանդիսանում:հանդիսանում։
 
Երբ Մարիամը զգաց երկունքի ցավեր, Հովսեփը գնաց մանկաբարձուհի գտնելու, բայց երբ վերադարձան քարանձավի մոտ, ծննդաբերությունն անցել էր, իսկ ''քարանձավում այնպիսի լույս էր, որ նրանց կուրացնում էր, իսկ որոշ ժամանակ անց լույսը կորավ, և հայտնվեց նորածինը, որը միանգամից վերցրեց իր Մարիամ մոր կուրծքը'': Ինչպես հայտնում է [[Կիպրիանոս|Կիպրիանոս Կարթագենացին]], Մարիամը ''«մանկաբարձուհու օգնության կարիքը չուներ. Նա ինքը և՛ մանկաբարձուհի էր, և՛ ծննդօգնություն ցուցաբերող, ուստր և Իր Նորածնին մատուցում է ակնածալի հոգատարություն»:'' Նա գրում է, որ Քրիստոսը ծնվել է մինչ Հովսեփի՝ մանկաբարձուհուն բերելը:բերելը։ Ընդ որում Սալոմեն անվանվում է պառավ կույս և Մարիամի ազգակից, այսինքն սերված [[Դավիթ|Դավթի]] ցեղից<ref>{{Cite web|title = †  Monar.ru - Православие, Самодержавие, Народность!|url = http://pravoslavie.name/index.php?download/saints/Dec/25/life01.html|website = pravoslavie.name|accessdate = 2015-12-21}}</ref>:
 
Ապոկրիֆ աղբյուրներում հիշատակվող Սալոմե-մանկաբարձուհին վկայել է [[Մարիամ Աստվածածին|Աստվածածնի]] կուսության պահպանման վերաբերյալ, և նրա կերպարը մտել է Հիսուս Քրիստոսի ծննդյանը նվիրված պատկերագրության և ժողովրդական սովորույթների մեջ:մեջ։
 
== Ամսաթվի առաջացում ==
 
=== Հիսուս Քրիստոսի ծննդի որոշում ===
Քրիստոսի ծննդյան տարեթիվը որոշելու փորձերը ուղեկցող իրադարձություններով (կայսրերի, թագավորների, հյուպատոսների կառավարման տարիներով և այլն) ոչ մի կոնկրետ տարեթվի չհանգեցրին:չհանգեցրին։ Ըստ էության, պատմական Հիսուսը ծնվել է մ.թ.ա. 7 և 5 թվականների միջև<ref>{{Cite web|title = Руслан Хазарзар. Сын Человеческий. Глава двадцать первая|url = http://khazarzar.skeptik.net/bn/21.htm|website = khazarzar.skeptik.net|accessdate = 2016-01-01}}</ref>: Դեկտեմբերի 25 ամսաթիվն առաջին անգամ հիշատակվել է [[Սեքստոս Հուլիոս Ափրիկանոս|Սեքստոս Հուլիոս Ափրիկանոսի]]՝ [[221]] թվականին գրված տարեգրությունում<ref>''Hans J. Hillerbrand'' [http://www.britannica.com/print/topic/115686 Christmas] // [[Encyclopædia Britannica]] {{ref-en}}.</ref>:
 
Մեր թվարկության հիմքում դրված հաշվարկումը արվել է [[525]] թվականին [[Հռոմ|հռոմեացի]] [[Վանականություն|վանական]], [[Հռոմի Պապ|պապական]] [[արխիվապահ]] [[Դիոնիսիոս Կրտսեր|Դիոնիսիոս Կրտսերի]] կողմից:կողմից։ Դիոնիսիոսը հավանաբար հիմնվել է [[354]] թվականի Ժամանակագրական հավաքածուի տվյալների վրա (Chronographus anni CCCLIIII)<ref name="Chronographus">Monumenta Germaniae Historia. Auctorum Antiquissimorum. Berolini. 1892, IX.</ref>: Հիսուսի ծնունդն այստեղ վերագրվել է [[Հուլիոս Կեսար|Հուլիոս Կեսարի]] և Էմիլիոս Պողոսի հյուպատոսության տարին, այսինքն՝ մ.թ. 1 թվականը:թվականը։ 254 թվականի Ժամանակագրության մեջ ունի այս տեսքը. «''Hos cons. dominus Iesus Christus natus est VIII Kal. Ian. d. Ven. luna XV'' («Այս հյուպատոսների օրոք՝ մինչ հունվարի ամսամուտի 8-րդ օրը՝ 15-րդ լուսնի ուրբաթ օրը, ծնվեց մեր Տեր Հիսուս Քրիստոսը»)<ref name="Chronographus" />», այսինքն՝ դեկտեմբերի 25-ին:
 
Ժամանակակից տարբեր հետազոտություններում Հիսուսի ծննդյան ամսաթիվը գտնվում է [[մ.թ.ա. 12]] թվականից ([[Գալլեյի գիսաստղ|Գալլեյի գիսաստղի]] անցման պահը, որը կարող էր լինել [[Բեթղեհեմյան աստղ|Բեթղեհեմյան աստղը]]) մինչ [[մ.թ.ա. 7]] թվականի միջակայքում, երբ անցկացվել է նկարագրվող ժամանակաշրջանի միակ հայտնի մարդահամարը: Բայց մ.թ.ա. 4 թվականից հետո ընկած թվականներն անհավանական են երկու պատճառով. առաջին՝ ավետարանական և ապոկրիֆ տվյալներով Հիսուսը ծնվել է [[Հերովդես I Մեծ|Հերովդես Մեծի]] ժամանակներում, իսկ վերջինս մահացել է [[մ.թ.ա. 4]] թվականին (այլ տվյալներով՝ [[մ.թ.ա. 1]] թվականին<ref name="jts.oxfordjournals.org">''Filmer W. E.'' [http://jts.oxfordjournals.org/content/volXVII/issue2/index.dtl The chronology of the reign of Herod the Great] // Journal of Theological Studies. — 1966. — XVII. — P. 283—298.</ref>), երկրորդ՝ եթե ընդունվեն ավելի ուշ թվականներ, ապա իր քարոզչության և խաչելության ժամանակներում Հիսուսը բավականին երիտասարդ էր:
 
Ինչպես նշում է հետազոտող Ռոբերտ Դ. Մայերսը. «Հիսուսի ծնունդի ավետարանական նկարագրությունը իրադարձության ամսաթվին հղումներ չունի: Բայց Ղուկասի գրվածքը ({{Աստվածաշունչ|Ղկ|2:8}}), որ «դաշտում հովիվներ կային, որոնք գիշերով պահում էին իրենց հոտը», ցույց է տալիս, որ Հիսուսը ծնվել է ամռանը կամ վաղ աշնանը:աշնանը։ Քանի որ [[Հրեաստան|Հրեաստանում]] դեկտեմբերին անձրևոտ է, հովիվները, ամենայն հավանականությամբ, իրենց անասունների համար ծածկ կփնտրեին»<ref>Celebrations // ''Robert J. Myers'' The Complete Book of American Holidays. — Doubleday, 1972. — ISBN 0-385-07677-0. — ISBN 978-0-385-07677-7</ref>: Բայց, համաձայն [[Թալմուդ|Թալմուդի]], հովիվները, որոնք պահում էին տաճարի զոհերի հոտերը, դաշտերում էին լինում անգամ Զատիկից երեսուն օր առաջ, այսինքն՝ փետրվարին, երբ Հրեաստանում տեղումների քանակը զգալի բարձր է, ինչն էլ բեկում է քննադատների կարծիքները<ref>[http://www.lopbible.narod.ru/luk/_luk012.htm Лк.2:8-12] // Толковая Библия Лопухина</ref>:
 
=== Սուրբ ծնունդը տոնելու ամսաթվի հաստատում ===
Առաջին քրիստոնյաները հրեաներն էին և չէին նշում Սուրբ ծնունդը (ըստ հուդայական դավանաբանության՝ մարդու ծնունդը «վշտի ու ցավի սկիզբն է»: ): Քրիստոնյաների համար դավանաբանական տեսանկյունից առավել կարևոր էր համարվել ու համարվում [[Զատիկ|Քրիստոսի հարության]] ([[Զատիկ]]) տոնը:տոնը։ Այն բանից հետո, երբ քրիստոնեական համայնք մուտք գործեցին հույները (և այլ հելլենական ժողովուրդներ), հելլենական սովորույթների ազդեցությամբ սկսվեց տոնվել Քրիստոսի ծնունդը:ծնունդը։
 
Քրիստոնեական հնագույն Աստվածահայտնության տոնը հունարի 6-ին գաղափարապես համընկնում էր և՛ Սուրբ ծննդի, և՛ Սուրբ մկրտության հետ, որոնք հետագայում դարձան առանձին տոներ:տոներ։
 
Դեկտեմբերի 25-ը՝ որպես «Հուդայի Բեթղեհեմում Քրիստոսի ծնունդ», առաջին անգամ հիշատակվում է 354 թվականի Ժամանակագրությունում<ref>''Andrew McGowan'' [http://www.bib-arch.org/e-features/christmas.asp , «How December 25 Became Christmas», Get Biblical archaeological Review] Автор — PhD, ректор и президент Тринити-колледжа Мельбурнского университета)</ref>, որը հիմնվում է 336 թվականից սկիզբ առնող օրացույցի վրա:վրա։ Նույն օրն այնտեղ նշված է հռոմեական աշխարհիկ ''N(atalis) Invicti'' տոնը:տոնը։ Այս համեմատաբար ուշ վկայությունը բերում է այն մտքին, որ Սուրբ ծնունդը հետ<nowiki/>[[Նիկիայի Ա տիեզերական ժողով|նիկիյան]] տոն է՝ հաստատված լարվածակետին և որպես պատասխան ''dies natalis solis invicti''-ին(Անհաղթ արևի ծննդյան օր), որը հաստատվել է 274 թվականին [[Ավրելիանոս]] կայսեր կողմից<ref name="CHCh">''Spinks, Bryan D.'' The growth of liturgy and the church year // Cambridge History of Christianity: Vol. 2. Constantine to c. 600. Cambridge University Press, 2008. P. 615.</ref>:
 
Համաձայն մեկ այլ տեսակետի՝ դոնաթիստները Սուրբ ծնունդը նշում էին դեռ մինչ 4-րդ դարում (հանարավոր է, արդեն 243 թվականին), և ամսաթիվն արդեն հաստատված էր<ref>''Talley, Thomas J.'' The origins of the liturgical year. New York, 1986.</ref>:
 
Սուրբ հայտնության ամսաթիվ նշանակվեց մարտի 25-ը (Արևելքում՝ ապրիլի 6-ը): Այս ամսաթվերին 9 ամիս ավելացնելիս ստացվում է համապատասխանաբար դեկտեմբերի 25-ը և հունվարի 6-ը:ը։ 4-րդ դարում Արևելքը (բացառությամբ [[Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցի|Հայ առաքելական եկեղեցու]]) և Արևմուտքը միմյանցից փոխառան ամսաթվերը՝ Քրիստոսի ծննդյան և մկրտության համար սահմանելով առանձին տոներ<ref name="CHCh2">''Spinks, Bryan D.'' The growth of liturgy and the church year // Cambridge History of Christianity: Vol. 2. Constantine to c. 600. Cambridge University Press, 2008. P. 615.</ref>:
 
Սակայն, [[Ավետում|Ավետումը]] տոնելու ամսաթիվը ոչ միշտ է սերտ կապված Սուրբ ծնունդի տոնին. ամբրոսիական սովորույթում ավետման հիշատակմանը նվիրված է Ադվենտուսի վերջին (վեցերորդ) կիրակին, իսկ մոսարաբականում՝ դեկտեմբերի 18-ը<ref name="ПЭБ">{{Գիրք|հղում=http://www.pravenc.ru/text/149269.html#part_13.html|վերնագիր=Благовещение Пресвятой Богородицы|հատոր=5|մեջբերվող էջեր=254-268|հեղինակ=Ванюков С. А., Желтов М. С., Фельми К. Х., Квливидзе Н. В.}}</ref>:
Տող 183.
=== Սուրբ ծնունդի տոնում ոչքրիստոնյաների կողմից ===
[[Պատկեր:РождествоСпецгашСлавянск2004.jpg|thumb|330px|Սուրբծննդյան շնորհավորական բացիկ, 2004 թվական]]
Ոչքրիստոնյաների շրջանում որոշ մշակույթներում Սուրբ ծնունդն ամենից առաջ կապվում է տոնածառի, նվերներ տալու և ցանկությունների հետ:հետ։ Սուրբ ծննդին նվեր տալու սովորույթը խրախուսվում է վաճառողների կողմից, որն էլ հանգեցրել է տոնի առևտրականացման:առևտրականացման։ Սուրբ ծննդից առաջ մասնագիտացված խանութների շահույթը կարող է կազմել տարվա մնացյալ շահույթի կեսը կամ ավելին:ավելին։
 
Աշխարհի մի շարք երկրներում Սուրբ ծնունդը պետական տոն է, կամ այդ օրը հայտարարված է ոչ աշխատանքային:աշխատանքային։ Սա քննադատության է ենթարկվում այլ կրոնական ուղղությունների ներկայացուցիչների և աթեիստների կողմից որպես խղճի ազատութան իրավունքի խախտում և կրոնի տարանջատում պետությունից:պետությունից։ Ընդ որում պետք է նշել, որ այն երկրներում, որտեղ Սուրբ ծնունդը համազգային տոն չէ, որպես պետական տոներ տեղադրված են մյուս կրոնների տոներ ([[Մարոկկո]]) կամ բնակիչները զրկված են ազատ դավանելու իրավունքից և կոմունիստական ձևաչափով հաստատված է պետական աթեիզմ ([[Չինաստան]]):
 
=== Փորձեր արգելել տոնել Սուրբ ծնունդը ===
Չնայած Սուրբ ծնունդը քրիստոնեական տոն է, բայց որոշ բողոքական ուղղություններ մերժել են այն:այն։ Օրինակ՝ 1659 թվականին [[Պուրիտանություն|պուրիտանները]] Նոր Անգլիայում որոշեցին արգելել Սուրբ ծնունդը, այսինքն՝ արգելել այդ օրը դուրս գալ աշխատանքից, երգել և կազմակերպել համատեղ հացկերույթներ:հացկերույթներ։ Պաստոր-կոնգրեգացիոնալիստ Քոթթոն Մաթերը համարում էր, որ Սուրբ ծնունդի տոնելն անբարոյական է և մեղսալից<ref>{{Cite web|title = Рождество - Сайт о праздновании событий в США|url = http://www.usholidays.ru/christmas|website = www.usholidays.ru|accessdate = 2016-01-02}}</ref>:
 
ԱՄՆ-ում հասարակական գործիչ և համոզված աթեիստ Ռիչարդ Սթոլմանն առաջարկեց դեկտեմբերի 25-ին նշել [[Իսահակ Նյուտոն|Իսահակ Նյուտոնի]] ծննդյան օրը՝ որպես մարդկային գիտելիքի փառաբանման խորհրդանշան:խորհրդանշան։
 
[[Եհովայի վկաներ|Եհովայի վկաներն]] իրենց հերթին համարում են, որ Քրիստոսը ծնվել է հոկտեմբերի սկզբին, քանի որ դա այն ժամանակն է, երբ ոչխարներին արոտավայր են տանում, և հովիվները գիշերապահություն են անում դաշտերում՝ մատնանշելով այն, որ դեկտեմբերին ու հունվարին լեռնային Հրեաստանում, որտեղ Բեթղեհեմն է, չափազանց ցուրտ է:է։ Եվս մեկ հանգամանք, որ Հիսուսի ծնունդն աշնանն է, այլ ոչ թե ձմռանը, աստվածաշնչյան ժամանակագրությունն է, ըստ որի՝ Հիսուսը մահացավ 33 ու կես տարեկանում, իսկ նա, ինչպես հայտնի է, մահացավ գարնանը՝ հրեական Զատկի ժամանակ:ժամանակ։ Մեկ այլ ուղղակի պնդում բխում է Ղուկաս ավետարանիչի՝ Օգոստոս կայսեր հրամանով մարդահամար անցկացնելու մասին գրվածքից:գրվածքից։ Ըստ հրամանի՝ յուրաքանչյուրը պետք է հաշվառում անցներ իր հարազատ քաղաքում:քաղաքում։ Նման միջոցառումը դժվար հնարավոր լիներ ձմռանը, երբ ճամփորդությունը կարող էր լինել դժվարին ու թանկարժեք:թանկարժեք։
== Նշումներ ==
{{ծանցանկ|group="Ն"}}
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Սուրբ_ծնունդ» էջից