«Սելջուկյան սուլթանություն»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չNo edit summary |
No edit summary |
||
Տող 58.
== Պատմություն ==
[[1038|1038-ից]] մինչև [[1055 թվական|1055 թվականը]] ընկած պատմական ժամանակաշրջանում սելջուկները զավթում են [[Խորասան]] և [[Խորեզմի մարզ|Խորեզմի]] քաղաքները, ինչպես նաև [[Իրան|Արևմտյան Իրանը]] և [[Իրանական Ադրբեջան|պարսկական Ադրբեջանը]]:
Սելջուկները առգրավում են տեղաբնիկների ունեցվածքը և կոտորում մարդկանց: Աբբայության խալիֆ ալ-Կաիմը ստիպված էր ընդունել Տոգրուլ բեկ (1038—1063) սուլթանին և ''«Արևմտյան ու Արևելյանի արքային»'':
Մերձավոր Արևելքում հաստատվելուց հետո` [[1038|1038 թվականին]], նոր իշխանության եկած սելջուկները իրենց [[Մայրաքաղաք|երկրի մայրաքաղաքը]] դարձրեցին [[Նիշապուր|պարսկական Նիշապուր քաղաքը]] ({{lang-fa|نیشابور}}), որը ներկայումս գտնվում է [[Իրանի Իսլամական Հանրապետություն|Իրանի Իսլամական Հանրապետության]] կազմում: [[1043 թվական|1043 թվականին]] մայրաքաղաքը տեղափոխվում է մեկ այլ պարսկական քաղաք՝ Ռեյ:▼
Ալփ-Արսլանի (1063—1072) և Մելիք շահ I (1072—1092) կառավարման ժամանակահատվածում սելջուկները նվաճողական կռիվներ են մղում [[Մեծ Հայքի թագավորություն|Մեծ Հայքի թագավորության]] դեմ: 1067-1073 թվականներին նրանք ամբողջովին գրավեցին [[Փոքր Ասիա|Փոքր Ասիան]], իսկ հետո նաև [[Սիրիա|Սիրիան]] և [[Պաղեստին|Պաղեստինը]]: Հաջորդ խոշոր նվաճումը դարձավ [[Վրաց թագավորություն|Վրաց թագավորության]] և [[Շիրվան|Շիրվանի]] գրավումն էր:▼
▲Մերձավոր Արևելքում հաստատվելուց հետո` 1038 թվականին, նոր իշխանության եկած սելջուկները իրենց երկրի մայրաքաղաքը դարձրեցին պարսկական Նիշապուր քաղաքը ({{lang-fa|نیشابور}}), որը ներկայումս գտնվում է Իրանի Իսլամական Հանրապետության կազմում:
[[1071 թվական|1071 թվականին]] սելջուկների մեկ այլ ճյուղ [[Մանազկերտի ճակատամարտ|Մանազկերտի մոտ խոշոր հաղթանակ է տանում]] [[Բյուզանդիա|Բյուզանդիայի]] նկատմամբ: Ստեղծվում է [[Իկոնիայի սելջուկյան սուլթանություն|Իկոնիայի սելջուկյան սուլթանությունը]]:▼
[[11-րդ դար|11-րդ դարի]] վերջում Սելջուկյան սուլթանությունը լինելով աշխարհի հզորագույն պետություններից մեկը բռնեց կործանման և պառակտման ուին: [[1095 թվական|1095 թվականին]] աշխարհում տեղի է ունենում աշխարհաքաղաքական հեղաշրջում: [[Ֆրանսիայի թագավորություն|Ֆրանսիայից]] մեծ թվաքանակով զինվորներ արշավում են [[Մերձավոր Արևելք|Արևելք]]` [[Հիսուս Քրիստոս|Հիսուս Քրիստոսի գերեզմանը]] ազատագրելու նպատակով: Նրանց են միանում նաև զինվորներ այլ եվրոպական պետություններից, մասնավորապես [[Անգլիայի թագավորություն|Անգլիայի թագավորությունից]], [[Հոլանդիա|Հոլանդիայի դքսությունից]], [[Պապական մարզ|Պապական մարզից]], [[Սրբազան Հռոմեական կայսրություն|Սրբազան Հռոմեական կայսրությունից]] և այլն: Այդ զինվորները պատմությանը հայտնի են դառնում խաչակիրներ անունով:
▲Ալփ-Արսլանի (1063—1072) և Մելիք շահ I (1072—1092) կառավարման ժամանակահատվածում սելջուկները նվաճողական կռիվներ են մղում Մեծ Հայքի թագավորության դեմ: 1067-1073 թվականներին նրանք ամբողջովին գրավեցին Փոքր Ասիան, իսկ հետո նաև Սիրիան և Պաղեստինը:
[[1096 թվական|1096 թվականին]] սկսվում է [[Խաչակրաց առաջին արշավանք|խաչակրաց առաջին արշավանքը]]: Մերձավոր Արևելք հասած հյուծված բանակը հեշտությամբ պարտվում է սելջուկների հետ բախման ժամանակ: Ամեն ինչ փոխվում է այն ժամանակ երբ, Անգլիայի թագավոր [[Ռիչարդ I Առյուծասիրտ|Ռիչարդ Առյուծասիրտը]], Ֆրանսիայի թագավոր [[Ֆիլիպ II Օգոստոս|Ֆիլիպ Օգոստոսը]] և Գերմանիայի թագավոր [[Ֆրիդրիխ I Շիկամորուս|Ֆրիդրիխ Շիկամորուսը]] դաշինք են կնքում, և ճանապարհ ընկնում [[Խաչակրաց երրորդ արշավանք|խաչակրաց արշավանքի]]: Այս շրջանում քաղաքական քարտեզի վրա հայտնվել էր նաև [[Մամլուքների սուլթանություն|Մամլուքների սուլթանությունը]], որը լուրջ վտանգ էր սպառնում երկրի գոյության համար: Չնայած նրան, որ ֆրանսիական և գերմանական զորքերը նահանջում են Երրորդ խաչակրաց արշավանքի ժամանակ, միայնակ անգլիական ուժերը կարողանում են կորուստներ պատճառել սելջուկյան երկրից:
Երկրի նախկին մասերում ստեղծվում են խաչակրաց պետություններ՝ [[Կիպրոսի թագավորություն]], [[Եդեսիայի կոմսություն]], [[Տրիպոլիի կոմսություն]] և այլն: Երկրորդ խաչակրաց արշավանքից հետո սելջուկները կորցնում են նաև [[Վրաց թագավորություն|Վրաստանը]], [[Շիրվան|Շիրվանը]], [[Անատոլիա|Փոքր Ասիայի]] առափնյա մասը, [[Սիրիա|Սիրիան]] և [[Պաղեստին|Պաղեստինի]] հատվածը: Օգտվելով հարմար առիթից, իրենց տարածքները սկսեցին ընդարձակել վրաց թագավորները և [[Կիլիկիայի հայկական թագավորություն|Կիլիկյան Հայաստանի]] թագավոր [[Լևոն Գ|Լևոն Գ-]]<nowiki/>ն: [[1194 թվական|1194 թվականին]] կայսրությունը կործանվում է:
▲1071 թվականին սելջուկների մեկ այլ ճյուղ Մանազկերտի մոտ խոշոր հաղթանակ է տանում Բյուզանդիայի նկատմամբ: Ստեղծվում է Իկոնիայի սելջուկյան սուլթանությունը:
| |||