«Էգոիզմ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Մի՞թե այն ամենն, ինչ անում ենք, էգոիզմի արդյունք չէ: Նույնիսկ ամենաչնչին բանը, որ արվում է, նույնիսկ ուրիշ մեկի հանդեպ գործած բարի արարքը, արվում է սեփական անձի, դրան բավականություն տալու համար

Էգոիզմ ասելով՝ ընդունված է հասկանալ մարդու գործողությունները, հիմնված միմիայն ուրիշների շահերի հաշվին սեփական շահերի բավարարմանը: Սակայն իրականությունը չի համապատասխանում նման համընդհանուր ընդունված կարծիքին: Առաջին անգամ այդ հարցը իմ ուշադրությունը գրավեց 30 տարի առաջ՝ կարդալով Դոստո—սկու «Գրառումներ Մեռյալ տնից» գրվածքը: Բերդագյուղից (բանտից) ազատագրվելուց հետո Ֆյոդոր Միխայլովիչը, նկարագրելով, թե ինչպիսի սրտաշարժությամբ եւ սիրով էր նրան ընդունում միայնակ ծեր կինը, որն ապրում էր մոտակայքում, բացականչում է. «Ո՞րն է այստեղ էգոիզմը: Իսկ չէ՞ որ որոշ իմաստնացած ֆրանսիացիները պնդել են, որ սերը - դա էգոիզմ է»: Ինձ բախտ չի վիճակվել պարզել, թե ֆրանսիացի պոետներից կամ գրողներից ով (ովքեր) է (են) համարձակություն ունեցել պնդել, որ սերը էգոիզմ է — ինչ շարժառիթներով է (են) առաջնորդվել, սակայն, ուսումնասիրելով մարդու ներքին աշխարհը, եկել եմ այն եզրակացության, որ Դոստոեւսկին իզուր էր դժգոհում: Ոչ միայն սերը, այլ նաեւ մարդու ողջ վարքը սկիզբ է առնում եւ հիմնվում է Էգոիզմի վրա: Եւ բոլոր մարդիկ էգոիստներ են՝ թե բարիները, թե չարերը: Պարզապես բարիներին անվանել են ալտրուիստներ, իսկ չարերին ՝ էգոիստներ: Պարզաբանենք ինչ է էգոիստը: Էգո -ն լատիներեն Ես- ն է: Հետեւաբար էգոիստը մարդն է, որը կատարում է այս կամ այն գործողությունը՝ ելնելով եւ ղեկավարվելով սեփական Ես-ի շահերից: Դուք չեք կարող չհամաձայնել ինձ հետ, որ մարդն ազատ ընտրության պայմաններում իր վարքը կառուցում, անում է այն, ինչում նրա հոգին հանգիստ եւ բավականություն է գտնում: Օրինակ, սոված մայրը, իր երեխային տալով վերջին կտոր հացը, բավարարում է իր հոգու պահանջմունքը, Ես-ի պահանջը: Ցավը, որը նրան պատճառում է այդ պահին սեփական երեխայի նկատմամբ՝ հոգեկան անհանգստությունը, անհամեմատ ավելի տանջալից է, քան ստամոքսի անհանգստությունը, եւ նրա Ես-ը ձգտում է հանգստի վիճակի: ...Հոգեկան բավականություն էր ստանում նա— այն միայնակ ծեր կինը, իրենից կտրելով, հյուրասիրելով Դոստո—սկուն, ջերմացնելով — իր, — նրա հոգին: ...Լռելը Անդրեյ Սախարովի համար, այն բանից հետո, երբ նրան հայտնի էր դարձել հասարակության մեջ տիրող իրական դրությունը, կդառնար դժոխային չարչարանքների աղբյուր: Նա չէր կարող չպայքարել, այդպիսն էին նրա հոգու կառուցվածքը, նրա Ես-ը: Նրա հոգեկան էությունը բավարարվում էր չարիքի եւ անարդարության դեմ պայքարում: Սակայն մարդկանց ներաշխարհի (հոգեկան էության) կառուցվածքը միատեսակ չէ, հետեւաբար եւ տարբեր են նրանց Ես-ի հոգեկան պահանջմունքները: Կան մարդիկ, որոնք սխալմամբ մի անգամ ասելով ճշմարտությունը կամ արդարության կողմն անցնելով՝ ինչ-որ արտաքին պոռթկման ազդեցության տակ եւ զրկվելով, օրինակ, ծառայողական ս— մեքենայից, այդ «գարշելի» պատմության յուրաքանչյուր հիշատակման ժամանակ հոգեկան տառապանքներ կունենան: Կա նաեւ մարդկային տեսակի մի այլ, շատ ավելի չար տարատեսակ, դա այն մարդիկ են, որոնք սեփական շահերի բավարարման համար բարոյական սահմանափակումներ չունեն: Նրանք պատրաստ են ամբողջությամբ հատել ուրիշի անտառը սեփական մի հատիկ ծառի համար: Այդպիսին է նրանց հոգու կառուցվածքը: Եւ այսպես, հետ—ությունը, որին ես եկել եմ, — իրականությունը հետ—յալում են: Էգոիզմը շարժում է մարդու անկաշկանդ վարքը, բոլոր մարդիկ բնությունից էգոիստներ են: Սակայն էգոիզմը, ըստ էության, ունի երեք տարբեր դրսեւորումներ: 1. Անելով իր համար՝ օգուտ (բարիք) բերել ուրիշին: Դա ընդունված է անվանել ալտրուիզմ: Ես դա անվանում եմ ազնվաբարո կամ դրական էգոիզմ: 2. Անելով իր համար՝ վնաս (չարիք) պատճառել ուրիշին: Դա ընդունված է կոչել էգոիզմ: Ես դա անվանում եմ բացասական էգոիզմ: 3. Անելով իր համար՝ ուրիշներին վնաս չպատճառել: Ես դա անվանում եմ չեզոք կամ անվնաս էգոիզմ: Նույն արմատը, որը տեղադրված է մարդու ներսում, շրջապատին բերում է տարբեր պտուղներ.համով, դառը, անհամ: Ահա էգոիզմի համառոտ բնութագիրը։բնութագիրը: