|
'''Կաղնի ամառային''' ({{lang-lat|Quercus robur}}), [[հաճարազգի]]ների ընտանիքի, [[կաղնի]]ների ցեղի բույս։
== Նկարագրություն ==
Տերևաթափ հզոր ծառ է` մինչև 35 —40-40 մ բարձրությամբ, խիտ տնկարկներում ուղիղ, սլացիկ, ճյուղերից մաքրված գեղեցիկ բնով, իսկ նոսր կամ միայնակ տնկարկներում' կարճ, հաստ բնով, որը հողի մակերեսից 1 — -2 սմ բարձրության վրա ճյուղավորվում է, կազմավորելով հզոր, բավականին լայն ու ցրված սաղարթ: Խիտ ստվեր առաջացնող ծառատեսակ է, քանի որ տերևների մոզայիկ դասավորության շնորհիվ արեգակի ճառագայթները գետնին չեն հասնում: Երիտասարդ ընձյուղները հանգուցավոր են: Կեղևը սկզբնական շրջանում հարթ է, ձիթագորշավուն, այնուհետև ստանում է կարմրագորշավուն, ավելի ուշ` արծաթամոխրավուն գունավորում: Մոտավորապես 30 տարեկանում կեղևը ճաքճքվում է, դառնալով գորշամոխրավուն:
Բնի տրամագիծը հասնում է 1 —1-1,5 մ-ի: Բողբոջները օվալաձև են կամ կիսագնդաձև, գագաթնայինները' բութ-հնգանկյուն, 5 — -7 մմ երկարությամբ, բաց գորշավուն, թարթիչաեզր թեվտւկներով ծածկված: Տերևները ունեն 7 — -15 սմ երկարություն և 3—73-7 սմ լայնություն, երկարավուն-հակաձվաձև են, գագաթնային բութ, կլորավուն բլթակով: Յուրաքանչյուր կողմում ունի 6—76-7, երբեմն'8 բութ, կլորավուն բլթակներ, որոնցից առավել խոշորները գտնվում են տերևի միջին մասում: Բլթակները ամբողջաեզր են կամ ունեն 1 —3-3 խոշոր ատամիկներ: Տերևները վերևի կողմից կանաչավուն են, փայլուն, մերկ, Ներքևի կողմից բաց գույնի, սկզբնական շրջանում այս կամ այն չափով մազմզուկապատ, այնուհետև` մերկ:
Կոթունների երկարությունը 5 —10-10 մմ է: Տերևները բացվում են մայիսի երկրորդ կեսին։ Ծաղկում է տերևները բացվելու հետ միաժամանակ: Կաղինները ունեն 1,5— 5-3,5 սմ երկարություն և 1,5—25-2 սմ տրամագիծ, գագաթին Փշիկով, գորշադեղնավուն են, այս տեսակի համար բնորոշ երկայնական կանաչ շերտիկներով: 6—86-8 սմ երկարության պտղակիրի վրա սովորաբար տեղավորված են լինում 1 —3-3 պտուղներ: Պտղագավաթը թասիկանման է'0,5 — -1 սմ բարձրությամբ և 1,5—25-2 սմ տրամագծով: Թեփուկները տափակ են կամ մի փոքր դուրս փքված, օվալաձև, մոխրավուն աղվամազով պատված: Սերմնային շրջանները հաջորդում են իրար 4—84-8 տարին մեկ: Կաղինները հասունանում են [[սեպտեմբեր]]-[[հոկտեմբեր]] ամիսներին:
Կաղնին գերադասում է աճել կողքերից ստվերում, գագաթը լույսի մեջ («կաղնին սիրում է աճել մուշտակի մեջ, միայն թե բաց գլխով» ասում են անտառագետները): Ահա թե ինչու, նպատակահարմար է արհեստական պայմաններում կաղնին աճեցնել «միջանցքներում», արագաաճ բույսերի խիտ շարքերի միջև: Այդ դեպքում աճը դեպի վեր խիստ արագանում է և ստացվում են ուղիղ, սլացիկ բնով առողջ տնկիներ: Մինչև խոր ծերություն պահպանում է առատ մացառներ տալու հատկությունը: Առատ [[լույս]]ի պայմաններում բունը ծածկվում է շիվերով:
Կաղնին գերադասում է աճել կողքերից ստվերում, գագաթը լույսի մեջ («կաղնին
սիրում է աճել մուշտակի մեջ, միայն թե բաց գլխով» ասում են անտառագետները): Ահա
թե ինչու, նպատակահարմար է արհեստական պայմաններում կաղնին աճեցնել
«միջանցքներում», արագաաճ բույսերի խիտ շարքերի միջև: Այդ դեպքում աճը դեպի վեր
խիստ արագանում է և ստացվում են ուղիղ, սլացիկ բնով առողջ տնկիներ: Մինչև խոր
ծերություն պահպանում է առատ մացառներ տալու հատկությունը: Առատ [[լույս]]ի
պայմաններում բունը ծածկվում է շիվերով:
Բնական պայմաններում տարածված է [[Արևելյան Եվրոպա]]յում, [[Ղրիմ]]ում,
Բնական պայմաններում տարածված է [[Արևելյան Եվրոպա]]յում, [[Ղրիմ]]ում, [[Հյուսիսային Կովկաս]]ում, [[Արևմտյան Եվրոպա]]յում, [[Ապենինյան թերակղզի|Ապենինյան]] և [[Բալկանյան թերակղզի|Բալկանյան]] թերակղզիներում: Հայաստանում վայրի վիճակում չի հանդիպում: Մշակության մեջ
թերակղզիներում: Հայկական ՍՍՀ-ում վայրի վիճակում չի հանդիպում: Մշակության մեջ
(դեկորատիվ և անտառային տնկարկներ) հանդիպում է ամենուրեք:
== Կիրառություն ==
Ամառային կաղնին ամենակարևոր անտառ կազմող ծառատեսակներից մեկն է: Կաղնու կեղևը պարունակում է 8-200 դաբաղանյութեր: Բնափայտը չափազանց արժեքավոր է. օգտագործվում է ատաղձագործության բնագավառում, կահույքի արտադրության մեջ, դրանից մանրատախտակ, ֆաներա, տակառներ են պատրաստում, նավեր, վագոններ են կառուցում, որպես շինանյութ և վառելափայտ են օգտագործում:
Ամառային կաղնին ամենակարևոր անտառ կազմող ծառատեսակներից մեկն է:
Կաղնու կեղևը պարունակում է 8 —200 դաբաղանյութեր: Բնափայտը չափազանց
[[Կահույք]]ի արտադրության մեջ օգտագործում են այսպես կոչված «մորենային կաղնին» (կարնու գերանները երկար ժամանակ պահում են ջրում), որից դրանք մուգ գունավորում են ստանում:<ref>{{Գիրք:ՀԴՖ|1|186}}</ref>:▼
արժեքավոր է. օգտագործվում է ատաղձագործության բնագավառում, կահույքի
արտադրության մեջ, դրանից մանրատախտակ, ֆաներա, տակառներ են պատրաստում,
նավեր, վագոններ են կառուցում, որպես շինանյութ և վառելափայտ են օգտագործում:
[[Կահույք]]ի արտադրության մեջ օգտագործում են այսպես կոչված «մորենային կաղնին»
▲(կարնու գերանները երկար ժամանակ պահում են ջրում), որից դրանք մուգ գունավորում
են ստանում:<ref>{{Գիրք:ՀԴՖ|1|186}}</ref>:
<gallery>
image:Quercus robur.jpg|Ամառային կաղնու տերև
image:Oaksprout.jpg|Ընձյուղը
image:Quercus robur - sprouting acorn.jpg|Սերմը և արմատը
</gallery>
== Ծանոթագրություններ ==
| 