|
}}
'''Վարդերի հեղափոխություն''' ({{lang-ka|ვარდების რევოლუცია}} - ''«վարդեբիս ռևոլյուցիա»''), [[գունավոր հեղափոխություն]] [[Վրաստան]]ում [[2003]] թվականի նոյեմբերին:նոյեմբերին։ Հեղափոխության հիմնական դրդապատճառը 2003 թվականի նոյեմբերի 2-ի խորհրդարանական ընտրությունների արդյունքների կեղծումն էր:էր։ Հեղափոխության ընթացքում [[Էդուարդ Շևարդնաձե]]ն վայր դրեց իր լիազորությունները, և երկրի ղեկավարումն անցավ ընդդիմադիրներին՝ [[Միխեիլ Սաակաշվիլի]]ի գլխավորությամբ:գլխավորությամբ։
== Նախադրյալներ ==
Հեղափոխության տանող գլխավոր և համընդհանուր նախադրյալ դարձավ Վրաստանի անկախացումից հետո (1995) պաշտոնավարող Էդուարդ Շևարդնաձեի կառավարումից դժգոհությունը:դժգոհությունը։ Բնակչության դժգոհությունն առաջացել էր կառավարության հանդեպ կուտակված պահանջներից, որոնք կապված էին [[Վրաստանի տնտեսություն|երկրի ծանր տնտեսական իրավիճակ]]ի, պետական ծառայողների շրջանում կոռուպցիայի տարածվածության և այլ պատճառներով:պատճառներով։ Իրավիճակը բարդացավ ազգային փոքրամասնությունների՝ անկախության ձգտելու կամ [[Ռուսաստան]]ին միանալու ձգտումների հետևանքով, ինչը մասնավորապես արտահայտվեց դե-ֆակտո անկախ գոյություն ունեցող [[Աբխազիա]]յի, [[Հարավային Օսիա]]յի և որոշակիորեն [[Աջարիա]]յի պարագայում:պարագայում։
Հասարակության մեջ [[բացասական զգացողություններ]] առաջացրեց նաև Շևարդնաձեի՝ [[Վրացա-աբխազական հակամարտություն|Աբխազիայում]] և [[Վրացա-հարավօսիական համակարտություն|Օսիայում]] հակամարտությունները բռնի ուժով լուծելու մերժումը, ինչը համատեղվում էր հարցը խաղաղ ճանապարհով լուծելու անհաջող փորձերով:փորձերով։ Վրաստանում քաղաքական և սոցիալ-տնտեսական ճգնաժամն իր գագաթնակետին հասավ 2003 թվականի նոյեմբերի 2-ի նախագահական ընտրությունների նախօրեին:նախօրեին։
== Ընտրություններ և դրանց բողոքարկում ==
Շևարդնաձեի «Հանուն նոր Վրաստանի» և Աբաշիձեի «Վրաստանի ժողովրդավարական վերազինման միավորում» քաղաքական բլոկներին հակոտնյա էին Միխեիլ Սաակաշվիլու «Միացյալ ազգային շարժումը» և Վրաստանի խորհրդարանի նախկին խոսնակներ [[Նինո Բուրջանաձե]]ի և [[Զուրաբ Ժվանիա]]յի<ref group="Ն">Մահացավ [[2005]] թվականի [[փետրվար 8]]-ին տարօրինակ հանգամանքներում:</ref> «Բուրջանաջեի դեմոկրատները»:
Վրաստանում խորհրդարանական ընտրություններն անցկացվեցին [[2003]] թվականին [[նոյեմբերի 2]]-ին և պաշտոնական տվյալներով ավարտվեցին Շևարդնաձեի և նրա դաշնակիցների հաղթանակով:հաղթանակով։ Բայց հրապարակված արդյունքները չճանաչվեցին միջազգային դիտորդների և Շևարդնաձեի հակառակորդների կողմից:կողմից։ [[Միխեիլ Սաակաշվիլի]]ն, հիմնվելով սոցիոլոգիական հարցումների արդյունքների վրա, հրապարակայնորեն հայտարարեց իր հաղթանակի մասին:մասին։ Նրա պնդումները հաստատեց Ազատ ընտրությունների միջազգային միավորումը՝ տեղի դիտորդների կազմով:կազմով։ Հիմնվելով ներկայացված տվյալների վրա՝ Սաակաշվիլին նոր ընտրություններ անցկացնելու պահանջ առաջ քաշեց և կոչ արեց վրացի ժողովրդին փողոց դուրս գալ և աջակցել իրեն:իրեն։
Նոյեմբերի կեսերին Վրաստանի մայրաքաղաք [[Թբիլիսի]]ում տեղի ունեցան զանգվածային ցույցեր, որոնք արդյունքում տարածվեցին երկրի մյուս քաղաքներում և գյուղերում:գյուղերում։ «[[Քմարա]]»<ref group="Ն">Բառացի նշանակում է «Բավակա՛ն է»: [[Սերբեր|Սերբական]] «Հակահարված» կազմակերպության վրացական նմանօրինակը</ref> երիտասարդական կազմակերպության մարդկանց խմբերը վանկարկում էին իրենց կարգախոսները:կարգախոսները։ Շատ հասարակական կազմակերպություններ (օրինակ՝ Վրաստանի ազատությունների ինստիտուտը) աղմկոտ ցույցերում ցուցաբերեցին ցանկալի ակտիվություն:ակտիվություն։ Ընդ որում, Շևարդնաձեի կառավարությունը ստացավ [[Ասլան Աբաշիձե]]ի աջակցությունը:աջակցությունը։
== Հիմնական ամսաթվեր ==
[[Պատկեր:Amtseinführung Saakaschwili.jpg|thumb|[[Վրաստանի նախագահ|Նախագահ]] Սաակաշվիլիի երդմնակալությունը, 2004]]
* [[նոյեմբերի 22]] - ցուցարարների կողմից խորհրդարանի շենքի գրավում:գրավում։
* [[նոյեմբերի 23]] - Ռուսաստանի Արտաքին գործերի նախարար [[Իգոր Իվանով]]ը համոզեց Շևարդնաձեին լքել Վրաստանը՝ հետագայում արյունահեղությունից խուսափելու համար:համար։ Նոր ընտրությունները նշանակված են [[2004]] թվականի հունվարի 4-ին. դրանցում հաղթեց Վարդերի հեղափոխության առաջնորդ Միխեիլ Սաակաշվիլին:Սաակաշվիլին։
== Իշխանափոխություն ==
Ընդդիմության բողոքներն իրենց գագաթնակետին հասան [[նոյեմբերի 22]]-ին՝ վրացական նոր խորհրդարանի, որի օրինականությունը կասկածի տակ էր, առաջին նիստի առաջին օրը:օրը։ Նույն օրն ընդդիմադիրները Սաակաշվիլիի գլխավորությամբ, ձեռքերին [[վարդ]]եր<ref group="Ն">Այստեղից էլ առաջացել է հեղափոխության անունը:</ref>, գրավեցին խորհրդարանի շենքը, ընդհատեցին ելույթ ունեցող Շևարդնաձեին և ստիպեցին թիկնապահների ուղեկցությամբ լքել դահլիճը:դահլիճը։ Այնուհետև նախագահը երկրում Արտակարգ դրություն հայտարարեց և օգնության կանչեց զորքերին և ոստիկանությանը Թբիլիսիի իր առանձնատան մոտ:մոտ։ Բայց նույնիսկ ընտրագույն ոստիկանական ստորաբաժումները հրաժարվեցին աջակցել նրան:նրան։ Նոյեմբերի 23-ի երեկոյան՝ [[Սուրբ Գեորգի]]ի օրը, Շևարդնաձեն հանդիպում անցկացրեց ընդդիմադիր առաջնորդներ Սաակաշվիլիի և Ժվանիայի հետ՝ քննարկելու ՌԴ արտգործնախարար Իգոր Իվանովի կողմից երկրում ստեղծված իրավիճակը:իրավիճակը։ Հանդիպումից հետո Շևարդնաձեն հայտարարեց իր հրաժարականի մասին:մասին։ Սա իսկական [[էյֆորիա]] առաջացրեց Թբիլիսիի փողոցներում:փողոցներում։ Ավելի քան 100 000 ցուցարարներ հրավառություններով և ռոք համերգներով նշեցին հաղթանակը:հաղթանակը։
[[Պատկեր:Donald Rumsfeld meets Nino Burjanadze, Zurab Zhvania and Tedo Japaridze (Tbilisi, 2003-12-05).jpg|մինի|ձախից|ԱՄՆ պաշտպանության նախարար Դոնալդ Ռամսֆելդի հանդիպումը Նինո Բուրջանաձեի, Զուրաբ Ժվանիայի և Թեդո Ջափարիձեի հետ (Թբիլիսի, 2003 թվականի դեկտեմբերի 5)]]
Նինո Բուրջանաձեն՝ վրացական խորհրդարանի խոսնակը, դարձավ նախագահի պաշտոնակատար այնքան ժամանակ, քանի դեռ չէր անցկացվել քվեարկության նոր փուլը:փուլը։ Միաժամանակ երկրի [[Վրաստանի Գերագույն դատարան|Գերագույն դատարանը]] չեղարկեց նախագահական ընտրությունների արդյունքները:արդյունքները։ [[2004]] թվականի [[հունվարի 4]]-ին Վրաստանում անցկացվեցին նոր նախագահական ընտրություններ, որոնցում հաղթեց Սաակաշվիլին. երդմնակալությունը տեղի ունեցավ նույն թվականի [[հունվարի 25]]-ին:ին։ 2004 թվականի [[մարտի 28]]-ին անցկացվեցին նաև խորհրդարանական նոր ընտրություններ, որտեղ հաղթեցին Սաակաշվիլի աջակցությունը վայելող «նոր դեմոկրատները»
«Վարդերի հեղափոխությունից» հետո ձևավորված Վրաստանի կառավարությունից շատերը կրթություն էին ստացել արտերկրում<ref>[http://www.apsny.ge/2011/pol/1296008916.php Саакашвили о необходимости внедрения Грузии меритократии]</ref>:
== Պատմական գնահատականներ ==
[[2012]] թվականի հուլիսին Էդուարդ Շևարդնաձեն «[[Ասավալ դասավալի]]» վրացական թերթին տված հարցազրույցում ներողություն խնդրեց Վրաստանի քաղաքացիներից «վարդերի հեղափոխության» ժամանակ իշխանությունը Սաակաշվիլիին հանձնելու համար՝ ընդգծելով, որ այն ժամանակ ինքն այլընտրանք չուներ, քան ժամանակից շուտ հրաժարական տալը:տալը։ Շևարդնաձեն ընդունեց իր սխալը, քննադատեց Սաակաշվիլիի քաղաքականությունը՝ պնդելով, որ նա ի վիճակի չէր լուծել Վրաստանի առջև ծառացած կարևորագույն խնդիրները<ref>[http://www.utro.ru/articles/2012/07/02/1056540.shtml Шеварднадзе извинился за Саакашвили] // Утро.ru, 02.07.2012</ref>:
== Նշումներ ==
| 