«Բաժանում զրոյի վրա»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
No edit summary
մանր-մունր, փոխարինվեց: → (7) oգտվելով ԱՎԲ
Տող 2.
 
[[File:Division by zero on android 2.2.1 calculator.png|thumb|196px|x294px|Զրոյի վրա բաժանելիս [[Անդրոիդ]]ի հաշվիչը ցույց է տալիս անվերջության նշանը։]]
'''Զրոյի վրա բաժանումը''' մաթեմատիկայում տեղի է ունենում, երբ բաժանարարը (հայտարարը) զրո է։ Նման բաժանումը կարող է ունենալ a/0 տեսքը, որտեղ a-ն համարիչն է։ Տարրական [[թվաբանություն|թվաբանության]] մեջ այդ արտահայտությունը իմաստ չունի, քանի որ չկա մի թիվ, որը բազմապատկելով զրոյով, կստանանք a թիվը (ենթադրելով, որ a≠0)։ Եվ քանի որ ցանկացած թիվ զրոյի բազմապատկելիս ստացվում է զրո, 0/0 արտահայտությունը նույնպես չունի սահմանված արժեք։
 
Պատմականորեն, ամենավաղ արձանագրված տվյալներով a/0 արտահայտությանը արժեքը նշանակելու անհնարության մասին կա [[Ջորջ Բերկլի]]ի՝ «criticism of infinitesimal calculus»-ում<ref>{{citation
| last = Cajori | first = Florian
| journal = The Mathematics Teacher
Տող 11.
| title = Absurdities due to division by zero: An historical note}}.</ref>։
 
[[Ծրագրավորում|Ծրագրավորման]] մեջ զրոյի վրա բաժանելու դեպքում կարող է ծրագրի մեջ խնդիր առաջանալ։ Դա կախված է ծրագրավորման միջավայրից և այն թվի տեսակից, որի վրա կատարվում է բաժանումը։ Կարող է առաջացնել դրական կամ բացասական անվերջություն, բացառություն, սխալի ուղերձ, կարող է նաև ծրագիրը դադարի աշխատել կամ կարող է հանգեցնել հատուկ ''ոչ մի թիվ'' կոչված արժեքին (NaN)։
 
== Տարրական թվաբանության մեջ ==
Երբ [[բաժանելիություն|բաժանումը]] բացատրվում է տարրական թվաբանական մակարդակով, այն հաճախ դիտվում է որպես մի շարք օբյեկտների միջև կիսում հավասար մասերի։ Որպես օրինակ, ենթադրենք ունենք տասը բլիթ, և այդ բլիթները պետք է հավասարաչափ բաժանենք սեղանի շուրջ նստած հինգ մարդկանց միջև։ Յուրաքանչյուր մարդ կստանա <math>\textstyle\frac{10}{5}</math> = 2 բլիթ։ Նմանապես, եթե կա տասը բլիթ և մեկ մարդ, նա կստանա <math>\textstyle\frac{10}{1}</math> բլիթ։
 
Բայց 0-ի վրա բաժանելու համար պետք է տանք հետևյալ հարցը՝ եթե բլիթները հավասարաչափ բաժանենք սեղանի շուրջ նստած 0 մարդկանցից միջև, քանի՞ բլիթ կհասնի յուրաքանչյուրին։ 10 բլիթները 0 հավասար մասի բաժանելու հնարավոր ձև։ Մաթեմատիկական ժարգոնով կարելի է ասել, որ 10 առարկաներ չեն կարող բաժանվել 0 [[բազմություն|ենթաբազմությունների]]. այսինքն, <math>\textstyle\frac{10}{0}</math> արտահայտությունը տարրական թվաբանության մեջ կա՛մ համարվում է անիմաստ, կա՛մ՝ դատարկ բազմություն։
 
Մեկ այլ եղանակ կա համոզվելու, որ թիվը չի կարող բաժանվել զրոյի։ Բաժանումը միշտ կարող ենք ստուգել բազմապատկման միջոցով։ Դիտարկելով վերը բերված 10/0-ի օրինակը՝ նշանակենք x = 10/0։ Եթե x-ը հավասար է տասը բաժանած զրոյի, ապա x անգամ զրո պետք է հավասար լինի տասի։ Բայց մենք գիտենք, որ չկա այնպիսի x, որը զրոյով բազմապատկելիս ստացվի 10 (կամ զրոյիից բացի այլ թիվ)։ Իսկ եթե 10-ի փոխարեն գրենք 0, կստանանք x=0/0։ Այս դեպքում x-ը կարող է լինել ցանկացած արժեք։
 
== Հանրահաշվում ==
Տող 49.
 
=== 0-ի վրա բաժանելիս առաջացող շփոթություններ ===
Հնարավոր է ունենալ զրոյի վրա բաժանման այնպիսի հանրահաշվական արգումենտի դեպք, որը կհանգեցնի կեղծ ապացույցների, ինչպես օրինակ՝ 1=2, 3=4, 8=20 և այլն։
Օրինակ՝ ընդունելով, որ
 
:<math>0\times 1 = 0</math>
Տող 59.
:<math>0\times 1 = 0\times 2.\,</math>
հավասարությունը։ Այս հավասարության երկու կողմերը բաժանելով զրոյի, կստանանք՝
 
:<math>\textstyle \frac{0}{0}\times 1 = \frac{0}{0}\times 2</math>։
Տող 67.
:<math>1 = 2.\,</math>
 
Այստեղ [[տրամաբանական սխալ]]ը ոչ ակնհայտ ենթադրությունն էր, ըստ որի 0-ի վրա բաժանելը նույնպիսի հատկություններով թույլատրելի մաթեմատիկական գործողություն է, ինչպես ցանկացած թվի վրա բաժանելն է։
 
== Պատմական դեպքեր ==