Վիքիպեդիա

«Իրիդիում»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
չNo edit summary
չ վերջակետների ուղղում, փոխարինվեց: ն: → ն։ (39)
Տող 73.
}}
{{Պարբերական համակարգի տարր|align=center|fontsize=100%|number=77}}
'''Իրիդիում''' ({{lang-lat|''Iridium''}}), քիմիական տարր, որի նշանն է՝ '''Ir-'''ը, [[պարբերական համակարգ]]ի 6-րդ պարբերության 8-րդ խմբի [[քիմիական տարր]]: Կարգահամարը 77 է, ատոմական զանգվածը՝ 192,22, պատկանում է [[պլատինային մետաղներ]]ի շարքին:շարքին։ Ատոմի արտաքին էլեկտրոնային թաղանթի կառուցվածքը ''5d<sup>7</sup> 6s<sup>2</sup>'' է:է։
 
[[Պլատին]]ի խմբի շատ ամուր, դժվարահալ, արծաթափայլ մետաղ է։ Ունի մեծ [[խտություն]] և այդ ցուցանիշով համեմատելի է միայն [[օսմիում]]ի հետ։
Տող 81.
 
== Բնության մեջ ==
Բնության մեջ հանդիպում է ագատ վիճակում [[պլատին]]ի, [[Ռութենիում|ռութենիումի]], [[Օսմիում|օսմիումի]] և [[Ռադիում|ռադիումի]] հետ:հետ։ Իրիդիում կազմում է երկրի կեղևի 1-10<sup>-7</sup> %-ը (ըստ զանգվածի):
 
=== Հանքավայրեր ===
Տող 89.
 
== Ֆիզիկական հատկություններ ==
Սպիտակ-արծաթափայլ, շատ կարծր և դժվարահալ, քիմիապես կայուն մետաղ է:է։ Այդ հատկությունների շնորհիվ իրիդիումը դասվում է [[ազնիվ մետաղներ]]ի շարքը:շարքը։ Հալման ջերմաստիճանը՝ 2410 °C է, եռմանը՝ 5300 °C (հավանաբար), [[խտություն]]ը՝ 22400 կգ/մ<sup>3</sup> (10 °C-ում), առաձգականությունը՝ 538 ԳՊա<ref>{{ռուսերեն գիրք
|заглавие = Химическая энциклопедия |ответственный = Редкол.: Кнунянц И.Л. и др. |место = М.
|издательство = Советская энциклопедия |год = 1990 |том = 2 |страниц = 671 |isbn = 5-82270-035-5
Տող 113.
 
== Քիմիական հատկություններ ==
Միացություններում եռարժեք է և քառարժեք, հազվադեպ՝ միարժեք և վեցարժեք:վեցարժեք։ 600 °C-ից բարձր միանում է [[Թթվածին|թթվածնին]]՝ առաջացնելով IrO<sub>2</sub> օքսիդը:օքսիդը։
 
:: <math>\mathsf{Ir + O_2 \rightarrow IrO_2 }</math>
 
Փոշի վիճակում և բարձր ջերմաստիճաններում միանում է [[հալոգեններ]]ին [[Ծծումբ|ծծմբին]], [[ֆոսֆոր]]ին և այլ տարրերին:տարրերին։
 
:: <math>\mathsf{Ir + 3F_2 \rightarrow IrF_6 }</math>
Տող 127.
:: <math>\mathsf{2Ir + 3Br_2 \rightarrow IrBr_3 }</math>
 
[[Համաձուլվածքներ]] է առաջացնում մետաղների ([[պլատին]]ի, [[օսմիում|օսմիումի]], [[Պղինձ|պղնձ]]ի, [[ցինկ]]ի և այլն) հետ:հետ։
 
=== Իրիդիումի միացություններ ===
;Իրիդիումի երկարժեք միացություններ
* [[Իրիդիումի (II)բքլորիդ|''IrCl<sub>2</sub>'']] - մուգ կանաչ, փայլուն [[բյուրեղներ]]: Վատ են լուծվում [[թթուներ]]ում և [[ալկալիներ]]ում: Մինչև 773 °C տաքացնելիս քայքայվում են:են։
* [[Իրիդիումի (II) սուլֆիդ|''IrS'']] - մուգ կապույտ, փայլուն պինդ նյութեր:նյութեր։ Քիչ են լուծվում ջրում և թթուներում:թթուներում։ Լուծվում են [[կալիումի սուլֆիդ]]ում:
 
;Իրիդիումի եռարժեք միացություններ
*[[Իրիդիումի (III) օքսիդ|''Ir<sub>2</sub>O<sub>3</sub>'']] - մուգ կապույտ, կարծր նյութ:նյութ։ Ջրում քիչ լուծելի:լուծելի։ Լուծվում են [[Ծծմբական թթու|ծծմբական թթվում]]:
* [[Իրիդիումի (III) քլորիդ|''IrCl<sub>3</sub>'']] - անկայուն միացություններ, գույնը տատանվում է մուգ կանաչից մինչև բաց դեղին:դեղին։ Խտությունը՝ 5,292 գ/սմ³: Ջրում, թթուներում, [[ալկալիներ]]ում քիչ են լուծվում:լուծվում։
{|class="wikitable" style="float:right;margin:1em"
|-
Տող 165.
| +9||{{chem|[IrO|4|]|+}}
|}
* [[Իրիդիումի (III) բրոմիդ|''IrBr<sub>3</sub>'']] - դեղնականաչ-կանաչ գույնի բյուրեղներ:բյուրեղներ։ Լուծվում են ջրում, [[սպիրտներ]]ում քի են լուծվում:լուծվում։
* [[Իրիդիումի (III) սուլֆիդ|''Ir<sub>2</sub>S<sub>3</sub>'']] - պինդ շագանակագույն նյութ:նյութ։ 1050 °C ջերմաստիճանում քայքայվում են:են։ Քիչ են լուծվում ջրում:ջրում։ Լուծվում են [[Ազոտական թթու|ազոտական թթվում]] և կալիումի սուլֆիդի լուծույթում:լուծույթում։ 
 
;Իրիդիումի քառարժեք միացություններ
* [[Իրիդիումի (IV) օքսիդ|''IrO<sub>2</sub>'']] - սև գույնի բյուրեղներ:բյուրեղներ։ [[Խտություն]]ը՝ 3,15 գ/սմ³: Ջրում, [[էթանոլ]]ում, թթուներում քիչ լուծելի:լուծելի։
* [[Իրիդիումի (IV) ֆտորիդ|''IrF<sub>4</sub>'']] - դեղին գույնի յուղոտ հեղուկ, հալման ջերմաստիճանը՝ 106 °C:
* [[Իրիդիումի (IV) քլորիդ|''IrCl<sub>4</sub>'']] - հիդրոսկոպիկ շականակագույն կարծր նյութ:նյութ։ Լուծվում են սառը ջրում:ջրում։ 600-700 °C ջերմաստիճանում ստացվում են մետաղական իրիդիումի և [[քլոր]]ի փոխազդեցությունից:փոխազդեցությունից։
* [[Իրիդիումի (IV) բրոմիդ|''IrBr<sub>4</sub>'']] - կապույտ գույնի նյութ:նյութ։ Լուծվում են էթանոլում:էթանոլում։ Ստացվում են IrO<sub>2</sub> և բրոմաջրածնական թթվի փոխազդեցությունից:փոխազդեցությունից։
* [[Իրիդիումի (IV) սուլֆիդ|''IrS<sub>2</sub>'']] - կարծր շականակագույն նյութ:նյութ։ Ջրում քիչ լուծելի:լուծելի։
* [[իրիդիումի (IV) հիդրօքսիդ|''Ir(OH)<sub>4</sub>'']] (IrO<sub>2</sub>·2H<sub>2</sub>O) - մուգ կապույտ նստվածք:նստվածք։ Գործնականում ջրում չլուծվող:չլուծվող։
 
;Իրիդիումի վեցարժեք միացություններ
* [[Իրիդիումի (VI) ֆտորիդ|''IrF<sub>6</sub>'']] - դեղին գույնի բյուրեղներ:բյուրեղներ։ t<sub>հալ.</sub> 44 °C, t<sub>եռ.</sub> 53 °C, խտությունը՝ 6,0 գ/սմ³: Ստացվում են իրիդիումի և մթնոլորտային ֆոսֆորի փոխազդեցությունից:փոխազդեցությունից։ Ուժեղ օքսիդիչ են, փոխազդում է ջրի և ազոտի մոնօքսիդի հետ.
 
:: <math>\mathsf{2IrF_6 + 10H_2O \rightarrow 2Ir(OH)_4 + 12HF + O_2\uparrow}</math>
Տող 183.
:: <math>\mathsf{IrF_6 + NO \rightarrow NO[IrF_6] }</math>
 
* [[Իրիդիումի (VI) սուլֆիդ |''IrS<sub>3</sub>'']] - մոխրագույն, ջրում քիչ լուծելի փոշի:փոշի։
 
== Իզոտոպներ ==
Տող 190.
== Կիրառություն ==
[[File:K-T boundary.jpg|thumb|Իրիդիումի պաշարները]]
Մաքուր իրիդիումը հազվադեպ է կիրառվում:կիրառվում։ Նրա համաձուլվածքներից պատրաստում են էլեկտրոդներ, թերմազույգի հաղորդալարեր են:են։ Իրիդիումը 4,5-5 անգամ թանկ է [[Ոսկի|ոսկուց]]:
 
== Արժեք ==
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Իրիդիում» էջից