«Մեհմեդ III»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
|||
Տող 1.
{{Տեղեկաքարտ միապետ
| անուն = Մուհամմեդ III
| տիտղոս = Օսմանյան Կայսրության Սուլթան
| պատկեր = [[Պատկեր:Sultan Mehmet III of the Ottoman Empire.jpg|200px]]
| կալանք = Մուհամմեդ III-ի դիմանկարը, իտալացի նկարիչ [[Քրիստոֆանո դելլ Ալտիսսիմո]], 16-րդ դար
| իշխանություն = [[1595]], [[Հունվարի 15]] – [[1603]], [[Դեկտեմբերի 22]]
| թագադրում =
| ուրիշտիտղոսներ =
| լրիվ անուն =
| մայրենի_լեզու1 =
| մայրենի_լեզու1_անուն1 =
| մայրենի_լեզու2 =
| մայրենի_լեզու2_անուն1 =
| մայրենի_լեզու8 =
| մայրենի_լեզու8_անուն1 =
| նախորդ = [[Մուրադ III]]
| հաջորդող = [[Ահմեդ I]]
| ժառ-ձև =
| ժառանգ =
| թագուհի =
| ուղեկից =
| ամուսին 1 = [[Հանդան Սուլթան]]
| ամուսին 2 = [[Հալիմե Սուլթան]]
| ամուսին 3 =
| ամուսին 4 =
| ամուսին 5 =
| ամուսին 6 =
| ամուսին 7 =
| ամուսին 8 =
| ամուսին 9 =
| ամուսին 10 =
| հետնորդ =
| թագավորական տուն =
| տոհմ =
| թագավորական հիմն =
| հայր = [[Մուրադ III]]
| մայր = [[Սաֆիե Սուլթան]]
| ծնունդ = [[1566]], [[Մայիսի 26]]
| ծննդավայր = [[Մանիսա]], [[Օսմանյան Կայսրություն]]
| մահ = [[1603]], [[Դեկտեմբերի 22]]
| վախճանի վայր = [[Կոստանդնուպոլիս|Ստամբուլ]], [[Օսմանյան Կայսրություն]]
| թաղում =
| թաղման վայր =
| ազգություն =
| հարստություն =
| կրոն = [[Սուննի իսլամ]]
}}
'''Մուհամմեդ III''' ({{lang-ota3|محمد ثالث|Mehmed-i sâlis}}, {{lang-tr|Üçüncü Mehmet}}) ([[մայիսի 26]] [[1568]] - [[դեկտեմբերի 22]] [[1603]]), [[Օսմանյան կայսրություն|Օսմանյան կայսրության]] [[սուլթան]] [[1595]] - [[1603]]թթ.։ [[Մուրադ III]]-ի որդին է։
==Վաղ տարիներ==
Նա ծվել է իր նախապապի՝ [[Սուլեյման Փառահեղի|Սուլեյման I]], կառավարման օրոք, [[1566]] թ․։ Նա [[Մուրադ III]]-ի որդին էր, որն էլ [[Սելիմ II]]-ի՝ Սուլեյման Սուլթանի և [[Ռոքսելանա]]յի որդոջ զավակն էր։ Նրա նախապապը մահացավ նույն տարի, երբ ծվեց Մուհամմեդը։ Նախապապին փոխարինեց, նոր Սուլթան դարձավ [[Սելիմ II]]-ը: Սուլթան Սելիմ II-ը մահացավ, երբ Մուհամմեդը 8 տարեկան էր։ [[1974]]-ին գահ բարձրացավ Մուհամմեդի հայր՝ [[Մուրադ III]]-ը։ Մուհամմեդը դարձավ [[Կրոնպրինց]] մինչև [[1595]], երբ ինքը 28 տարեկան էր և երբ մահացավ իր հայրը։
==Իշխանություն==
Մուհամմեդը ավելի պահպանողական էր, քան իրեն նախորդող իշխանները։ Նա դադարեցրեց գեղավերստության հովանավորությունը, այդ թվում [[Մանրանկարիչների միության|Մանրանկարիչների միություն]]։ Նրա օրոք Օսմանյան կայսրությունը ոչ մի խոշոր խոչընդոտի չհանդիպես, իշխանության ենթադրված անկում տեղի չունեցավ։ Նա մահացավ [[Կոստանդնուպոլիսի|Ստամբուլ]] [[Տոպկապի պալատ]]ում։
=Իշխանության պայքարը Կոստանդնուպոլսում=
Նա Օսմանյան պատմության մեջ հռչակավոր է մնում իր իշխանությունը պահպանելու նպատակով իր տասնինը եղբայրներին և արյունակից եղբայրներին սպանելու համար։ Նրանց բոլորին խեղդել են իր [[խուլուհամրերը|խուլուհամրություն]]։
Մուհամմեդը ծույլ իշխան էր, կառավարական գործերը թողնում էի մորը՝ [[Վալիդե սուլթան]] [[Սաֆիեին|Սաֆիե Սուլթան]]: Իր առաջին խոշոր խնդիրն էր իր երկու [[վեզիր]]ների՝ [[Սերդար Ֆերհադ Փաշա]]յի և [[Կոջա Սինան Փաշա]]յի, և նրանց աջակիցների պայքարը։ Նրա մայրը և փեսան՝ [[Դամաթ Իբրահիմ Փաշա]]ն, Կոջա Սինան Փաշայի կողմից էին և թույլ չտվեցին Մուհամմեդին իր վերահսկողության տակ վերցնել այդ հարցը։ Խնդիրը ընդլայնացավ և շատ անհանգստություն պատճառեց [[ենիչերիներ]]ին։ 1595 թ․-ի հուլիսի 7-ին վերջապես պաշտոնազրկեց Սերդար Ֆեհրադ Փաշային [[Վալախիա]]յի պարտության համար և նրա պաշտոնին նշանակեց Սինանին։
=Ավստրո-Հունգարիայի պատերազմը=
Իր կառավարման օրոք տեղի ունեցած ամենախոշոր իրադարձությունը [[Հունգարիայի տասներեքամյա պատերազմ]]ն էր, 1593-1606։ Օսմանյան կորուստները այդ պատերազմում ստիպեցին Մուհամմեդին բանակի հրամանատարությամբ զբաղվել․ նման դեպք նրանից առաջ եղել էր [[Սուլեյման I]]-ի օրոք [[1566]] թ․-ին։ Սուլթանի ուղեկցությամբ օսմանյան բանակը [[1596]] թ․-ին գրավեց [[Էգեր]]ը։ Լսոլեվ Հաբսբուրգի բանակի մոտեցման մասին՝ Մուհամմեդը ցանկացավ բանակը ազատ արձակել և վերադառնալ Ստամբուլ։ Այնուամենայնիվ, օսմանյան բանակը որոշեց դիմակայել թշնամուն և հաղթեց Հաբսբուրգի և [[Տրանսիլվանիա]]յի ուժերը [[Կերեսցեսյան ճակատամարտ]]ում, որի ընթացքում սուլթանին համոզում էին կեսից չլքել պայքարի դաշտը։ Հաղթանակած վերադառնալով Ստամբուլ՝ Մուհամմեդը հայտնեց իր Վեզիրին, որ կրկին է մասնակցելու կռվի։ Հաջորդ տարի [[Վենետիկյան Բայլով]] հայտարարեց, որ «բժիշկները Սուլթանին թույլ չեն տալիս պատերազմի մասնակցել չափազանց շատ ուտելու և խմելու պատճառով հետևանքով վատթարացած առողջության պատճառով»։
Պատերազմի ընթացքում կատարած ծառայությունների համար Չիկալազադ Յուսուֆ Թաշան 1596 թ․-ին արժանացավ Ավագ Վեզիրի պաշտոնի։ Այնուամենայնիվ, դատարանի և իր մոր ճնշման հետևանքով մի փոքր ուշ այդ պաշտոնին նշանակեց Դամաթ Իբրահիմ Փաշային։
Կերեսցեսյան ճակատամարտի հաղթանակը շուտով ծածկվեց խոշոր կորուստներով՝ ներառյալ [[Դյոռ]]ի ({{lang-tr|Yanıkkale}}) կորուստը և [[Հաֆիզ Ահմեդ Փաշա]]յի ղեկավարած բանակի պարտությունը Վալախիայի [[Միքայել Խիզախ]]ի առաջնորդած բանակի դեմ կռվում [[Նիկոպոլ]]ում [[1599]] թ․-ին։ [[1600]] թ․-ին [[Տիրյակի Հասան Փաշա]]յի ղեկավարած բանակը գրավեց [[Նադյականիժա]]ն 40-օրյա պաշարումից հետո և ավելի ուշ ավելի ուժգին հարված հասցրեց նրանց [[Նադյականիժայի բլոկադա]]յում։
=Ջելալի ապստամբությունը=
Մուհամմեդի կառավարման մի այլ ուրիշ կարևոր իրադարձություն էր [[Ջելալի ապստամբությունը|Ջալալիններ]] [[Անատոլիա]]յում։ [[Կարայաժիչի Աբդուլհալիմ]]ը, նախկին Օսմանյան պաշտոնյա, գրավեց [[Ուռհա]]ն և ինքն իրեն Սուլթան նշանակեց 1600 թ․-ին։ Աբդուլհալիմի՝ գահի պահանջի մասին խոսակցությունները տարածվեցին մինչը Կոսնանդնուպոլիս և Մուհամմեդը հրամայեց ապստամբերին վերացնել դրանք։ [[1601]] թ․-ին Աբդուլհալիմը [[Բաղդադ]]ի մարզապետ [[Շոկուլուժադե Հասան Փաշա]]յի բանակի կողմից պարտություն կրելուց հետո փախավ [[Սամսունի|Սամսուն (քաղաք)]] մերձակա տարածքներ։ Աբդուլհալիմի եղբայրը սպանեց Շոկուլուժադե Հասան Փաշային և հաղթեց [[Հադիմ Հուրշեվ Փաշա]]յի զորքերին։ Հետո նա շարծվեց [[Քյոթահիա]], գրավեց և այրեց այն։
==Անգլիայի հետ հարաբերությունները==
[[1599]] թ․-ին՝ Մուհամմեդ III-ի կառավարման երրորդ տարում, [[Եղիսաբեթ I]]-ը նվերներ է ուղարկել Օսմանյան դատարանին։ Ի սկզբանը այդ նվերները ուղղված են եղել Մուհամմեդին նախորդով Մուրադ III Սուլթանին, ով մահացավ մինչև նվերների ժամանելը։ Այդ նվերների մեջ կար մեծ գոհարապատ ժամացույցի մեխանիզմ, որի վրա Տոպկապի Պալատի Թագավորական անձնական Պալատում աշխատել են մի խումբ ինժեներներ, այդ թվում [[Թոմաս Դալլամ]]ը։ Մեխանիզմը շատ երկար են պատրաստել, վրան պատկերել են պարող քանդակներ, օրինակ՝ երգող և երգի վերջում թևերը թափահարող սև կեռնեխների երամ։ Մուհամմեդին հաջորդող [[Ահմեդ I]]-ը ոչնչացչեց այդ երաժշտական ժամացույցը։ Անգլիական նվերների մեջ կար նային նաև հանդիսավոր կառք և Թագուհւոց Մուհամմեդի մորը ուղղված նամակ։ Այս նվերները նախատեսված էին երկրների միջև հարաբերությունները ամրապնդելու և [[1581]] թ․-ին ստորագրված առևտրական համաձայնագիրը, որի համաձայն անգլիական վաճառականները առաջատարություն էին ստանում Օսմանյան տարածքներում, գործի անցկացնելու համար։ Իսպանական զորքի սպառնալիքի համաձայն՝ Անգլիան ցանկանում էր պահպանել Օսմանյան կայսրության հետ դաշինքը։ Եղիսաբեթի նվերները տեղ հասան մեծ առևտրական նավով, որը Մուհամմեդը անձամբ է ստուգել։ Թվում էր՝ անգլո-օսմանյան դաշինքը երբեք չի ավարտվի, սակայն նրանց հարաբերությունները վատթարացման գնացին Ավստրո-Հունգարիական պատերազմի հետևանքով Օսմանյան կայսրության՝ հակաեվրոպական տրամադրվածության և Սաֆիե Սուլթանի ու [[Հասան Փաշա]]յի մահերի պատճառով։
==Անձնական կյանք==
Մուհամմեդ III-ը ծնվել է [[Մանիսա]]յի Պալատում։ Նրա հայրը Մուրադ III-ն էր, իսկ մայրը՝ Սաֆիե Սուլթանը, երնթադրաբար [[Դուգաջինի իշխանություն]]ից եկած ալբանացի էր։ Ամուսնացել է Հանդան Սուլթանի հետ, ով ծագումով հույն էր և նախկինում կրում էր Հելենա անունը։ Համդանի և Մուհամմեդի որդին Ահմեդ I-ն էր։ Մուհամմեդը նաև ամուսնացել է [[Հալիմե Սուլթան]]ի հետ, ով ուներ աբխազական ծագում և [[Ակուչ Բեյ]]ի ու [[Մոստաֆա I]]-ի դուստրն էր։
Նրա մյուս ամուսինն էր Տրապիզոնից Բյուզանդական Կոմնենոս գերդաստանի արքայադստեր հետ։
==Զավակներ==
=Որդիներ=
* Սեհժադե Մահմուն
* Սեհժադե Սելիմ
* Սեհժադե Չիհնագիր
* Սեհժադե Մեհմեդ
* Ահմեդ I
* Մուստաֆա I
* Սեհժադե Յահյա
=Դստրեր=
* Հատիչե Սուլթան
* Այսե Սուլթան
{{Hist-stub}}
{{Օսմանյան կայսրության սուլթաններ}}
| |||