ՄիքայելՄոր ընգերնաՄիքայել Նալբանդյանը ,Միքո ձեձե, ծնվել է Քեսիբաշի գեղցի 8գ դասարանից գոմիկ Սեվան[[Նոր Նախիջևան]]ում (այժմ՝ [[Ռոստով]] քաղաքի Պրոլետարական շրջան), արհեստավորի ընտանիքում։ Սովորել է հայրենի քաղաքում՝ [[Գաբրիել Պատկանյան]]ի դպրոցում։ Մի որոշ ժամանակ Միքայելը սովորել է իր ուսուցչի որդու՝ ապագա հայ ականավոր բանաստեղծ [[Ռափայել Պատկանյան]]ի հետ միասին։ [[1848]] թվականի [[հուլիս]]ին Նալբանդյանը որպես քարտուղար աշխատանքի է անցնում [[Նոր Նախիջևան]]ի և [[Բեսարաբիա]]յի թեմի առաջնորդարանում։ Նա մոտիկից է ծանոթանում ժողովրդի կյանքին, ատելությամբ համակվում տիրողների նկատմամբ։ [[1853]] թվականի [[Ամառ|ամռան]]ը, թողնելով թեմի քարտուղարի պաշտոնը, Նալբանդյանը մեկնում է [[Մոսկվա]]։ Նալբանդյանը հայոց լեզու է դասավանդել [[Մոսկվա]]յի [[Լազարյան ճեմարան]]ում՝ միաժամանակ սովորելով [[Մոսկվա]]յի համալսարանի բժշկական ֆակուլտետում՝ որպես ազատ ունկնդիր։ Նալբանդյանը աչքի էր ընկնում իր առաջադիմական հայացքներով, որի պատճառով իշխանությունները հետապնդում էին նրան։ Կարճ ժամանակ չանցած նրան ազատում են ուսուցչի պաշտոնից, որից հետո նա հաճախում է [[Մոսկվա]]յի համալսարանի բժշկական ֆակուլտետ՝ որպես ազատ ունկնդիր։ Նալբանդյանի հետ միաժամանակ բժշկական ֆակուլտետում սովորել են [[ռուս]] մեծ ֆիզիոլոգ [[Սեչենով]]ը,և ռուս նշանավոր գիտնական, կլինիկական բժշկագիտության մեջ ֆիզիոլոգիական ուղղության հիմնադիր [[Բոտկին]]ը։ Հետագայում Նալբանդյանը երկու անգամ ուղևորություն է կատարում արտասահման։ [[Լոնդոն]]ում եղած ժամանակ կապեր է հաստատում [[Գերցեն]]ի, [[Օգարյով]]ի, [[Սեռնո Սոլովևիչ]]ի հետ։ [[1854]]-[[1858]]թթ. սովորում է Մոսկվայի համալսարանի բժշկական ֆակուլտետում։ [[1860]] թ. ուղևորվում է Հնդկաստան, այցելելով եվրոպական մի քանի երկրներ [[1862]] թ. վերադառնում է արտասահմանից [[Նոր Նախիջևան]] և այնուհետև [[հուլիսի 14]]-ին ձերբակալվում է ցարական ոստիկանության գործակալների կողմից։ Նալբանդյանը վախճանվել է [[թոքախտ]]ից աքսորավայրում՝ [[Սարատով]] նահանգի [[Կամիշին]] քաղաքում, [[1866]] թ. [[մարտի 31]]-ին։
