«Ատակամա (անապատ)»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ կետադրական, փոխարինվեց: : → ։ (3) |
No edit summary |
||
Տող 1.
{{Այլգործածություն2|անապատի||Ատակամա}}
[[Պատկեր:Atacamadesertmap.jpg|մինի|Ատակամա անապատի քարտեզը։ Դեղին գույնով նշված է անապատը, իսկ նարնջագույն գույնով՝ անապատին շրջապատող չոր տարածքները։]]
'''
[[Պերուական հոսանք]]ը սառեցնում է մթնոլորտի ներքևի շերտերը և ստեղծում է ջերմաստիճանային ինվերսիա, որը խանգարում է տեղումների տարածմանը (քիչ քան 50 մմ տարին)։ Ատակաման աշխարհի ամենաչոր անապատն է (վերջին 400 տարիների ընթացքում այստեղ նկատելի տեղումներ չեն գրանցվել)<ref>http://ngm.nationalgeographic.com/ngm/0308/feature3/</ref>։<ref>http://www.extremescience.com/DriestPlace.htm</ref>։<ref>http://quest.nasa.gov/challenges/marsanalog/egypt/AtacamaAdAstra.pdf</ref>։ Կան [[աղբորակ]]ի, [[
Հունվարի միջին ջերմաստիճանը ափամերձ շրջաններում 19—20 °C է, հուլիսին՝ 13—14 °C: Ձմռանը անապատի որոշ շրջաններում հաճախակի են լինում մառախուղներ, օդի խոնավությունը բարձր է: Բուսականություն հազվադեպ է հանդիպում կամ գրեթե բացակայում է. երբեմն հանդիպում են կակտուսներ և թփեր: Կենդանական աշխարհը աղքատիկ է, բայց մերձափնյա ժայռերում հանդիպում են ձկներով կերակրվող թռչունների գաղութներ: Անապատի եզրին՝ Խաղաղ օվկիանոսի ափին, գտնվում են Չիլիի խոշորագույն երկու նավահանգիստները՝ [[Արիկա]]ն և Իկեկեն:
== Ամենաչոր անապատ ==
Ատակամա անապատը Երկրի ամենաչոր անապատն է: Այն գտնվում է [[Հարավային Ամերիկա]]յում՝ Չիլիի հյուսիսում. արևմուտքից սահմանակցում է [[Խաղաղ օվկիանոս]]ին, հյուսիսից՝ [[Պերու]]ին, արևմուտքից՝ [[Բոլիվիա]]յին և [[Արգենտինա]]յին:
Անապատի որոշ վայրերում անձրև տեղում է մի քանի տարին մեկ: Տեղումների միջին քանակը Չիլիի Անտոֆագաստի շրջանում կազմում է տարին 1 մմ: Մի քանի մետեոկայաններում երբեք անձրև չի գրանցվել: Կան փաստեր, որ Ատակամայում էական տեղումներ չեն գրանցվել [[1570]] - [[1971]] թվականներին: Այս անապատում գրանցվել է օդի ամենացածր խոնավությունը՝ 0%:
Լեռները (բարձրությունը՝ մինչև 6885մ) ընդհանրապես չեն սառցակալում և հարավային մասում՝ հ. լ. 25° - 27° սառույցով չեն ծածկվել չորրորդական շրջանի ողջ ընթացքում, չնայած հավերժական սառցադաշտեր հանդիպում են մինչև 4400մ բարձրությունում և մշտական են 5500 մ-ից սկսած: Ըստ բրիտանացի գիտնականների հետազոտությունների՝ գետերի հուները 120 000 տարվա ընթացքում այստեղ չոր են:
Այնուամենայնիվ, [[2010]] թվականի [[մայիսի 19]]-ին Ատակամա անապատում բնության անոմալ երևույթ է գրանցվել. ձյուն է տեղացել, և ձյան ծածկույթ է դիտարկվել մի քանի քաղաքներում: Ժամանակավորապես դադարեցվել է ամենամեծ աստղադիտարաններից մեկի աշխատանքը, խաթարվել է ճանապարհային երթևեկությունը և էներգամատակարարումը:
== Բուսականություն ==
Ջրային ժամանակավոր հոսանքների հուների մոտ առաջացել են [[օազիս]]ներ: Տվյալ դեպքում դրանք նեղ անտառաշերտեր են, որոնք կոչվել են պատկերասրահային: Նրանք կազմված են [[ակացիա]]ների և կակտուսների մի քանի տեսակներից: Անապատի հարթավայրային մասը գործնականում անկենդան է. հանդիպում են միայն [[քարաքոս]]եր, կապտականաչ [[ջրիմուռ]]ներ և մանր կակտուսներ:
== Օգտակար հանածոներ ==
Անապատը հարուստ է պղնձի և այլ մետաղների հանքերով: Այն [[նատրիումի նիտրատ]]ի բնական ամենամեծ աղբյուրն է, որն ակտիվորեն շահագործվել է մինչ 1940-ական թվականների սկիզբը: Այդ պաշարների համար 19-րդ դարի սկզբից Բոլիվիան և Չիլին սահմանային վեճեր ունեն:
== Ջուր ==
Ջուր հավաքելու համար տեղացիներն օգտագործում են այսպես կոչված «մառախուղաորսիչներ»: Դրանք մարդկային հասակի գլաններ են, որոնց պատերը կազմված են նեյլոնային թելերից: Մառախուղը խտանում է գլանի պատերին և նեյլոնային թելերով հոսում ներքև: Այսպիսի սարքի միջոցով կարելի է հավաքել օրական 18լ ջուր:
== Հետաքրքիր փաստեր ==
[[2003]] թվականի հոկտեմբերին չիլիական Լա Նորիա ({{lang-es|La Noria}}) լքված քաղաքում, որը գտնվում է Իկեկե քաղաքից մոտ 56 կմ հեռավորության վրա, հայնաբերվել է, այսպես կոչված, «Ատակամայի հումանոիդը»:
== Պատկերասրահ ==
<center><gallery caption=Ատակամա անապատի տեսարաններ>
ValleLuna-002.jpg|<center><small>Լուսնի հովիտ</small></center>
Atacama1.jpg|<center><small>Ատակամա անապատ</small></center>
Laguna-Miscanti.jpg|<center><small>Սան Պեդրո դե Ատակամայի շրջան, Միսկանտի ծովածոց, ծովի մակարդակից4200 մ</small></center>
In Atacama Desert.jpg|<center><small>Լամաները Ատակամա անապատում</small></center>
Salar Maricunga Atacama.jpg|<center><small>Սալար դե Մարիկունգա չոր լիճը, Նևադո Տրես Կրուսեսի ազգային պարկ</small></center>
ManodelDesierto(Palma).JPG|<center><small>Անապատի ձեռքը</small></center>
</gallery></center>
== Աղբյուրներ ==
Տող 10 ⟶ 40՝
{{commons|Atacama Desert}}
{{անապատներ}}
| |||