Վիքիպեդիա

«Էլեկտրոն-վոլտ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
չ clean up, փոխարինվեց: → (10) oգտվելով ԱՎԲ
Տող 1.
'''էլեկտրոն-վոլտ''' (հազվադեպ '''էլեկտրոնավոլտ''', հայերեն նշանակումը՝ '''էՎ''', միջազգայինը՝ '''eV'''), [[Էներգիա|էներգիայիէներգիա]]յի [[միավորների համակարգեր|արտահամակարգային]] [[չափման միավոր]], որը օգտագործվում է [[Ատոմային ֆիզիկա|ատոմային և միջուկային ֆիզիկայում]], [[Տարրականտարրական մասնիկների ֆիզիկա|տարրական մասնիկների ֆիզիկայում]]յում, ինչպես նաև ֆիզիկային մոտ ոլորտներում ([[Կենսաֆիզիկա|կենսաֆիզիկայումկենսաֆիզիկա]]յում, քիմիական ֆիզիկայում, [[Աստղաֆիզիկա|աստղաֆիզիկայումաստղաֆիզիկա]]յում և այլուր):
 
== Հիմնական տեղեկություններ ==
Մեկ էլեկտրոն-վոլտն այն էներգիան է, որը պահանջվում է [[էլեկտրաստատիկ դաշտ]]ում [[տարրական լիցք]]ը 1 [[Վոլտ (չափման միավոր)|Վ]] պոտենցիալների տարբերություն ունեցող կետերի միջև տեղափոխելու համար: Քանի որ {{math|''q''}} լիցքի տեղափոխման աշխատանքը հավասար է {{math|''qU''}} (որտեղ {{math|''U''}}-ն [[պոտենցիալների տարբերություն]]ն է), իսկ տարրական մասնիկների լիցքը, օրինակ` [[Էլեկտրոններ|էլեկտրոններինըէլեկտրոններ]]ինը {{nobr|−1,602 176 6208(98){{e|−19}} [[Կուլոն|Կլ]]}} է<ref name="CODATA allascii">http://physics.nist.gov/cuu/Constants/Table/allascii.txt Fundamental Physical Constants — Complete Listing</ref>, ապա
 
{{nobr|'''1 էՎ {{=}} 1,602 176 6208(98){{e|−19}} [[Ջոուլ (չափման միավոր)|ջոուլ]] {{=}} 1,602 176 6208(98){{e|−12}} [[էրգ]]'''}}։
 
Տարրական մասնիկների ֆիզիկայում սովորաբար էլեկտրոն-վոլտերով նշանակում են ոչ միայն էներգիան, այլ նաև տարրական մասնիկների {{math|''m''}} զանգվածը <ref>[http://web.archive.org/web/20120703132646/http://www.gpad.ac.ru/info/contributions/Okun_Prez.pdf Научно-популярный доклад на Президиуме РАН Л. Б. Окуня]</ref><ref name="ФЭ5">{{книга |автор= |часть=Электронвольт |ссылка часть= http://www.femto.com.ua/articles/part_2/4671.html |заглавие=Физическая энциклопедия |оригинал= |ссылка= |викитека= |ответственный= Гл. ред. А. М. Прохоров |издание= |место=М. |издательство=Большая Российская энциклопедия|год=1998 |том=5. Стробоскопические приборы — Яркость |страницы=545 |страниц=760 |серия= |isbn=5-85270-101-7 |тираж=}}</ref><ref>В учебной и научно-популярной литературе массы элементарных частиц чаще выражаются в [[СИ|единицах СИ]] или в [[а. е. м.]]</ref>:
Դա պայմանավորված է այն հանգամանքով, որ [[զանգվածի և էներգիայի համարժեքություն|զանգվածի և էներգիայի համարժեքության]] ուժով գործում է {{math|''Е {{=}} mc''<sup>2</sup>}}, որտեղ {{math|''c''}}-ն [[Լույսիլույսի արագություն|լույսի արագությունն]]ն է: Քանի որ {{math|''c''}}-ն հիմնարար հաստատուն է և չի փոխվում կախված պայմաններից, հետևաբար տարրական մասնիկի զանգվածը էլեկտրոն-վոլտերով արտահայտված էներգիայով բնութագրելը միարժեքորեն որոշում է զանգվածը ցանկացած ավանդական միավորների համար և թյուրիմացությունների չի հանգեցնում:
 
Զանգվածի միավորով {{nobr|1 էվ {{=}} 1,782 661 907(11){{e|−36}} [[կգ]]}}<ref name="CODATA allascii" />, և հակառակը, {{nobr|1 կգ {{=}} 5,609 588 650(34){{e|35}} էՎ}}<ref name="CODATA allascii" />։ {{nobr|1 [[զանգվածի ատոմային միավոր|զ. ա. մ.]] {{=}} 931,494 0954(57) ՄէՎ}}<ref name="CODATA allascii" />: Տարրական մասնիկների իմպուլսը ևս կարելի է չափել էլեկտրոն-վոլտերով (խստորեն ասած՝ էՎ/{{math|''c''}}):
Էլեկտրոն-վոլտը, ի տարբերություն էներգիայի, որը բնութագրական է միջուկային պրոցեսների մեծամասնության համար, փոքր մեծոթյուն է, ավելի շատ օգտագործում են նրա բազմապատիկ միավորները՝
* Կիլոէլեկտրոն-վոլտ (կէՎ)- 1000 էՎ
* Մեգաէլեկտրոն-վոլտ (ՄէՎ)- 1 [[Միլիոն|միլիոն]] էՎ
* Գիգաէլեկտրոն-վոլտ (ԳէՎ)- 1 մլրդ էՎ
* Տերաէլեկտրոն-վոլտ (ՏէՎ) - 1 [[Տրիլիոն|տրլն]] էՎ
Տող 19.
Ջերմաստիճանը, որը համարվում է տարրական մասնիկների միջին կինետիկ էներգիայի սահման՝ նույնպես երբեմն արտահայտվում է էլեկտրոն-վոլտերով՝ ելնելով միատոմ իդեալական գազի մասնիկների էներգիայի և ջերմաստիճանի {{math|''E''<sub>կին</sub> {{=}} {{frac|3|2}}''kТ''}}<ref name="ФЭ5" /> առնչությունից: Ջերմաստիճանային միավորով {{nobr|1 էՎ }} համապատասխանում է {{nobr|1,160 452 21(67){{e|4}} [[Ուիլյամ Թոմսոն|Կելվին]]}}<ref name="CODATA allascii" /> (տես [[Բոլցմանի հաստատուն]])<ref>[http://physics.nist.gov/cuu/Constants/energy.html Conversion factors for energy equivalents]</ref>։
 
Էլեկտրոն-վոլտերով են չափվում էլեկտրամագնիսական ճառագայթման քվանտի՝ ([[Ֆոտոն|ֆոտոնիֆոտոն]]ի) էներգիան: {{math|ν}} հաճախությամբ մասնիկների էներգիան էլեկտրոն-վոլտերով հավասար է {{math|''h''ν/''E''<sub>էՎ</sub>}}, իսկ {{math|λ}} ալիքով ճառագայթումը՝ {{math|''hc''/(λ''E''<sub>էՎ</sub>)}}, որտեղ {{math|''h''}}-ը [[Պլանկի հաստատուն]]ն է, իսկ {{math|''E''<sub>էվ</sub>}}-էներգիան է, որը հավասար է 1 էՎ, արտահայտված է այն նույն միավորների համակարգով, ինչ և {{math|''h''}}-ը, {{math|ν}}-ն և {{math|λ}}-ն:
Քանի որ ուլտրառելյատիվիստիկ մասնիկների համար, այդ թվում ֆոտոնների, {{math|λ''E {{=}} hc''}}, հետևաբար տրված ալիքի երկարությամբ մասնիկների էներգիան որոշելու համար (նաև հակառակը) հաճախ օգտակար է փոխարկման գործակիցը՝ էՎ·[[Նանոմետր|նմ]], որը իրենից ներկայացնոմ է [[Պլանկի հաստատուն|Պլանկի հաստատունի]]ի և լույսի արագության արտադրյալ:
{{math|''hc''}} = 1239,841 9739(76) {{math|''hc''}} = 1239,841 9739(76) էՎ·նմ<ref name="CODATA allascii" /> ≈ 1240 էՎ·նմ
Այսպես, 1նմ ալիքի երկարություն ունեցող ֆոտոնի էներգիան 1240 էՎ, 10 էՎ էներգիա ունեցող լույսի ալիքը հավասար է 124 նմ երկարություն և այլն:
Քիմիայում հաճախ օգտագործվում է էլեկտրոն-վոլտի մոլային համարժեքը: Եթե 1 [[մոլ]] էլեկտրոնները կամ նույնանուն լիցքերը տեղափոխեն 1 Վ պոտենցիալների տարբերությամբ կետեր, ապա այն ձեռք է բերում (կամ կորցնում է) {{nobr|''{{math|Q}}'' {{=}} 96 485,332 89(59) Ջ}} էներգիա<ref name="CODATA allascii" />, որը հավասար է {{nobr|1 էՎ}}-ի և [[Ավոգադրոյի հաստատուն]] արտադրյալին: Այս մեծությունը թվապես հավասար է [[Ֆարադեյի հաստատուն|Ֆարադեյի հաստատունին]]ին: Նույն ձևով, եթե քիմիական ռեակիցիայի ժամանակ 1 մոլ նյութը անջատում (կամ կլանում) է 96,5 Ջ, ապա համապատասխանաբար յուրաքանչյուր մոլեկուլ կորցնում է (կամ ստանում է) 1 էՎ էներգիա:
էլեկտրոն-վոլտերով է չափվոմ նաև տարրական մասնիկների և մյուս քվանտամեխանիկական վիճակների {{math|Γ}} [[տրոհման լայնություն]]ը, օրինակ՝ միջուկային էներգիական վիճակներինը: Տրոհման լայնությունը վիճակի էներգիայի անորոշությունն է, որը {{math|τ}} կյանքի տևողության հետ կապված է [[անորոշությունների առնչություններ]]ով`
 
:Γ = ħ/τ։
 
{{nobr|1 էՎ}} տրոհման լայնություն մասնիկն ունի {{nobr|6,582 119 514(40){{e|−16}} վ}}<ref name="CODATA allascii" /> կյանքի տևողություն:
Համանման ձևով 1վ կյանքի տևողությամբ քվանտամեխանիկական վիճակն ունի {{nobr|6,582 119 514(40){{e|−16}} էՎ}} լայնություն:
 
«էլեկտրոն-վոլտ» տերմինն առաջիններից մեկն օգտագործել է ամերիկացի ինժիներ Կ. Կ. Դարոուն 1923 թվականին <ref>{{статья |автор={{nobr|Darrow K. K.}}|заглавие=Some Contemporary Advances in Physics |ссылка=http://www3.alcatel-lucent.com/bstj/vol02-1923/articles/bstj2-4-101.pdf |язык=en |издание= Bell System Technical Journal |тип= |год= |volume=2 (4) |pages=110 |doi= |issn=}}</ref>։
 
== Բազմապատիկ և կոտորակային միավորներ ==
[[Միջուկային ֆիզիկա|Միջուկային]] և [[Բարձրբարձր էներգիաների ֆիզիկա|բարձր էներգիաների ֆիզիկայում]]յում սովորաբար օգտագործվում են բազմապատիկ միավորներ. կիլոէլեկտրոն-վոլտ (կէՎ, keV, 10<sup>3</sup> էՎ), մեգաէլեկտրոն-վոլտ (ՄէՎ, MeV, 10<sup>6</sup> էՎ), գիգաէլեկտրոն-վոլտ (ԳէՎ, GeV, 10<sup>9</sup> էՎ) և տերաէլեկտրոն-վոլտ (ՏէՎ, TeV, 10<sup>12</sup> էՎ): Տիեզերական ճառագայթների ֆիզիկայում նաև օգտագործվում են պետաէլեկտրոն-վոլտ (ՊէՎ, PeV, 10<sup>15</sup> էՎ) և հեքսաէլեկտրոն-վոլտ (ՀէՎ, EeV, 10<sup>18</sup> էՎ):
[[Պինդ մարմինների գոտիների տեսություն|Պինդ մարմինների գոտիների տեսությունում]]ում, [[կիսահաղորդիչների ֆիզիկա]]յում և նեյտրինոյի ֆիզիկայում օգտագործում են կոտորակային միավորներ՝ միլիէլեկտրոն-վոլտ (մէՎ, meV, 10−3 էՎ):
 
== Էներգիաների և զանգվածների որոշ արժեքներ՝ արտահայտված էլեկտրոն-վոլտերով ==
Տող 46.
|-
|1240 նմ ալիքի երկարությամբ ֆոտոնի էներգիան (օպտիկական սպեկտրի մոտիկ ինֆրակարմիր տիրույթ)
| <center> 1,0 էՎ </center>
|-
|500 նմ [[ալիքի երկարություն|ալիքի երկարությամբ]] ֆոտոնի էներգիան (տեսանելի օպտիկական սպեկտրի կանաչի և երկնագույնի սահման)
Տող 62.
!colspan=2 |<center>Միջուկային տրոհման բնորոշ էներգիան</center>
|-
|[[ալֆա-մասնիկներ |<math>\alpha</math>-մասնիկներ]]
| <center> 2—10 МէՎ <ref name="Spectrum Catalogue">[http://sites.fas.harvard.edu/~phys191r/Bench_Notes/B1/NAI_catalog.pdf Gamma-Ray Spectrum Catalogue]</ref></center>
|-
Տող 74.
|-
|[[Նեյտրինո]]<ref name="collider2">[http://elementy.ru/posters/collider/2 Единицы измерения расстояний, энергий и масс]</ref>
| <center>Բոլոր երեք [[բույր (տարրական մասնիկների ֆիզիկա)|բույրերի]] գումարը {{nobr|< 0,28 էՎ}} </center>
|-
|[[էլեկտրոն]]<ref name="collider2" />
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Էլեկտրոն-վոլտ» էջից