«Մաքս Բոռն»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չNo edit summary |
չNo edit summary |
||
Տող 11.
1933 թ. գերմանիայում իշխանությունը անցավ [[Նացիոնալ-սոցիալիստական գերմանական բանվորական կուսակցությունը]] և, քանի որ Բոռնը հրեա էր նա գաղթեց Մեծ Բրիտանիա և աշխատանքի անցավ քեմբրիջում սուրբ Ջոնի քոլեջում, որտեղ գրեց հայտնի «Անհանգիստ տիեզերքը» ինչպես նաև «Ատոմային ֆիզիկա» գիտական գրքերը։ Բոռնք բնակվել է Էդինբուրգում մինչև 1952 թ. այնուհետև վերադարձել է [[Արևմտյան Գերմանիա]]։ 1970 թ. հունվարի 5-ին Գյոթինգենի հիվանդանոցում մահանում է Մաքս Բոռն։
== Վաղ կյանք ==
Մաքս Բոռնը ծնվել է 1882 թվականին Բրեսլաու քաղաքում (այժմ՝ Վրոցլավ, Լեհաստան), որը Բոռնի ծնվելու ժամանակ գտնվում էր Պրուսիայի Սիլեզիա պրովինցիայում (Գերմանական կայսրություն)` հրեական ծագմամբ ընտանիքում<ref name="family">{{Cite journal | last1 = Born | first1 = G. V. R. | title = The wide-ranging family history of Max Born | doi = 10.1098/rsnr.2002.0180 | journal = Notes and Records of the Royal Society | volume = 56 | issue = 2 | pages = 219–262 | year = 2002 | pmid = | pmc = }}</ref>: Նա սաղմնաբան և անատոմիստ Գուստավ Բոռնի, ով Բրեսլաուի համալսարանում սաղմնաբանության պրոֆեսոր էր{{sfn|Kemmer|Schlapp|1971|p=17}}, և Սիլեզիաիացի արդյունաբերողների ընտանիքից Մարգարետ (Գրետչեն) նի Քաուֆմանի երկու երեխաներից մեկն էր: Մայրը մահացել է երբ Բոռնը չորս տարեկան էր՝ 1886 թվականի օգոստոսի 29-ին{{sfn|Greenspan|2005|pp=5–7}}: Մաքս Բոռնն ուներ մեկ քույր՝ Կետեն, ով ծնվել է 1884 թվականին և մեկ խորթ եղբայր՝ Վոլֆգանգը՝ հոր երկրորդ կնոջից՝ Բերթա Լիպսթայնից: Վոլֆգանգը հետագայում Նյու Յորքի քաղաքային քոլեգում դարձավ արվեստի պատմության պրոֆեսոր{{sfn|Born|2002|p=231}}:
Սկզբնական կրթությունը ստանալով Բրեսլաուի Քյոնիգ-Վիլհելմ գմնազիայում՝ Բոռնը 1901 թվականին ընդունվեց Բրեսլաուի համալսարան: Գերմանական կրթական համակարգը ուսանողներին թույլ էր տալիս հեշտորեն փոխել համալսարանը, այսպիսով նա ամառային կիսամյակը նա 1902 թվականին անցկացրեց Հայդելբերգի իսկ 1903 թվականին Ցյուրիխի համալսարաններում: Բրեսլաուի իր դասընկերներ Օտո Տեպլիցն ու Էրնստ Հելինգերը նրան պատմեցին Գյոթինգենի համալսարանի մասին{{sfn|Kemmer|Schlapp|1971|pp=16–18}}, և Բոռնը մեկնեց այնտեղ 1903 թվականի ապրիլին: Գյոթինգենում նա հանդիպես երեք հռչակավոր մաթեմատիկոսների՝ [[Դավիթ Հիլբերտ]], [[Ֆելիքս Կլայն]] և [[Հերման Մինկովսկի]]: Ժամանումից կարճ ժամանակ անց Բոռնը վերջին երկուսի հետ ձևավորեց մոտ հարաբերություններ: Առաջին դասարանից Հիլբերտը նրան ընտրեց դասախոսությունների գրիչ՝ համարելով բացառիկ ունակությունների տեր: Բոռնի գործաույթը գյոթինգենի համալսարանի մաթեմատիկայի ընթերցասրահի դասախոսությունները գրի առնելն էր: Լինելով այս պաշտոնում՝ Բոռնը կանոնավոր շփում էր ունենում Հիլբերտի հետ: Բոռնը դարձավ Հիլբերտի առաջին չվճարվող, ոչ պաշտոնական օգնականը: Բոռնը Մինկովսկիի մասին լսել էր իր խորթ մորից՝ Բերթայից, ով Մինկովսկիին գիտեր Քյոնիգսբերգում պարի դասերից: Մինկովսկիի հետ ծանոթությունը տեղի է ունեցել, երբ Բոռնը հրավիրվել է Մինկովսկիի տուն՝ ընթրելու: Բացի դա Բոռնը Մինկովսկիին հաճախ տեսել է Հիլբերտի տանը{{sfn|Greenspan|2005|pp=22–28}}<ref>{{citation |url=http://do.nw.schule.de/mbr/schule/maxbornengl.htm |title=Max Born's Life |publisher=Max Born Realschule |accessdate=5 March 2013}}</ref>:
== Ծանոթագրություններ ==
| |||