|
== Հիմնական տեղեկություններ ==
Մեկ էլեկտրոն-վոլտն այն էներգիան է, որնորը անհրաժեշտպահանջվում է հաղորդել [[Տարրականէլեկտրաստատիկ մասնիկներ|տարրական մասնիկներինդաշտ]]ում [[Էլեկտրականտարրական դաշտ|էլեկտրական դաշտիլիցք]] առկայության դեպքումը 1 [[Վոլտ (չափման միավոր)|Վ]] պոտենցիալների տարբերությամբտարբերություն կետերունեցող կետերի միջև տեղափոխելու համար: Քանի որ {{math|''q''}} լիցքի տեղափոխման աշխատանքը հավասար է {{math|''qU''}} (որտեղ {{math|''U''}}-ն — [[պոտենցիալների տարբերություննտարբերություն]]ն է), իսկ տարրական մասնիկների լիցքը, օրինակ` [[Էլեկտրոններ|էլեկտրոններինը]] կազմում է {{nobr|−1,602 176 6208(98){{e|−19}} [[Կուլոն|Կլ]]}} է<ref name="CODATA allascii">http://physics.nist.gov/cuu/Constants/Table/allascii.txt Fundamental Physical Constants — Complete Listing</ref>, ապա
{{nobr|'''1 էՎ {{=}} 1,602 176 6208(98){{e|−19}} [[Ջեյմս Ջոուլ (չափման միավոր)|ջոուլ]] {{=}} 1,602 176 6208(98){{e|−12}} [[էրգ]]'''}}։
Տարրական մասնիկների ֆիզիկայում սովորաբար էլեկտրոն-վոլտերով նշանակում են ոչ միայն էներգիան, այլ նաև տարրական մասնիկների {{math|''m''}} զանգվածը <ref>[http://web.archive.org/web/20120703132646/http://www.gpad.ac.ru/info/contributions/Okun_Prez.pdf Научно-популярный доклад на Президиуме РАН Л. Б. Окуня]</ref><ref name="ФЭ5">{{книга |автор= |часть=Электронвольт |ссылка часть= http://www.femto.com.ua/articles/part_2/4671.html |заглавие=[[Физическая энциклопедия]] |оригинал= |ссылка= |викитека= |ответственный= Гл. ред. [[Прохоров, Александр Михайлович|А. М. Прохоров]] |издание= |место=М. |издательство=[[Большая Российская энциклопедия (издательство)|Большая Российская энциклопедия]] |год=1998 |том=5. Стробоскопические приборы — Яркость |страницы=545 |страниц=760 |серия= |isbn=5-85270-101-7 |тираж=}}</ref><ref>В учебной и научно-популярной литературе массы элементарных частиц чаще выражаются в [[СИ|единицах СИ]] или в [[а. е. м.]]</ref>:
Դա պայմանավորված է այն հանգամանքով, որ [[զանգվածի և էներգիայի համարժեքություն|զանգվածի և էներգիայի համարժեքության]] ուժով գործում է {{math|''Е {{=}} mc''<sup>2</sup>}}, որտեղ {{math|''c''}} —-ն [[Լույսի արագություն|լույսի արագությունն]] է: Քանի որ {{math|''c''}}-ն հիմնականհիմնարար հաստատուն է և չի փոխվում կախված պայմաններից, հետևաբար տարրական մասնիկի զանգվածը բնութագրելովէլեկտրոն-վոլտերով արտահայտված էներգիայով (որնբնութագրելը որոշվում է էլեկտրոն-վոլտերով)միարժեքորեն նշանակումորոշում է որոշել զանգվածը բոլորցանկացած ավանդական միավորներովմիավորների համար և թյուրիմացությունների չի հանգեցնում:
Զանգվածի միավորով {{nobr|1 էվ {{=}} 1,782 661 907(11){{e|−36}} [[կգ]]}}<ref name="CODATA allascii" />, և հակառակը, {{nobr|1 կգ {{=}} 5,609 588 650(34){{e|35}} էՎ}}<ref name="CODATA allascii" />. {{nobr|1 [[զանգվածի ատոմային միավոր|զ. ա. մ.]] {{=}} 931,494 0954(57) ՄէՎ}}<ref name="CODATA allascii" />: Տարրական մասնիկների իմպուլսը ևս կարոլի է չափել էլեկտրոն-վոլտերով (խիստ ասված էՎ/{{math|''c''}}): ▼Էլեկտրոն-վոլտը ի տարբերություն էներգիայի, որը բնութագրական է միջուկային պրոցեսների մեծամասնության համար, փոքր մեծոթյուն է, ավելի շատ օգտագործում են նրա բազմապատիկ միավորները: ▼
▲Զանգվածի միավորով {{nobr|1 էվ {{=}} 1,782 661 907(11){{e|−36}} [[կգ]]}}<ref name="CODATA allascii" />, և հակառակը, {{nobr|1 կգ {{=}} 5,609 588 650(34){{e|35}} էՎ}}<ref name="CODATA allascii" /> .։ {{nobr|1 [[զանգվածի ատոմային միավոր|զ. ա. մ.]] {{=}} 931,494 0954(57) ՄէՎ}}<ref name="CODATA allascii" />: Տարրական մասնիկների իմպուլսը ևս կարոլիկարելի է չափել էլեկտրոն-վոլտերով ( խիստխստորեն ասվածասած՝ էՎ/{{math|''c''}}):
▲Էլեկտրոն-վոլտը , ի տարբերություն էներգիայի, որը բնութագրական է միջուկային պրոցեսների մեծամասնության համար, փոքր մեծոթյուն է, ավելի շատ օգտագործում են նրա բազմապատիկ միավորները:միավորները՝
* Կիլոէլեկտրոն-վոլտ (կէՎ)- 1000 էՎ
* Մեգաէլեկտրոն-վոլտ (ՄէՎ)- 1 [[Միլիոն|միլիոն]] էՎ
* Տերաէլեկտրոն-վոլտ (ՏէՎ) - 1 [[Տրիլիոն|տրլն]] էՎ
Տարրական մասնիկների վերջին [[սերունդ (ֆիզիկա)|սերունդները]] թույլ են տալիս հասնել մինչև մի քանի տերաէլեկտրոն-վոլտի (ՏէՎ): 1 ՏէՎ-ը մոտավորապես հավասար է (կինետիկ) թռչող մոծակի էներգիային<ref>[http://cms.web.cern.ch/content/glossary Glossary] — CMS Collaboration, CERN: «Electronvolt (eV): A unit of energy or mass used in particle physics».{{ref-en}}</ref> (կինետիկ):
Ջերմաստիճանը, որը համարվում է տարրական մասնիկների միջին կինետիկ էներգիայի սահաման,սահման՝ նույնպես երբեմն արտահայտվում է էլեկտրոն-վոլտերով՝ ելնելով միատոմ իդեալական գազի մասնիկների էներգիայիցէներգիայի և ջերմաստիճանի {{math|''E''<sub>կին</sub> {{=}} {{frac|3|2}}''kТ''}}<ref name="ФЭ5" /> առնչությունից: Ջերմաստիճանային միավորով {{nobr|1 էՎ }} համապատասխանում է {{nobr|1,160 452 21(67){{e|4}} [[Ուիլյամ Թոմսոն|Կելվին]]}}<ref name="CODATA allascii" /> (տես [[Բոլցմանի հաստատուն]])<ref>[http://physics.nist.gov/cuu/Constants/energy.html Conversion factors for energy equivalents]</ref>։
{{math|''E''<sub>կին</sub> {{=}} {{frac|3|2}}''kТ''}}<ref name="ФЭ5" />, երբեմն նույնպես արտահայտվում է էլեկտրոն-վոլտերով: Ջերմաստիճանային միավորով {{nobr|1 էՎ }} համապատասխանում է {{nobr|1,160 452 21(67){{e|4}} [[Ուիլյամ Թոմսոն|Կելվին]]}}<ref name="CODATA allascii" /> (տես. [[Բոլցմանի հաստատուն]])<ref>[http://physics.nist.gov/cuu/Constants/energy.html Conversion factors for energy equivalents]</ref>.
Էլեկտրոն-վոլտերով են չափվում էլեկտրամագնիսական ճառագայթման քվանտներիքվանտի՝ ([[Ֆոտոն|ֆոտոնֆոտոնի]]) էներգիան: {{math|ν}} հաճախությամբ մասնիկների էներգիան էլեկտրոն-վոլտերով հավասար է {{math|''h''ν/''E''<sub>էՎ</sub>}}, իսկ {{math|λ}} ալիքով ճառագայթումը —ճառագայթումը՝ {{math|''hc''/(λ''E''<sub>էՎ</sub>)}}, որտեղ {{math|''h''}} —-ը [[Պլանկի հաստատուն]]ն է, իսկ {{math|''E''<sub>էվ</sub>}}-էներգիան է, որը հավասար է 1 էՎ, արտահայտված է այն նույն միավորների համակարգով, ինչ և {{math|''h''}}-ը, {{math|ν}}-ն և {{math|λ}}-ն:
Քանի որ ուլտրառելյատիվիստիկ մասնիկների համար, այդ թվում ֆոտոնների, {{math|λ''E {{=}} hc''}}, հետևաբար տրված ալիքի երկարությամբ մասնիկների էներգիան որոշելու համար (նաև հակառակը) հաճախ օգտակար է փոխարկման գործակիցըգործակիցը՝ էՎ·[[Նանոմետր|նմ]], որը իրենից ներկայացնոմ է [[Պլանկի հաստատուն|Պլանկի հաստատունի]] և լույսի արագության արտադրյալ:
{{math|''hc''}} = 1239,841 9739(76) {{math|''hc''}} = 1239,841 9739(76) էՎ·նմ<ref name="CODATA allascii" /> ≈ 1240 էՎ·նմ
Այսպես, 1նմ ալիքի երկարություն ունեցող ֆոտոնի էներգիան 1240 էՎ, 10 էՎ էներգիա ունեցող լոիյսիլույսի ալիքը հավասար է 124 նմ երկարություն և այլն:
Քիմիայում հաճախ օգտագործվում է էլեկտրոն-վոլտի մոլային համարժեքը: Եթե 1 [[մոլ]] էլեկտրոնները կամ նույնանուն լիցքերը տեղափոխեն 1 Վ պոտենցիալների տարբերությամբ կետեր, ապա այն ձեռք է բերում (կամ կորցնում է) {{nobr|''{{math|Q}}'' {{=}} 96 485,332 89(59) Ջ}} էներգիա<ref name="CODATA allascii" />, որը հավասար է {{nobr|1 էՎ}}-ի և [[Ավոգադրոյի հաստատուն]] արտադրյալին: Այս մեծությունը թվապես հավասար է [[Ֆարադեյի հաստատուն|Ֆարադեյի հաստատունին]]: Նույն ձևով, եթե քիմիական ռեակիցիայի ժամանակ 1 մոլ նյութը անջատում (կամ կլանում) է 96.,5 Ջ, ապա համապատասխանաբար յուրաքանչյուր մոլեկուլ կորցնում է (կամ ստանում է) 1էՎ1 էՎ էներգիա:
էլեկտրոն-վոլտերով է չափվոմ նաև տարրական մասնիկների և մյուս քվանտամեխանիկական վիճակների {{math|Γ}} անկման[[տրոհման լայնույթըլայնություն]]ը, օրինակօրինակ՝ միջուկային էներգիական վիճակներըվիճակներինը: Անկման լայնույթըՏրոհման լայնությունը վիճակի էներգիայի անորոշությունն է, կապված կյանքի տևողությանորը {{math|τ}} կյանքի տևողության հետ կապված է [[անորոշությունների առնչություններ]]ով`
:Γ = ħ/ττ։
{{nobr|1 էՎ}} անկման լայնությամբ մասնիկը ունի {{nobr|6,582 119 514(40){{e|−16}} վ}}<ref name="CODATA allascii" /> կյանքի տևողություն:
Համանման{{nobr|1 ձևովէՎ}} քվանտամեխանիկականտրոհման վիճակըլայնություն 1վ կյանքի տևողության հետմասնիկն ունի {{nobr|6,582 119 514(40){{e|−16}} էՎվ}}<ref լայնություն:name="CODATA allascii" /> կյանքի տևողություն:
Համանման ձևով 1վ կյանքի տևողությամբ քվանտամեխանիկական վիճակն ունի {{nobr|6,582 119 514(40){{e|−16}} էՎ}} լայնություն:
«էլեկտրոն-վոլտ» առաջիններից մեկն օգտագործել է ամերիկացի ինժիներ Կ. Կ. Դարոուն 1923 թվականին <ref>{{статья |автор={{nobr|Darrow K. K.}}|заглавие=Some Contemporary Advances in Physics |ссылка=http://www3.alcatel-lucent.com/bstj/vol02-1923/articles/bstj2-4-101.pdf |язык=en |издание= Bell System Technical Journal |тип= |год= |volume=2 (4) |pages=110 |doi= |issn=}}</ref>. ▼
▲«էլեկտրոն-վոլտ» տերմինն առաջիններից մեկն օգտագործել է ամերիկացի ինժիներ Կ. Կ. Դարոուն 1923 թվականին <ref>{{статья |автор={{nobr|Darrow K. K.}}|заглавие=Some Contemporary Advances in Physics |ссылка=http://www3.alcatel-lucent.com/bstj/vol02-1923/articles/bstj2-4-101.pdf |язык=en |издание= Bell System Technical Journal |тип= |год= |volume=2 (4) |pages=110 |doi= |issn=}}</ref> .։
== Բազմապատիկ և կոտորակային միավորներ ==
| 