Վիքիպեդիա

«Գևորգ Չաուշ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Գևորգ Չաուշ (խմբագրել)

18:08, 16 Հոկտեմբերի 2015-ի տարբերակ

Ավելացվել է 140 բայտ ,  6 տարի առաջ
Առանց խմբագրման ամփոփման
չ (Ռոբոտ․ Տեքստի ավտոմատ փոխարինում (-` +՝))
No edit summary
}}
 
'''Գևորգ Չաուշ''' (''Գևորգ Չավուշ, Գևորգ Արոյի Ղազարյան'') ([[1870]] կամ [[1871]] - [[1907]]), հայ ազգային ազատագրական շարժման հերոս, [[հայդուկապետ]], [[Հայ Յեղափոխական Դաշնակցություն|ՀՅԴ]] անդամ։ Գևորգ Չաուշը համիդյան արյունոտ վարչակարգի դեմ ոտքի ելած հայ ֆիդայական շարժման առաջին սերնդի ակնառու դեմքերից է, իր ժողովրդի ազատագրման գործին նվիրված անձնազոհ մարտիկ։
 
Գևորգ Չաուշը եղել է այնպիսի հայտնի ֆիդայիների զինակիցը, որոնց են [[Արաբո]]ն, [[Դժոխք Հրայր]]ը, [[Աղբյուր Սերոբ]]ը, [[Անդրանիկ Օզանյան|Անդրանիկը]]։ Առաջին անգամ աչքի է ընկել Սասունի [[1891]]-[[1893]] թթ.-իթվականների ինքնապաշտպանական կռիվներին։
 
Կռվում աչքի է ընկել իր մարտավարությամբ և կազմակերպչական ձիրքով։ Դա է վկայում Բերդակ գյուղում բազմաթիվ թշնամու դեմ ընդամենը 4 հայդուկով մղված մարտի տակտիկան։ Երկուսը կրակում էին, իսկ մյուս երկուսը նահանջում։ Քիչ անց ֆիդայիները մյուս զույգն էր սկսում կռվել, իսկ նախորդները նահանջում էին։ Ֆիդայիներն այդպիսով նահանջում են շուրջ 20 կմ և հասնում Ծիր-Կատար։<ref name=hay_gyux>{{cite web|url=http://lraber.asj-oa.am/3829/1/1989-7%2824%29.pdf |title=Հայ ազատագրական շարժման գործիչներ: Գևորգ Չաուշ |date= |accessdate=2015 Ապրիլի 4}}</ref>
Հայդուկներին տանում են [[Մուշ]], որտեղ նրանց 4 օր տանջանքների են ենթարկում։ Տղաներից մեկն անգամ մահանում է։ Դրանից հետո հայդուկներին տեղափոխում են [[Բաղեշ]]ի բանտ։<ref name=Indz_bah_tveq_8>Ս. Կ. Պողոսյան, Կ. Ս. Պողոսյան «Ինձ բահ տվեք...», էջ 109</ref>
 
Գևորգ Չաուշը սակայն փախուստ է կազմակերպում և համոզում է Մուրադին իր հետ փախչել։ Սակայն Մուրադը մերժում է առաջարկը։ Գևորգը [[1896]] թ.-իթվականի [[ապրիլի 20]]-ի գիշերը փախչում է բանտից։ Այդ օրը եղանակը նույնպես նպաստում է փախուստին։ Դրսում թանձր մութ էր սարսափելի փոթորկի ու ձյունախառն անձրևի պատճառով։<ref name=Indz_bah_tveq_9>Ս. Կ. Պողոսյան, Կ. Ս. Պողոսյան «Ինձ բահ տվեք...», էջ 175</ref>
 
=== Աղբյուր Սերոբի ջոկատում ===
2000 թուրք զինվորներ ու քրդեր պաշարում են [[Գելիեգուզան]] գյուղը։ Անհավասար կռվում զոհվում են Աղբյուր Սերոբը, որդին՝ Հակոբը, եղբայրները՝ Մխեն և Զաքարը։ Սերոբի կինը՝ [[Սոսե Մայրիկ|Սոսեն]], վերցնելով ամուսնու հրացանը, շարունակում է քաջաբար մարտնչել։ Թշնամու գնդակներից վիրավորված՝ Սոսեն այլևս անկարող է լինում շարունակել մարտը։ Թուրք զինվորները ուզում են սպանել վիրավոր Սոսեին, բայց Բշարե Խալիլը չի թողնում։ Խալիլը կտրում է Սերոբի գլուխը և գերեվարում Սոսեին։
 
Մեծ հայդուկի մահվանից հետո Անդրանիկն ու Գևորգ Չաուշը հետամուտ են լինում, որ բոլոր դավաճանները կրեն իրենց արժանի պատիժը։ Առաջինը որոշվում է պատժել դավաճան ռես Ավեին, ով թունավորել էր Սերոբին։ Երբ վերջնականորեն համոզվում են Ավեի դավաճանության մեջ, [[1900]] թ.-իթվականի ապրիլ ամսին Գևորգ Չաուշը շենիկցի Մանուկի և Ղազարի հետ մտնում է Ավեի տուն և նրանից իմանում բոլոր դավաճանների անունները, իսկ այնուհետև սպանում նրան։ Ավեից հետո ոչնչացնում են բոլոր մյուս դավաճաններին, ովքեր կապ էին ունեցել Սերոբի մահվան հետ։
 
[[1900]] թ.-ի նոյեմբերին [[Անդրանիկ Օզանյան|Անդրանիկ]]ի, Գևորգ Չաուշի, Մակարի և Գալեի հետ 25 հայդուկներ դարան են մտնում Մառիկի կիրճում, որտեղով պետք է անցներ Խալիլ բեյը։ Նա իր 40 զինված հեծյալների հետ էր։ Երբ հեծյալները բավականին մոտեցան, հայդուկները կրակ բացեցին։ Բազմաթիվ թշնամիներ զոհվեցին, սատկեց Խալիլի [[ձի]]ն։ Խալիլին խուզարկեցին և գտան 13 հայ դավաճանների անուններ։ Դրանից հետո Խալիլի գլուխը կտրեցին։<ref name=Indz_bah_tveq_11>Ս. Կ. Պողոսյան, Կ. Ս. Պողոսյան «Ինձ բահ տվեք...», էջ 195-198</ref>
Անդրանիկն ուզում էր իր կամքը թելադրել սուլթանին, որը պետք է ստիպված լիներ զիջումների գնալ։ Սակայն նոյեմբերի 7-ին [[թուրքեր]]ը պաշարեցին վանքը 3000-անոց բանակով։ Պաշարումը տևեց օրեր։ Թուրքական բանակում 20 օրվա ընթացքում [[տիֆ]]ից ահագին զինվորներ մահացան։ Թուրքերը բանակցություններ սկսեցին պաշարման 17-րդ օրը։
 
[[1901]] թ.-իթվականի [[նոյեմբերի 27]]-ի գիշերը ֆիդայիները սպիտակ սավանների օգնությամբ աննկատ ճեղքում են վանքի պաշարումը և հեռանում։<ref name=Indz_bah_tveq_12>Ս. Կ. Պողոսյան, Կ. Ս. Պողոսյան «Ինձ բահ տվեք...», էջ 232-238</ref>
 
=== Գևորգը չի լքում Սասունը ===
Սասունի ապստամբության պարտությունից հետո Անդրանիկի և մի շարք այլ հայդուկների հետ հերոսական մարտեր է մղել Մշո դաշտում, այնուհետև անցել Վասպուրական։ Աղթամար կղզում կայացած ՀՅԴ ղեկավար գործիչների [[1904]] թ.թվական սեպտեմբերյան ժողովի որոշմամբ մի խումբ մարտիկներով վերադարձել է Սասուն և շարունակել պայքարը թուրքական իշխանությունների դեմ՝ դառնալով ՀՅԴ Դուրան-Բարձրավանդակի (Մուշ-Սասուն) ներկայացուցիչը և Մուշ-Սասունի հայդուկների ղեկավարը՝ հայդուկապետ։
 
Գևորգ Չաուշի մարտական խումբը [[1905]]-[[1907]] թթ.թվականներին Կարս գյուղում, [[Աստղ (շրջան)|Աստղում]], [[Արքավանք]]ում և այլուր հերոսական մարտեր է մղել թուրքական գերազանցող ուժերի հետ։
 
=== Սուլուխ ===
Թուրքերի հետապնդումներից ֆիդայիները փախչելով՝ գալիս են Մշո դաշտի [[Սուլուխ]] գյուղ։ Ֆիդայիները 3 օր մնում են այդտեղ և նույնիսկ պահակ չեն նշանակում։ Հայդուկները որոշում են քեֆ անել և ճանապարհել Ռուբեն Տեր-Մինասյանցին։
 
1907 թ.թվականի [[մայիսի 27]]-ին թուրքական զորքերին հաջողվում է շրջապատել Գևորգ Չաուշի զորաջոկատը։ Սուլուխը մարտ վարելու համար նպատակահարմար վայր չէր, քանի որ ոչ մի սար չկար, այլ ամբողջը հարթավայր էր։
Ֆիդայիները ստիպված էին մարտնչել։ Գևորգը Հագոյին և մի քանի ֆիդայիների կարգադրում է կյանքի գնով պահել [[Սուլուխ կամուրջ]]ը։ Անհավասար [[Սուլուխի կռիվ (1907)|կռիվ]] է սկսվում։ Գևորգը Գալեի հետ բարձրանում է տան տանիք և այնտեղից է կռվում։ Օրվա առաջին կեսը հայերը լավ դիրքերում էին։ Նույնիսկ տապալվել էր Քյոսա Բինբաշին։ Կռվի ընթացքում զոհվեց Գալեն, իսկ քիչ անց փչացավ Գևորգի հրացանի զսպանակը։ Մինչ Գևորգը հրացանը կարգի էր բերում, թշնամու գնդակը դիպավ նրա ծնկին և անցավ թիկունքի միջով։
Հայ ժողովուրդը բազմաթիվ երգեր է հյուսել նրա մասին։
 
Գևորգ Չավուշի մասին առաջին վեպը եղել է Կարո Սասունու ,, սարերու ասլանը՛՛ սփյուռքում լայնորեն հայտնի վեպը։ Այս վեպի վրա հեղինակն աշխատել է շուրջ 40 տարի։ Այն առաջին անգամ հրատարակվել է [[1966]] թ.թվականի Բեյրութում, իսկ երկրորդ անգամ՝ [[1983]] թվականին Թեհրանում; Վեպը հասկանալի պատճառներով արգելված էր Խորհրդային Հայաստանում։ Ամբողջույթամբ Գևորգ Չաուշի կյանքին է նվիրված նաև հայր և որդի Ստեփան և Կարո Պողոսյանների հեղինակած «Ինձ բահ տվեք... /Գևորգ Չավուշ/» փաստավավերագրական գիրքը։ Գևորգ Չաուշը նաև գործող անձ է [[Խաչիկ Դաշտենց]]ի «Ռանչպարների կանչը» վեպում։ Վեպի գլխավոր հերոսը հանդիսանում էր մեկ այլ անվանի հայդուկ՝ [[Մախլուտո]]ն։ Գևորգ Չավուշի մասին պատում է գրել նաև արձակագիր Սուրեն Սահակյանը իր ,, հերոսապատում՛՛ /Երևան, 1990/ գրքում։
 
== Գևորգ Չաուշի թանգարան ==
[[1980 թ.]]-ական թվականներին Չաուշի զարմիկ Գևորգ Մելքոնյանի նախաձեռնությամբ [[Արագածոտնի մարզ]]ի [[Աշնակ]] գյուղում ստեղծվել է [[Գևորգ Չաուշի թանգարան]]ը։
 
== Գրականություն ==
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Սպասարկող:MobileDiff/3665013» էջից