«Հացիկ (Շիրակի մարզ)»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
չ ավելորդ տող տեղեկաքարտից, փոխարինվեց: : → ։ (75), ` → ՝, ։Ն → ։ Ն, → (456), → (2) oգտվելով ԱՎԲ
Տող 59.
| իդենտիֆիկատորի տեսակ =
| թվային իդենտիֆիկատոր =
| հոլովված անվանում =
| Վիքիպահեստում =
| կայք =
Տող 76 ⟶ 75՝
== Բնական պայմաններ ==
Կլիման բարեխառն լեռնային է։ Ձմեռը տևական է, խստաշունչ։ Ձևավորվում է կայուն ձնածածկույթ։ Լինում են սաստիկ քամիներ, սառնամանիքներ, հաճախակի են ձնաբքերը։ Ամառը տաք է, ի տարբերություն ձմռանն, ավելի խոնավ։ [[Տեղումներ]]ի տարեկան միջինը կազմում է շուրջ 500-600 միլիմետր։ Բնական [[լանդշաֆտներ]]ը սևահողային լեռնատափաստաններն են։ Գյուղի տարածքում կան [[սև տուֆ]]ի և [[ածխի]] որոշ պաշարներ։
Հացիկ գյուղը գտնվում է Շիրակի մարզկենտրոն [[Գյումրի]] քաղաքից 4.5 կմ հյուսիս-արևելք:արևելք։ Այն ծովի մակարդակից բարձր է 1650մ: 1650մ։ Աշխարհագրական դիրքը լեռնային է, կլիման ՝ բարեխառն։ բարեխառն: : ։ Ամենացածր ջերմաստիճանը -25 աստիճան է, ամենաբարձրը՝ +35 աստիճան: աստիճան։ Գյուղը գտնվում է [[սեյսմիկ գոտում]]:։ Հաճախակի են [[երկրաշարժեր]]ը:ը։
Գրականություն
Թ.Հ. Կարապետյան Շիրակ (Տնտեսական զարգացման ակնարկ):։
 
[[Պատկեր:P1020304 Լճակ Հացիկում.JPG|մինի|նկար]]
 
== Բնակչություն ==
Հացիկ գյուղի բնակիչները հաստատվել են այստեղ 1930-ական թվականներից՝ ռուս-թուրքական 1828-1829 թվականների պատերազմի ավարտից հետո:հետո։ [[Ռուսաստան]]ի և [[Թուրքիա]]յի միջև 1828-1829 թվականների ռուս-թուրքական պատերազմից հետո [[Ադրիանոպոլիս]] քաղաքում 1829թ.-ի սեպտեմբերի 2(14) կնքվեց պայմանագիր:պայմանագիր։ Այն բաղկացած էր 16 հոդվածից և մեկ առանձին ակտից:ակտից։ Ա.հ.պ.-ով Ռուսաստանին անցան [[Դանուբ]]ի գետաբերանն իր կղզիներով, [[Սև ծով]]ի կովկասյան ափերը՝ [[Կուբան]]ի գետաբերանից մինչև [[Աջարիա]]յի հյուսիսը՝ [[Անապա]] և [[Փոթի]] նավահանգիստներով, [[Ախալցխա]]յի փաշայությունը՝ [[Ախալքալաք]] և [[Ախալցխա]] բերդերով:բերդերով։ Ռուսաստանահպատակներին իրավունք վերապահվեց ազատ առևտուր անել Թուրքիայում, ռուսական և օտարերկրյա առևտրական նավերին թույլատրվեց անարգել անցնել [[Բոսֆոր]]ի և [[Դարդանել]]ի նեղուցներով:նեղուցներով։ Թուրքիան պարտավորվեց 1,5 տարում վճարել 1,5 մլն. հոլանդական գուլդեն ռազմատուգանք, ճանաչեց [[Հունաստան]]ի, [[Մոլդավա]]յի, [[Վալախիա]]յի ու [[Սերբիա]]յի ինքնավարությունը:ինքնավարությունը։ 13-րդ հոդվածով սահմանվեց փոխադարձ գաղթի իրավունք:իրավունք։ Թուրքահպատակ հայերը կարող էին 18 ամսվա ընթացքում իրենց շարժական գույքով տեղափոխվել Ռուսաստան տիրապետության տակ գտնվող հայկական տարածքները: տարածքները։ 1829-1830թ.-ին շուրջ 100 հազար հայ [[Էրզրում]]ից (Կարին), [[Կարս]]ից, [[Բայազետ]]ից գաղթեց [[Անդրկովկաս]] :։
 
Հաստատված կարգի համաձայն՝ նախատեսվում էր գաղթող վաճառականներին ու արհեստավորներին բնակեցնել քաղաքատիպ վայրերում, իսկ գյուղացիներին՝ պետական հողերի վրա: վրա։ Նրանց նյութական օգնություն ցույց տալու համար հատկացված էր 380 հազար ռուբլի արծաթ դրամ: դրամ։ Գյուղացիները 6 տարի ժամկետով ազատվում էին հարկերից և տուրքերից<ref>Հայկական Սովետական հանրագիտարան Երևան 1974 թ.հ 1, էջ 92</ref>:։
 
Թեև ուսական տիրապետության սահմաննները գաղթելու հայերի ցանկությունը անհանգստություն էր պատճառում թուրք փաշաներին, որովհետև նրանք զրկվում էին հողագործներից, արհեստավորներից , վաճառականներից, այնուամենայնիվ, արևմտահայերի գաղթը կատարվում էր հաջողությամբ:հաջողությամբ։
 
Գաղթած հայերի թիվը 1829 թվականի վերջից մինչև գաղթելու իրավունքով սահմանված ժամկետի ավարտը կազմել է մոտավորապես 14047 ընտանիք:ընտանիք։ Ադրիանապոլսի պայմանագրով հայերի զանգվածային գաղթը [[ Արևելյան Հայաստան]] խոշոր քայլ էր հայ ժողովրդի ազգահավաքման ճանապարհին:ճանապարհին։
Ահա պատմական այսպիսի հանգամանքներում այդ ժամանակվանից սկսած՝ Թոփառլիում բնակվելու են գալիս հայեր՝ հեռացած [[Մուշ]]ից, Էրզրումից, [[Բասեն]]ից: ից։ Ըստ մեծահասակներից մեկի հաղորդած տվյալների՝ գյուղն սկզբում ունեցել է 36 տուն բնակիչ:բնակիչ։ Աղբյուր «Շիրակ» 2011. Սեպտեմբեր
Դրանց մեջ են եղել Մնոյենք, Վահրադենք, Բղդոյենք, Կռոյենք, Ապոյենք, Մարգարենք, Թորոյենք, Պապիկենք, Տկոյենք, Զարգարենք և այլ գերդաստաններ:գերդաստաններ։ Հետագայում այդ գերդաստանների ճյուղավորումների արդյունքում գյուղն ունեցել է 80 տուն բնակիչ:բնակիչ։ Բնակիչների թիվը համալրվել է Դարբանդից ( Կարմրաքար) , Քեթիից, Բանդվանից եկած բնակիչներով: բնակիչներով։
 
2007 թվականի տվյալների համաձայն՝ գյուղն ունեցել է 1243 բնակիչ, իսկ 2008 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ համայնքի բնակչությունը կազմել է 1315 մարդ( 317 տուն), որից 203-ը եղել են ժամանակավոր բնակիչներ : ։
 
Հացիկի ազգաբնակչության փոփոխությունը.<ref name=hay_gyux>{{cite web|url=http://www.cadastre.am/storage/files/pages/pg_907871769_HH_bnak._bar..pdf |title=Հայաստանի հանրապետության բնակավայրերի բառարան, էջ 118|date= |accessdate=2014 Մայիսի 1}}</ref>
Տող 126 ⟶ 125՝
== Տնտեսություն ==
Բնակչությունը զբաղվում է պտղաբուծությամբ, հացահատիկի և կերային կուլտուրաների մշակությամբ։
1929 թվականի վերջերից գյուղում ստեղծվել է [[կոլեկտիվ տնտեսություն]] , կոլտնտեության առաջին նախագահն է եղել Աբեթ Թովմասյանը:Թովմասյանը։
 
1956 թվականին Սիմոն Ադամի Մանուկյանի ջանքերով Հացիկում տնկվել են առաջին մրգատու այգու շիվերը: Տարցտարի ընդարձակվելով ՝
այգին զբաղեցրել է 80 հա հողատարածք: Հացիկ գյուղը իր աճեցրած մրգատեսակներով մասնակցել է [[Երևան]]ում կազմակերպված [[«Գյուղատնտսական նվաճումներ»]] ցուցահանդեսին։
1937 թվականին կոլեկտիվ տնտեսության նախագահ է դարձել [[Սպիտակ]]ի [[Մեծ Պարնի]] գյուղի բնակիչը: Նրա ղեկավարության ժամանակահատվածում [[ստալինյան վարչակարգ]]ի զոհ են դարձել 30-40 հացիկցիներ: Գյուղից աքսորվել են նաև շատ անգրագետ մարդիկ, որոնք մեղադրվել են [[տրոցկիզմ]]ին կամ դաշնակցականներին հարելու մեջ: Բավական էր, որ դաշտում աշխատողը քթի տակ երգեր ինչ- որ երգ, ազգայնական կհամարվեր և հաջորդ օրը կբռներ աքսորի ճանապարհը: Այդպես էր պատահել նաև մեկի հետ, ով նախագահի խնդրանքով երգել էր [[Մազմանով]]ի մասին իր իմացած երգի մի քանի տողը: Հաջորդ օրվանից նրան այլևս ոչ ոք չէր տեսել:
 
 
1956 թվականին Սիմոն Ադամի Մանուկյանի ջանքերով Հացիկում տնկվել են առաջին մրգատու այգու շիվերը:շիվերը։ Տարցտարի ընդարձակվելով ՝
այգին զբաղեցրել է 80 հա հողատարածք:հողատարածք։ Հացիկ գյուղը իր աճեցրած մրգատեսակներով մասնակցել է [[Երևան]]ում կազմակերպված [[«Գյուղատնտսական նվաճումներ»]] ցուցահանդեսին։
1937 թվականին կոլեկտիվ տնտեսության նախագահ է դարձել [[Սպիտակ]]ի [[Մեծ Պարնի]] գյուղի բնակիչը: բնակիչը։ Նրա ղեկավարության ժամանակահատվածում [[ստալինյան վարչակարգ]]ի զոհ են դարձել 30-40 հացիկցիներ: հացիկցիներ։ Գյուղից աքսորվել են նաև շատ անգրագետ մարդիկ, որոնք մեղադրվել են [[տրոցկիզմ]]ին կամ դաշնակցականներին հարելու մեջ:մեջ։ Բավական էր, որ դաշտում աշխատողը քթի տակ երգեր ինչ- որ երգ, ազգայնական կհամարվեր և հաջորդ օրը կբռներ աքսորի ճանապարհը:ճանապարհը։ Այդպես էր պատահել նաև մեկի հետ, ով նախագահի խնդրանքով երգել էր [[Մազմանով]]ի մասին իր իմացած երգի մի քանի տողը:տողը։ Հաջորդ օրվանից նրան այլևս ոչ ոք չէր տեսել:տեսել։
 
[[Պատկեր:P1020272P1020272 Սուրբ Հակոբ եկեղեցի Շիրակի մարզ Հացիկ գյուղ.JPG ‎|մինի|նկար]]
 
 
 
 
 
== Պատմամշակութային կառույցներ ==
Հացիկից մոտ 1 կմ հյուսիս-արևելք գտնվում է [[«Յոթ եղբայր»]] [[մատուռ]]ը, իսկ գյուղում կա «Բլուկ» եկեղեցի (1890 թ.)։ 19-րդ դարի վերջում կառուցված [[«Սուրբ Հակոբ»]]ը [[բազիլիկ]] եկեղեցի է, որը քանդվել է [[1988]] թվականի երկրաշարժի ժամանակ:ժամանակ։ Սրբատաշ քարերով շարված եկեղեցին, թեև վերանորոգվել էր 20-րդ դարում, այժմ(2015թ.) կիսավեր է. ծածկն ամբողջովին փլված է, կանգուն են միայն պատերը:պատերը։ Դուռը բացվում է հարավային կողմից:կողմից։ Արևելյան խաչթևում [[աբսիդ]]ն է՝ հյուսիսային կողմի [[խորան]]ով և [[մկրտության ավազան]]ով: ով։ [[Աստվածամերժության]] տարիներին այս եկեղեցին օգտագործվել է որպես հացահատիկի պահեստ, կինոդահլիճ:կինոդահլիճ։ Հացիկ գյուղից մեկ կիլոմետր հյուսիս-արևելք՝ ձորակի մեջ, պահպանվել է հին գյուղատեղի՝ դարավանդի ձևով:ձևով։ Այստեղ է եղել 7-րդ դարի եկեղեցի, որի հիմնապատերի վրա սովորական մատուռ են կառուցել՝ այն դարձնելով սրբավայր-[[ուխտատեղ]]ի:ի։ Ուխտատեղին «Ծակ քար» անունն է կրում:կրում։ Նրա մոտ է գտնվում «Յոթ եղբայր» կոչվող գերեզմանը, որը նույնպես սրբավայր է<ref>Ս.Յոթվերք Հայ Առաքելական եկեղեցու Շիրակի թեմի պաշտոնաթերթ</ref>:։
 
Գյուղը մինչև [[1945]] թվականը կրել է Թոփառլի անունը:անունը։ Գյուղի մեծահասակների կարծիքով Թոփառլի անունը ժամանակին այստեղ ապրած մուսուլմանական բնակչության առաջնորդներից մեկի ՝ կաղ(թոփալ) Ալիի անունն է ՝ փոխանցված գյուղին:գյուղին։ Որոշ մարդիկ էլ գյուղի անունը ստուգաբանելիս այն կապում են գյուղում հաստատված առաջին գերդաստաններից մեկի նահապետի՝ կաղ Ալիի անվան հետ:հետ։ Շատերն էլ կարծում են, որ բառի մեջ ամենակարևորը «լի » բաղադրիչն է, որը ցույց է տալիս, որ գյուղումօ եղել է ամեն ինչի առատություն:առատություն։
[[Գերագույն խորհրդ]]ի
1945 թվականի հունվարի 7-ի հրամանագրով հայկականացվում են գյուղերի անունները , բնակավայրը ստանում է Հացիկ անունը, քանի որ այստեղ հացահատիկի առատ բերք էր ստացվում:ստացվում։
Ասում են՝ բնակավայրը որպես գյուղատեղ է ընտրվել այն բանի համար, որ թիկունքում սար է ունեցել. այն անհրաժեշտ էր թշնամիների հարձակումներից պաշտպանվելու համար:համար։
 
Գյուղի նախնական անուններից է եղել նաև «Օբի ձոր »անվանումը: «Օբա» նշանակել է գյուղ:գյուղ։
 
==Հացիկ գյուղը Երկրորդ աշխարհամարտի տարիներին և հետո==
 
Պատերազմի տարիներին Հայաստանի հարավային դարպասներն էին պաշտպանում հացիկցիներից 19 մարդ:մարդ։
Նրանք էին՝
# Նահապետյան Նիկոլայ Խաչատուրի
Տող 174 ⟶ 167՝
# Ավետիսյան Մնացական Նիկոլի
 
Հեշտ չէր նաև մնացածների համար, ովքեր զօրուգիշեր աշխատում էին ռազմաճակատի կարիքները հոգալու համար:համար։ Աշխատում էին ծերերը, կանայք, պատանիները:պատանիները։ Չկար մեխանիզատոր: մեխանիզատոր։ Երեխաները դպրոցական արձակուրդներին աշխատում էին կոլտնտեսություններում՝ կատարելով գյուղատնտեսական տաբեր աշխատանքներ ՝ վար, ցանք, բերքահավաք, խոտի ու ծղոտի տեղափոխություն:տեղափոխություն։ Կանայք վաղ առավոտյան գնում էին
[[Ղարիբջանյան]], խոտ քաղում, փոցխում, որպեսզի երեկոյան երեխաների օգնությամբ երկանիվ սայլով տեղափոխեն գյուղ:գյուղ։ Գյուղում մնացած պատանիներին(ովքեր զինվորական ծառայության ենթակա չէին) տանում էին [[Կառնուտ]] (Դիակլար) կամ [[Կովկասյան լեռներ]] ՝ դիրքեր փորելու:փորելու։
1940-1944 թվականներին անընդհատ տեղացող կարկուտների պատճառով բերք չէր ստացվում: ստացվում։ Սովից խուսափելու համար գյուղացիներից ոմանք կորեկ էին ցանում, ապա կորեկի հաց էին թխում Զալիվոսի փռում :։
[[1939-1945 թվականներին]] ռազմաճակատ են մեկնել գյուղի բնակիչներից 114-ը, վերադարձել`վերադարձել՝ 56-ը:ը։ Այժմ կա 18 տարեկան այն պատանու նամակը, որը կամավոր մեկնեց ռազմաճակատ:ռազմաճակատ։ Մեկնեց , բայց չվերադարձավ:չվերադարձավ։ Նրա անունը չկար նաև զոհվածների ցուցակում. գուցե գերի էր ընկել:ընկել։ Ռազմաճակատից ծնողները ստացել էին միայն երկու նամակ, որոնց մեջ Հովհաննեսը հաղթանակի հավատով գրում էր. «Թշնամին ձգտում է խորանալ մեր երկրի խորքերը, բայց համոզված եմ` նրան այդ չի հաջողվի … : ։ Մեր ընկերներից էլ զոհեր եղան, բայց համոզված եմ , որ հեռու չէ հատուցման ժամը , որ կգա այն ժամանակը , երբ անիծված ֆաշիստներտը կվռնդվեն մեր երկրից, և հաղթանակը մերը կլինի:կլինի։ Չեմ խնայի վերջին կաթիլ արյունը հայրենիքի համար »: Նամակը թվագրված է 12.01.1942 թ:
Գյուղի բնակիչներից Հակոբը նույնպես 1941 թվականին մեկնում է բանակ: Պատերազմի առաջին օրերից նա մասնակցում է մարտերին և զոհվում դրանցից մեկում 1942 թվականին: Ռազմաճակատից եկած նամակներից մեկում նա գրում էր. «Հայրենիքի առաջ մեր` երիտասարդներիս պարտքն է ոչնչացնել մինչև վերջին գազազած ֆաշիստը և հաղթանակով վերադառնալ... Բայց եթե ֆաշիստական գնդակը ինձ դուրս բերի շարքից, ես մեռնելու եմ հերոսի մահով»:։ (նամակը պահպանվում է )
«Հայրենասիրական նամակներ շատ էին գրում »,-վկայում էր հասակակիցնեից մեկը,- նամակն էլ հո ծրարով չէին ուղարկում:ուղարկում։ Եռանկյունի ծալում էին և վրան գրում. «За родину, за Сталину»: ։
 
1939 թվականի բանակ զորակոչված Հացիկ գյուղի բնակիչ Քերոբ Նահապետյանը Հայրենական պատերազմի առաջին օրվանից մինչև նրա հաղթական ավարտը մասնակցել է կռիվներին և հասել մինչև [[Բեռլին]] :։ Պարգևատրվել է [[«Կարմիր աստղ]]ի», [[«Հայրենական պատերազմի առաջին և երկրորդ աստիճանի շքանշան]]ներով», [[«Պատվո նշան»շքանշան]]ով :։
 
Հացիկում 1965-1967թթ.կառուցվել է հուշարձան-կոթող նվիրված [[Հայրենական պատերազմ]]ի տարիներին զոհվածների հիշատակին:հիշատակին։
 
== Տես նաև ==
Տող 204 ⟶ 197՝
 
{{Շիրակի մարզ}}
 
[[Պատկեր:P1020279 «Չալապ պապ».JPG|մինի|նկար]]
 
[[Կատեգորիա:Գյումրիի (Ախուրյանի) տարածաշրջանի բնակավայրեր]]
[[Կատեգորիա:Շիրակի մարզի գյուղեր]]
 
[[Պատկեր:P1020279 «Չալապ պապ».JPG|մինի|նկար]]