|
[[Պատկեր:Tatanoxakan reakcia.png|մինի|Բելոուսովի-Ժաբոտինսկու ռեակցիայում կոնցենտրացիաների կախումը ժամանակից]]
'''Դիսոցման հաստատուն''', հավսարակշռության հաստատունի տեսակ է, որը բնութագրվում է նյութի դիսոցումով, ինչպես օրինակ կոմպլեկսը բաժանվում է մոլեկուլների, կամ օրինակ աղը դիսոցվում է ջրային լուծույթում իոնների: Այն նշանակվում է K<sub>d</sub>, և ահակառակ է ասոցիացիաի հաստատունին: Աղերի ժամանակ նաև անվանում են իոնիզացման հաստատուն:
'''Տատանողական ռեակցիաներ''', այն [[ռեակցիա]]ները , որոնց ընթացքում տեղի է ունենում ռեակցվող [[նյութ]]երի [[կոնցենտրացիա]]ները [[պարբերական]] փոփոխվում են: Ամենահայտնի տատանողական ռեակցիաներից է [[Բելոուսովի-Ժաբոտինսկու ռեակցիա]]ն: Այս ռեակցիան առաջին անգամ ուսումնասիրվել է [[20]]-րդ [[դար]]ի [[60]]-ական թվականներին: Այն իրենից ներկայացնում է [[մալոնաթթվի|մալոնաթթու]] [[կատալիտիկ|կատալիզատոր]]-[[օքսիդացում]]ը [[բրոմ]]ատ [[իոն]]ներով, <math>Ce^{4+}</math> ներկայությամբ, թթվային միջավայրում:
Ընդհանուր ռեակցիայի դեպքում`
Կոնցենտրացիաների տատանումները երևում է դեղին գունավորման անհայտացման և ի հայտ գալու շնորհիվ, որը առաջանում է <math>Ce^{4+}</math> իոնների պատճառով: Պարբերաբար փոփոխվում է նաև ռեակցիայի ընթացքում առաջացող [[ինտերմեդիատ]]ների (<math>Br^{-},Br_{2}</math>) կոնցենտրացիաները և [[ջերմաստիճան]]ը:
: <math>
Ռեակցիայի մեխանիզմը հետևյալն է՝
\mathsf{A}_{x}\mathsf{B}_{y} \rightleftharpoons x\mathsf{A} + y\mathsf{B}
:<math> 1) BrO_{3}^{-} + Br^{-} + 2H^{+} \rightarrow HBrO_{2} + HBrO</math>
</math>
:<math> 2) HBrO_{2} + Br^{-} + H^{+} \rightarrow 2HBrO</math>
որտեղ <math>A_xB_y</math> կոմպլեքսը տրոհվում է x հատ A և y հատ B մասնիկների, դիսոցման հաստատունը որոշվում է այսպես`
:<math> 3) BrO_{3}^{-} + HBrO_{2} + 2Ce^{3+} + 3H^{+} \rightarrow 2HBrO_{2} + 2Ce^{4+} + H_{2}O</math>
: <math>
:<math> 4) 2 HBrO_{2} \rightarrow BrO_{3}^{-} + HBrO + H^{+} </math>
K_{d} = \frac{[A]^x \times [B]^y}{[A_x B_y]}
:<math> 5) nCe^{4+} + BrCH(COOH)_{2} \rightarrow nCe^{3+} + Z </math>
</math>
:<math> Z </math>- Օքսիդացման արգասիքներ
որտեղ [A], [B] և [A<sub>x</sub>B<sub>y</sub>] համապատասխանաբար A-ի, B-ի և A<sub>x</sub>B<sub>y</sub> կոմպլքսի կոնցենտրացիաներն են:
[[Բրոմալոնային թթու]]ն առաջանում է հետևյալ ռեակցիայի արդյունքում՝
== Որոշումը ==
:<math> CH_{2}(COOH)_{2} + HBrO \rightarrow BrCH(COOH)_{2} + H_{2}O </math>
Թույլ էլեկտրոլիտների էլեկտրոլիտիկ դիսոցումը, ըստ Արենիուսի տեսության, հանդիսանում է դարձելի ռեակցիա, այսինքն կարողենք այն ներկայացնել հետևյալ տեսքով (միավալենտ իոնների տեսքով)`
Գումարային հավասարումը ունի հետևյալ տեսքը՝
:: <math>KA \longleftrightarrow K^+ + A^- </math>,
:<math> 2BrO_{3}^{-} + 3CH_{2}(COOH)_{2} + 2H^{+} \rightarrow 2BrCH(COOH)_{2} + 3CO_{2} + 4H_{2}O</math>
որտեղ`
Այս մեխանիզմը առավելապես պարզեցված է: Իրական մեխանիզմում հաշվվում է մոտ 22 փուլ:
* KA - չդիսոցված միացություն
* K<sup>+</sup> - կատիոն
* A<sup>-</sup> - անիոն:
Այսպիսի ռակցիայի հվասարակշռության հաստատունը կարելի է ներկայացնել հետևյալ հավասարումով`
{| align="center" border="0" cellspacing="0" cellpadding="0"
|align="center" width="400"|<math>K=\frac{\left[K^+\right]\left[A^-\right]}{\left[KA\right]}={\rm{const}}=f\left(t\right)</math>,||(1)
|}
որտեղ`
* [KA] - չդիսոցված մասի կոնցենտրացիան լուծույթում,
* [K<sup>+</sup>] - կատիոնների կոնցենտրացիան լուծույթում,
* [A<sup>-</sup>] - անիոնների կոնցենտրացիան լուծույթում:
Դիսոցման ռեակցիաի վրա հաշվարկված հավասարակշռության հաստատունը անվանում են դիսոցման հաստատուն;
== Բազմահիմն էլեկտրոլիտների դիսոցումը ==
Բազմահիմն էլեկտրոլիտների դիսոցումը ընթանում է մի քանի փուլերով: Ամեն փուլն ունի իրեն բնորոշ դիսոցման հաստատունը:
Օրինակ` թրթնջկաթթվի դիսոցումը`
<DIV STYLE="margin-left:3em;">I փուլ: <math>HOOCCOOH \leftrightarrow H^+ + OOCCOOH^-</math></DIV>
<DIV STYLE="margin-left:3em;">II փուլ: <math>OOCCOOH^- \leftrightarrow H^+ + OOCCOO^{2-}</math></DIV>
<DIV STYLE="margin-left:3em;"><math>K_{I}=\frac{\left[H^+\right]\left[OOCCOOH^-\right]}{\left[HOOCCOOH\right]}=5,6\cdot10^{-2}</math></DIV>
<DIV style="margin-left:3em;"><math>K_{II}=\frac{\left[H^+\right]\left[OOCCOO^{2-}\right]}{\left[OOCCOOH^-\right]}=5,4\cdot10^{-5}</math></DIV>
Այդպիսի էլեկտրոլիտների դիսոցման առաջին փուլի արժեքը միշտ մեծ է նրան հետևող արժեքներից, որն էլ ցույց է տալիս, որ այդպիսի էլեկտրոլիտների դիսոցում գլխավոր ձևով ընթանում է առաջին փուլում:
'''Գրինյարի ռեակտիվ''', արիլ– և ալկիլմագնիհալոգենիդներ, որոնք Գրինյարի ռեակցիայում հանդես են գալիս որպես նուկլեոֆիլ միացություններ` հարձակվելով էլեկտրոֆիլ [[Ածխածին|ածխածնի]] ատոմի վրա, տանում են ածխածին – ածխածին [[կապ]]ի առաջացմանը:
== Գրինյարի ռեակտիվների ստացումը ==
Գրինյարի ռեակտիվները ստանում են բացարձակ մաքուր պարզ եթերի միջավայրում, մետաղական մագնեզիումի և արիլ– կամ ալկիլհալոգենիդների միջև ռեակցիայով
'''Պուրբեի դիագրամը''' պարզությամբ արտահայտում է տարբեր [[Ջրածնական ցուցիչ|pH]] և [[օկսիդա-վերականգման ռեակցիաներ|օկսիդա-վերականգման]] պոտենցիալ ունեցող լուծույթներում մասնիկների ( [[իոն]]ներ, [[մոլեկուլ]]ներ, [[ատոմ]]ային [[բյուրեղ]]ներ և [[մետաղ]]ներ) թերմոդինամիկորեն կայուն ձևերի գոյությունը: Առաջարկվել է [[Մարսել Պուրբե]]ի կողմից: Ամեն տարրի համար կարելի է կառուցել իր Պուրբեր դիագրամը:Մի տարրի համար Պուրբեի դիագրամները կարող են տարբերվել կախված [[ջերմաստիճան]]ից, լուծիչից և [[լիգանդ]]ներ առկայությունից լուծույթում: Սակայն որպես կանոն բերվում են Պուրբեի դիագրամները, որտեղ լուծիչը [[ջուր]]ն է, իսկ T=25<sup>o</sup>C: Պուրբեի դիագրամները կառուցվում են [[Ներնստի հավասարում|Ներնստի հավասարման]] և ստանդարտ օկսիդա-վերականգման պոտենցիալների հիման վրա:
== Ինչպես է կառուցված Պուրբեր դիագրամը ==
Պուրբեի դիագրամը կառուցվում է E(օրդինատ)-pH(աբսցիս) առանցքներ ունեցող [[կոորդինատային համակարգ]]ի վրա: Այն արտահայտում է տարրի ձևերը, որոնք տրված pH-ի և օկսիդա-վերականգման պոտենցիալի միջավայրում թերմադինամիկորեն կայուն են: Փոքր պոտենցիալի դեպքում համապատասխան ձևը կարող է վերականգնվել մինչև ներքև դասավորված ձևի (եթե այդպիսին գոյություն ունի), ավելի բարձր պոտենցիալի դեպքում` կարող է օքսիդանալ մինչև վերև դասավորված
րբեի դիագրամի վրա ցույց է տրվում [[ջուր|ջրի]] գոյության հատվածի սահմանները: Դրանցից վերինը (E=1.23 - 0.059pH) համապատասխանում է [[թթվածին|թթվածնի]] անջատմանը (այսինքն ավելի բարձր պոտենցիալներ դեպքում հնարավոր է ջրի օքսիդացում մինչև թթվածին):
<math> 4H_2O - 4e^- = 4H^+ + O_2 (pH<7) </math>
<math> 4OH^- - 4e^- = 2H_2O + O_2 (pH>7) </math>
Ներքևի սահմանը (E=-0.059pH) համապատասխանում է [[ջրածին|ջրածնի]] անջատմանը (այսինքն ցածր պոտենցիալների դեպքում հնարավոր է ջրի վերականգնում մինչև ջրածին):
<math> 2H^+ + 2e^- = H_2 (pH<7)</math>
<math> 2H_2O + 2e^- = H_2 + 2OH^- (pH>7)</math>
Այս հոդվածի նկարներում այդ սահմանները ներկված են կապույտով:
== Ինչի համար է պետք Պուրբեի դիագրամը ==
=== Ինչ կարող է կանխագուշակել Պուրբեի դիագրամը ===
Պուրբեի դիագրամը մեծ հնարավորություններ է տալիս տրված տարրի միացությունների քիմիական ռեակցիաների ուղղություը:Դիագրամից կարելի է որոշել թթվա-հիմնային և օկսիդո-վերականգման ռեակցիաների մեծամասնության ընթանալու պայմանները, առանց հաշվի առնելու այլ իոնների հետ փոխազդեցությունը:
По ней можно предсказать процессы диспропорционирования и конпропорционирования разных форм, возможность выделения ими водорода и кислорода. Сопоставляя диаграммы Пурбе для двух элементов можно предсказать окислительно-восстановительные реакции между их соединениями. Таким образом, диаграмма Пурбе для некоего элемента в сжатой форме отображает его неорганическую химию.
Весьма важное значения диаграммы Пурбе имеют в предсказании коррозии в разных условиях[1].
'''Տատանողական ռեակցիաներ''', այն ռեակցիաները , որոնց ընթացքում տեղի է ունենում ռեակցվող նյութերի կոնցենտրացիաները պարբերական փոփոխվում են: Ամենահայտնի տատանողական ռեակցիաներից է Բելոուսովի-Ժաբոտինսկու ռեակցիան: Այս ռեակցիան առաջին անգամ ուսումնասիրվել է 20-րդ դարի 60-ական թվականներին: Այն իրենից ներկայացնում է մալոնաթթվի կատալիտիկ-օքսիդացումը բրոմատ իոններով,<math>Ce^{4+}</math> ներկայությամբ, թթվային միջավայրում:
Կոնցենտրացիաների տատանումները երևում է դեղին գունավորման անհայտացման և ի հայտ գալու շնորհիվ, որը առաջանում է :ՙ՚<math>Ce^{4+}</math> իոնների պատճառով: Պարբերաբար փոփոխվում է նաև ռեակցիայի ընթացքում առաջացող ինտերմեդիատների ՚(<math>Br^{-},Br_{2}</math>) կոնցենտրացիաները և ջերմաստիճանը:
Ռեակցիայի մեխանիզմը հեըևյալն է՝
::<math> BrO^{-}_[3] + Вr^{-} + 2Н^{+} \rightarrow НВrO_{2} + НВrO </math>
| 