«Գետաձի»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չNo edit summary |
Հետ է շրջվում 3618234 խմբագրումը, որի հեղինակն է՝ Արամ Սողոմոնյան (քննարկում) մասնակիցը |
||
Տող 1.
{{Taxobox
| name = Սովորական գետաձի
Տող 47 ⟶ 46՝
Ներկայումս գետաձիերի ամենատարածված տեսակը` սովորական գետաձիերը<ref>[http://news.nationalgeographic.com/news/2006/11/061110-poop-scoop_2.html National Geographic exhibit on different animals and their poop]. News.nationalgeographic.com (October 28, 2010). Retrieved on 2012-05-12.</ref> ապրում են միայն [[Աֆրիկա]] մայրցամաքում, թեև հին ժամանակներում (օրինակ` անտիկ ժամանակաշրջան և [[Բրոնզե դար|Բրոնզե քարե դար]]) այս գետաձիերը լայնորեն տարածված են եղել [[Հյուսիսային Աֆրիկա]]յում<ref>{{cite web|url=http://www1.natgeochannel.co.uk/explore/hippoundercover|title=Dangerous Encounters: Undercover Hippo|publisher=National Geographic Channel|accessdate=2008-11-04}}</ref><ref>Hippo Specialist Group, World Conservation Union. (June 2008). [http://www.ml.duke.edu/projects/hippos/Newsletter/InTheNews.html In the News]. Duke University. Retrieved 2009-9-04.</ref> (ներկայիս [[Եգիպտոս]], [[Մարոկկո]], [[Ալժիր]] և [[Թունիս]] պետությունների տարածքում) և [[Մերձավոր Արևելք]]ի որոշ երկրներում։
Երբ [[2006 թվական|2006 թվականի]] տվյալներով [[Բնության պահպանության միջազգային միություն|Բնապահպանության Միջազգային Կազմակերպությունը]] հայտարարեց, որ այս գետաձիերը ունեն խոցելի կարգավիճակ և ամբողջ աշխարհում ապրում է մոտ 125-150 սովորական գետաձի։ Վերջին տարիներին նրանց թիվը կտրուկ նվազել է։ Հաճախ բնապահպանները պնդում են որ դա պայմանավորված է նրանով, որ Աֆրիկայի մի շարք անապահով և անօրեն երկրների բնապահպանները (օրինակ` [[Եթովպիա]], [[Սոմալի]], [[Կոնգոյի Դեմոկրատական Հանրապետություն|ԿԴՀ]], [[Գանա]], [[Բոտսվանա]], [[Քենիա]], [[Գաբոն]], [[Կոտ դ'Իվուար]], [[Ռուանդա]] և այլն) չեն կարողանում համապատասխան միջոցներ ձեռնարկել տվյալ երկրներում որսագողությունը կանխելու համար
[[Պատկեր:Hippopotamus at the St. Louis Zoo.jpg|thumb|220px|Սովորական գետաձիերին բնորոշ տեսք` երախը բաց]]
Սովորական գետաձիերը ներկայումս այդքան հետազոտված տեսակներ
Սովորական գետաձիերի միսը դեռևս վաղ ժամանակներից ծառայում է որպես աֆրիկացիների սնունդ։ [[1950]]-[[1960]]-ականներին, Աֆրիկայի երկրների անկախացման գործընթացին զուգընթաց տեղի բնիկ աֆրիկացիները փորձեցին վարժեցնելով կենդանիներին վայրի սովորական գետաձիերից ստանալ ընտանի մսատու կենդանի։ Աֆրիկայի շատ ոչ զարգացած երկրներում (մասնավորապես [[Նիգերիա]] և [[Սոմալի]]) կենդանիների որսը արգելված չէ։
Գետաձիերը նաև կարևոր նշանակություն ունեն տարբեր երկրների մշակույթի և ազգային ինքնագիտակցության մեջ։ Հատկապես գետաձիերի կերպարը համարվում է մի շարք հնագույն երկրների (օրինակ` [[Հին Եգիպտոս]]) ազգային խորհրդանիշներից մեկը։
Տող 64 ⟶ 63՝
=== Արտաքին տեսք ===
[[Պատկեր:Flusspferd Backstage.JPG|thumb|thumb|240px|Գետաձիու պոչը]]
Գետաձիու մարմինը երկարավուն է, մաշկը հաստ` գրեթե մերկ և գորշ, փայլուն գունավորումով։ Գլուխը մեծ է, դունչը՝ լայն, աչքերը համեմատաբար փոքր են, իսկ ականջները՝ կարճ։ Աչքերը տեղավորված են գլխի վերին մասում՝ թմբիկների վրա, ինչպես օրինակ [[Գորտեր|գորտերինը]] կամ [[Նեղոսյան կոկորդիլոս|կոկորդիլոսներինը]]։ Սովորական գետաձիերի ռունգերը թմբիկավոր են։ Դուրս ցցված աչքերն ու քթանցքերը կենդանուն թույլ են տալիս տեսնել և շնչել ջրի մեջ գտնվելու ընթացքում։ Գետաձիու երախն
Սովորական գետաձիերը վարում են հիմնականում ջրային կենսակերպ` ազատորեն կարող են շնչել, տեսնել և լսել ջրի մեջ։ Ջրի տակ գտնվելու պահին ջրից դուրս գտնվում է միայն գետաձիու գլխի վերին մասը։ Սովորաբար երբ գետաձիերը քնած են ջրում
Սովորական գետաձիերի դունչը շատ լայն է, իսկ առջևի մասը ծածկված է շատ կարճ վիբրիսներով (բեղիկներով)։ Ծնոտների լայնությունը կազմում է 60-70 սմ։ Բերանը շատ լայն է
=== Սեռական դիմորֆիզմ ===
Տող 237 ⟶ 236՝
=== Միջավայր և տարաբնակեցում ===
[[Պատկեր:Hippovictora.png|մինի|ձախից|218x218px|Աֆրիկացիները
Սովորական գետաձիերը տարածված են նաև ջրամբարներում: [[Արևմտյան Աֆրիկա]]յի մի շարք երկրներում գետաձիերը հանդիպում են միայն գետերում և գետերի գետաբերաններում: Սովորական գետաձիերը բոլորովին չեն կարողանում հարմարվել աղի ջրի պայմաններին և հազվադեպ բնակվում են ծովերում: Նրանք ծովերի միջով լողալով հասնում են կղզիներ և բնակվում այնտեղ: Այդ ընթացքում նրանք կարողանում են լողալ մոտ 30 կմ կտրելով մի շարք ծոցեր և նեղուցներ: Նրանք ապրում են այնպիսի վայրերում որտեղ առկա է թարմ բուսականություն: Այդպիսով նրանք լողալով երբեմն հասնում են [[Գվինեա Բիսաու]]ի ափերի մոտ` շրջանցելով Աֆրիկայի արևմտյան ափերը:
Տող 275 ⟶ 274՝
Գետաձիերը մյուս կաթնասունների պես [[բաժանասեռ]] կենդանիներ են: Նրանց մոտ լավ արտահայտված է [[սեռական դիմորֆիզմ]]ը: Արու գետաձին ունի զույգ [[սերմնարաններ]], իսկ էգը` երկու [[ձվարան]], [[ձվատարներ]] և [[արգանդ]]: Էգ գետաձիերի մոտ ձվատարները բացվում են արգանդի մեջ: Գետաձիերի բեղմնավորումը ներքին է և կատարվում է զույգ ձվատարներում:
Այս առանձնյակների մոտ [[ձվաբջիջ]]ները գրեթե զուրկ են դեղնուցից: Սաղմի զարգացումը տեղի է ունենում արգանդում: Բեղմնավորված ձվաբջիջներից զարգանում է սաղմը: Սաղմի զարգացումը կատարվում է ամիսների ընթացքում և վերջում նրա շուրջը առաջանում են բարակ թաղանթներ: Աաղմը շրջապատող թաղանթները մի կողմով սերտաճում են արգանդի պատի հետ, և առաջանում է [[ընկերք]]ը: Մոր և զարգացող ընկերքի միջև կապը առաջանում է ընկերքի միջոցով: Մայր
[[image:Mother and very small baby hippo.jpg|thumb|thumb|240px|left|Մայրը և ձագը Բելգիայի Անտվերպեն քաղաքի կենդանաբանական այգում]]
|